Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

SZTUKA

rzecz.
ż
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1610
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   sztuka
D.   sztuki
B.   sztukę
liczba mnoga
M.   sztuki
D.   sztuk
B.   sztuki
N.   sztukami
Etymologia
niem. Stück
Znaczenia
1. »część czego, kawałek«
  • A ze ta Sztuka ktorą zryby wyrzynaią iest okrągła y tak ią daią nastoł okrągło dla tego ią nazwano kolanem. PasPam 164.
  • Pytałem y oto czemu na Huzno zapraszaią? czemu nie na głowę albo na skrzydło lub na piersi? Powiedział ze ta sztuka nay Smacznieysza iest w Łabędziu. Iam na to powiedział, że by iuż lepiey na Całego Łabędzia zapraszac nizeli na samo Huzno y unas dosyć tez iest smaku wkuprze tłustego kapłona. PasPam 164.
  • Z naydowalismy włoszku rozne rzeczy y ia sąm z nalazłęm sprochniałych Sztuk kilka z trumny. PasPam 222v.
Przenośnie
  • IoMSC Pan Margrabia Pienczowski ex bene placito wzią[ł] mi Substancyią, y prawie rzec mogę Relliquias nieprzesłuzoney do[o]statka na usłudze tey Rzptey sztuki chleba Oyczystey.PasPam 284
  • Odday wroc ubogim Ludziom krwawą pracą zabraną do gęby sztukę chleba y ostatnią prawie kroplę wyssaney krwie.PasPam 139v
2. »podstęp, intryga; sztuczka«
  • Powiedano że on y w domu podpiwszy każe Muzyce grać a z mieczem rozne sztuki szermierskie wyrabia to przystępuiąc to od Stępiuąc y tak długo puki się nie zmorduie. PasPam 84.
  • Przeczytay sobie iako się złe Consilia nadały podobnym tobie konsyliarzom y co ich za przewrotne potkały sztuki. PasPam 197.
  • Teraz zas [...] podobno by się przykrzeysza widziała Bellandi Maniera [...] kiedy to Owe Petardy, one Bomby, owe kartace y tak wiele innych na zgubę mizernego Człowieka wymyslnych sztuk. [tu: sposób] PasPam 207.
  • Uniego się wszystkiego nauczyła [wydra] y inszych sztuk. PasPam 252v.
3. »pojedynczy przedmiot, egzemplarz; osobnik«
  • Iedęn choc mu nic uderzył się o zięmię drugi począł go quidem trzezwic podnosić a potym go y rozbierać z Sukięn widząc to Turcy y do owego dali Ognia z kilku sztuk [broni]. PasPam 268v.
Związki frazeologiczne

  • sztuka napuszysta:
    • »z niechęcią o zarozumiałym, hardym człowieku, pyszałku«
    • Przyszedłęm tedy dobrze podpiły y mowię do owego mazepy Czołęm Panie Assawuła On tez zaraz iako to była sztuka na puszysta odpowie Czołęm Panie Kapral z tey racyiey ze mię to Niemcy wartowali w Grodnie. PasPam 174v.
4. »element ozdobny«
  • [...] obywátele támeczni zwielką swą pilnośćią ná to przygotowáli/ áby ią [królową] znaywiętszą (iáko przynáleżáło) vczćiwośćią/ z okazániem niezwyczay ney Pompy ták wszátách/ koniách/ y woiennych Rynsztunkách/ iáko w stáwiániu Arcus Triumphales z rozmáitemi sztukámi y misterstwy budowne/ do Miástá swego przyięli. JudCerem A3v.
  • Korona diamentowa, sztuk wielkich w niej 7, sztuczek mniejszych 8, InwKorGęb 110.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • lutenna sztuka:
    • »umiejętność gry na lutni«
    • Partesy twe osobnej są pełne nauki, Nie znajdziesz w nich na skrzypki i lutenne sztuki I nie śpiewasz więc między ziemiany swojemi, Tylko na sejmik be-fa albo na sejm be-mi [...]. MorszAUtwKuk 4.
    • Ten szkolne nauki W Polszcze kiedy traktował, już lutenne sztuki Umiałswym polskim szermem, ciekawy w tej mierze, Znowu przysłuchawszy się włoskiej manjerze Przejął ją i niepłonne w tym czynił zawody, Żeby polską i włoską wraz ożenił mody. KorczWiz 9.
  • sztuki młynne:
    • »rzemiosła wykorzystujące zasadę młynu, czyli poruszania elementów ścierających za pomocą siły wiatru lub wody«
    • Opisać tu trudno sztuk młynnych, jak są śliczne, ile gdy drut ciągną, piłki różnych gatunków, tokarnie, szlifiernie, wszystko to czynione wodą prawie niepojęcie. RadziwHDiar 66.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

od przysł.: Chłop dobry w załebku, godny w nauce, przyjaciel w uczynku - ma się zaraz popisać.
  • Chłopás dobry w załebku, á godny w náuce, Przyiaćiel záś w vczynku, ma stánąć w tey sztuce. ŻabFor C3.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 11.09.2024