ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVII, XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne

liczba mnoga

	M.				bajka
					bajki
	D.				bajki
					bajków \|\| bajek
	C.				bajce
					bajkom
	B.				bajkę
					bajki
	N.				bajką
					bajkami
	Ms.				bajkach

Znaczenia

1. »zmyślona historia, wytwór fantazji«

– Przydzie czás/ kiedy słupy Alcydowe Baykámi będą miedzy żeglarzámi. TasKochGoff 385.
– Coż to wżdy zá przemienienie? z dusze trup/ z piekłá grob? podobnego nie naydziesz u sámego Owidiuszá/ ktory tych baiek wiele náplotł. BirkNiedz 134.
– Bayká/ powiéść zmyślona o czym/ baśn. Fabula [...] Fabella [...] Neniae aniles [...] Fabularis historia [...] Fabulositas [...] Apologus [...] Mythistoria [...]. Kn 18.
– Stárzy zmyślili byli báykę/ iż zgromádziwszy się na Capitolium Rzymskie wszyscy bogowie Pogáńscy/ zápomnieli zásiadáiąc mieyscá zostáwić Iowiszowi. StarKaz II, 394.
– Tą sztuką [zalepiając uszy woskiem] uszedł [Ulises] onego niebespieczenstwa odSyren, oSyrenach baika, ale to były na tey wyspie białegłowy nierządne. PotPrzyp 7v.
– Mideyskie ręce do czego się ściągnęły wemgnieniu oká w-złoto obrácáły, w-szákże báyki báykami. Muzom się to tylko [...] przyśniło. PisMów II 238.
– Ieśli prawdziwy Był proceder, Bogámi nie są, ktorych dziwy Takie są opisáne; ieśli záś powieści Allegoryczne, tedy są te baiek wieści. DamKuligKról 207.
– Drudzy twierdzą, ále to bayką się wydawa, Ze dla mordu świętego, Krzyż im, Stánisłáwá, Wyięto ze Sreniáwy, za ktorąsz przyczyną, Wziąwszy iey Krzyż nazwano Sreniawę Drużyną? PotPocz 75.
– Fabulae aniles. Cic. NAZYWAJĄ przysłowiem Bayki o bocianie powieści zmyślone na uciechę dla bawienia dzieci. DanKolaDyk I, 308.
– Baykać to wprawdzie [o ks. Adolfie], wymyślna fabuła, Ale możemy nábráć z niey pożytku. DrużZbiór 299.
– Poyźrzał Ambroży ś. ná drugą baykę/ ktora wspomina Herkulesá zábiiaiącego Hidrę ogniem. BirkRus E2.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

dziecinne bajki (sz. zm.):

– Mydło w oczy dla Boga y dziecinne bayki Więc na onę chorągiew na zszywa kitayki. PotWoj 57.
– CONTE [...] Bayki dziecinne. DanKolaDyk I, 356.

bajki gliniańskie:

– Wzdyć to ustawicznie wspomináią owe bayki Gliniańskie, o ktorych żaden Historyk ani domowy, áni postronny nie wspomina. ZałAKazSwada 3. .

2. »gatunek literacki«

– Pisze Laertius o Ezopie Philozophie/ co iego bayki mądrze bárzo nápisane czytywamy. StarKaz II, 405.
– Mysliłem coby pisac pod te czasy w Połscze Historią czy Rymy czy co do zabawy Czy Sielanki czy fraszki czyli sowirz[al]stwo Albertusow czy Bayki czy tesz Oracie Czyli mowy pogrzebne czy gratulacije. OpalKSat 2.
– Nie duma więcey słowik iesli wierzyc bayce Nie skarzy na czystości swoiey winowayce. PotWoj 40.
– Greccy pisárze [...] Poetowie y Krásomowcy/ gdy co z báiek swych nápisáć chcą/ Muzy iákiey wzywáią/ nie Bogá. BirkRus D2v.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

poetycka (poetyczna) bajka (sz. zm.):

– Baią Poetowie Był tez krol z Krolową bo wszytkie baiki Poetickie maią w sobie prawdę zakrytą płaszczem rzeczy wymyslonych. PotPrzyp 5.
– Bayká to Poetycka, ale w sámey rzeczy, Prometheusz, ile mogł rozum poiąć człeczy, Od świtu ná Kaukázie siedząc áż do mroku, Vpátrował Płánetow, przymioty w obłoku. PotPrzyp 10.
– Ztąd Poétyczná urosła bayka, że Xerxes morze wziął w kaydány, y kiymi dał morzu. ChmielAteny II 581.

3. »kłamstwo, nieprawda; zwykle w lm: pogłoski, plotki«

– Dáleko ieszcze większe są báiki owe co powiáda/ ze Jezuici cukrámi/ y obietnicámi málowánia po śmierci z płomieńmi około głowy/ do siebie młodŸ ciągną. SzemGrat 10.
– Plotká/ [...] v. Bayká/ bayki. Kn 713.
– Plotki/ bayki. Plotki to są. KnAd 860.
– Ná żadnym nie wspieráją się [zarzuty o występki], tylko przekupionych świádkow, iáwney potwarzy, zmyślonych głupie oraz y złośliwie baiek fundamencie. LubJMan 52.
– Doktorowie kłamstwá, náplotą na drugich, baiek náopowiádáią, to tákich zágádniesz, gęmbę im záwrzesz, pokażesz że nieumieią się spráwić [...] przedcię oni nie przestáną mowić. MłodzKaz II, 126.
– Coż mowić, gdy się zejdą ciotuchny, dewotki, Siostry, kmoszki, jakież tam bajki, jakie plotki, Co było, co nie było, bezecne niewiasty Prawiący wywracają domy, trzęsą miasty. PotFraszBrück II 207.
– Myślałem sobie nie raz, co też Krol mowi na takie pogłoski y bayki? iako to iuż nie raz mu się obiiało o uszy. KonSRoz 23.
– CONTE [...] BAYKI plotki znaczy złe gadanie o kim, wieści o kim rozsiane z iego krzywdą. DanKolaDyk I, 356.
– Il n’avoit point encor débité ces soittises [...] Ieszcze tych swoich baykow niebył rozsiał. DanKolaDyk I, 414.
– Z czyich ust pierwsza wyszła o mym stanie bayka? Czy mnie ktora pieskliwa ogłosiła czayka. DrużZbiór 33.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

bajki babskie (sz. zm.):

– Ládáiákich y bábskich báiek chroń się. KalCuda 138.
– Do tego baykom babskim rzecz podobna co zá naturę konstellacyom [genetliakowie = astrologowie] przywłaszczaią. BystrzInfAstrol 14 nlb..

bajki szalbierskie:

– Car zatrzymuje Kałmyków, żeby nie szli do nas [...] rozgniewani, że im starszego zabito pod Umaniem i na Wołyniu pochowano, chcąc iść dla odzyskania tego ciała i zemszczenia się śmierci jego; jakie to bajki szalbierskie. ChrapDiar II 188.

szczera bajka (sz. zm.):

– Szczyry to wymysł, szczyra mowią bajka, Młodym chłopiętom rznąć dla głosu jajka; Owszem, że opak i przeciw naturze. Każdy to w koniu obaczy i kurze. PotFraszBrück II 367.

wierutna bajka:

– Zeby zaś iekieś Dyploma Krolowi przywiozł, choćby to honorowi iego nie szkodziło bynaymniey, ale to wierutna bayka. KonSRoz 15.

4. ekspr., w lm »nieakceptowane poglądy religijne«

– Dziwuię się wąm iednák bárdzo/ zeście od Heretikow/ y od złych kátolikow/ tych wyżey pomienionych baiek y potwárzy iáko Oręża iakiego nápożyczyli. SzemGrat 49.
– Gdy weyrze w Pawła swietego mowy y starych Doctorow Cos tam inszego bacze nie bayki, nie zarty. OpalKSat 110.
– Weźmiesz Pogańskie szpárgały, Alkorány Tureckie, o iák wiele w nich błędow, baiek. MłodzKaz II, 366.

5. »rzecz małej wagi, drobnostka a. coś robionego dla zabawy, rozrywki«

– Insze rzeczy, co na KJM kładą, własne bajki i dziecińskie sprawy, a w tych rzeczach authenthiceby trzeba dowodzić, a nie słowy, przeciwko KJMci, jak z strony praktyk. JazStadListyCz II 175.
– Frászká vide Báyki. Kn 180. Całemu światu bajką-śmy się stali. LubSTobPol 77.
– [Deidamia do Achillesa:] Ia dziecinnego Bayką iedną stawszy się kochánia twoiego, Lub podłym niewolnicom powiádána będę; Lubo wszelkiey u ciebie pámiątki pozbędę. ClaudUstHist 150.
– Iáko w kágáńcu Wodzona Niedzwiedzicá ludzkimeś się stáłá Pośmiewiskiem y bayką. TwarSPas 42.
– MINUTIES [...] DROBIAZGI fraszki bayki mała rzecz. DanKolaDyk II, 267.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

babskie bajki (sz. zm.):

– Dla tego y ty Práwosł: Czytel: zákochay się w teyże/ ládáiákich y bábskich báiek chroń się; czwicz śiebie sámego w spráwiedliwośći/ y z tych białychgłow wzor dobry bierz sobie/ ktore pobożnośći swoiey świádká świętego widźieć godnemi się sstały/ [...] KalCuda 138.

Użycia metajęzykowe

- Beczká beczek, bayka baiek, száblá szábel. WojnaInst 38

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Najwcześniejsze poświadczenie:

1640-1684

Znaczenia

nazwa geograficzna - nazwa miejscowości

– Wyiechałem zkorytnicy nazaIurszt [!] Stanołem VI[ego]Msci Pana Haraburdy Szwagra Mego WBaykach gdziom dwa noclegi odprawiwszy wdalszą drogę Wyiechał. PoczOdlPam 112.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

BAJKA I

BAJKI

BAJKA II

*BAJKA III