ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (pod: nasycić), SXVI, Kn (pod: nasycam się), T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Formy gramatyczne

bezokolicznik

nasycić się

czas przeszły

lp	m	1. os.	nasyciłem się
		3. os.	nasycił się
			nasycieł się
	ż	3. os.	nasyciła się
			nasycieła się
lm	mos	3. os.	nasycili się
	nmos	3. os.	nasyciły się

czas zaprzeszły

lp

ż

3. os.

nasyciła się była

czas przyszły prosty

lp	1. os.	nasycę się
	3. os.	nasyci się
lm	3. os.	nasycą się

tryb rozkazujący

lp

2. os.

nasyć się

imiesłów uprzedni

nasyciwszy się

Znaczenia

1. »jedząc, zaspokoić głód«

Rekcja: czym

– A ten [kleszcz] iest muchą/ ktora lecie koniom/ krowom/ psom/ ták sie przypiia/ áż sie krwią ich násyci/ że sie rospuknie. SyrZiel 1487.
~ Przed żárłoki ktorzy się nie mogą násycić [pęcak] iest pokármem osobliwym. SyrZiel 953.
~ [Głód] nátchnieniem swoim ták go [Erysichtona] záráził, że y w nocy przez sen zdáło się mu, że wszystko ziadał, á násycić się nie mogł. OvOtwWPrzem 339.
~ Ieść będą vbodzy/ y násycą się. Y we dni głodu. BanHist 70.
~ Czemu gdy się kto przemorzył áppetyt do iedzenia tráci: [...] táki człowiek prędko się násyci, bo się żoładek zkurczył y zbrzydzi iedzeniem dla humorow. TylkRoz 236.
~ nasycić się. [...] sich sättigen. [...] s'assouvir, se rassasier de qu.ch. T III 945.

2. przen. »zaspokoić swoje potrzeby lub pragnienia«

Rekcja: czym || czego || bezok.

– Násycam się/ sed frequentiùs Nasyciłem się czym/ Syt-em czégo. Satior somno, suppliciis [...]. Kn 479.
– [...] oczy się choremu otworzyły/ y długo niewidziáney słoneczney piękności násyciły [...]. KalCuda 148.
– Ktorym [oszczepem]/ gdy się práwicá moiá obłowiełá/ Y mordu rozmáitych zwierząt násyciełá; Do chłodu/ y do cieniá leśnego/ zchádzałem [...]. OvOtwWPrzem 294.
– Nie násyci się tá [śmierć] nędznego kmiotká vbogą chałupą. WojszOr 129.
~ [...] mowi Psálmistá święty/ y nie násycę się áż cię stworcę moiego obaczę w chwale twoiey niebieskiey. StarKaz 564.
– [...] grzeszny człowiek [...] nie násycił się tym co mu Pan Bog dał/ záwsze márł ná dobro sąsiedzkie. StarKaz 621.
– [...] Turoczyn, ktory się twym dotąd nie nasycieł Dziedzictwem, co ie Syn twoy krwawem kupieł potem Nastąpieł siłą na nie [...]. PotWoj 155.
– [...] krwawey-mi [krwawymi] marsa nasyciwszy się zaba[wami] iuz tez potrzebnieyszą ku starosci rad bym odmięnił sarzą. PasPam 222v.
– Tak białeygłowy iako y to bydło Im z większy wyszła naprzestrzenią ciesni, Nie moze się swey wolnosci nasycic, Nagradzaiąc ze nie poczęła wczesni, Kazdego grzechu, ządzą chce zachwycic, Iako moze, tak zyiąc naycielesni [...]. PotSyl 6.
– Ociec się widzieć syna nie nasyci [Tobiasz po odzyskaniu wzroku]. LubSTobPol 166.
~ Niech sprawiedliwosc twoia się nasyci Z nas bylesmy my ostali obmyci. ChrośJóz1698 I 87.
– Niechay przynamniey tak wiele wymowy naszego przed domowymi y postronnemi Narodami będzie, zesmy temu skarby swe oddali, przed ktorym y sami naypotęznieysi Mocarze nasi Stolicy Rzymskiey y granicy Włoskiey dotrzymac nie mogli. I owszem niechay sie chciwe ządze ich temi skarbami nasycą; a iuz więcey krwie naszey y zguby Oyczystey trawic w nas nie zechcą. SzołHist 17.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

nasycić się krwi (sz. zm.) || nasycić się krwią (sz. zm.):

– [Polixena do kapłana Neoptolema] iużże się násyć szláchetney krwie moiey/ Nie zmieszkam ia srogości powolna bydź twoiey [...]. OvOtwWPrzem 527.
– Więc daley nie odwłaczay tey chwalebney chluby, Násyć się krwią moią y chwáłą mey zguby. CorMorszACyd 149.
– Ktorzy Chrzescianskiey krwie z wielkiem appetytem we czwartek pragnęli swoiey się w Sobotę podostatkiem nasycili. PasPam 266v.
– nasycić się. [...] fig. sich sättigen. [...] fig. s'assouvir, se rassasier de qu.ch. pomstą i krwią ludzką się nasycić. sich mit Blut und Rache sättigen. s'assouvir, se souler de sang & de vengeance. T III 945.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

– Vszy słucháiąc/ Ięzyk mowiąc/ Ręce do siebie gárnąc/ Serce pożądáiąc/ nigdy się nie násycą. RysProv 81.

3. »nasiąknąć jakimś płynem«

Rekcja: czego

– [Ziemia] te Łzy/ ktorych się nád miárę násyciłá bełá/ Skoro swemi wnętrznemi żełámi wypiełá: Y skoro z nich w gromadę wody pozbieráłá/ Na prozne im powietrze zwypadáć kazáłá. OvOtwWPrzem 233.
– [...] tak powiedali kommisarze że się tu ta Zięmia Ludzkiey krwie tak nasyciła iak wody po wielkim deszczu. PasPam 72v.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: NASYCAĆ, NASYCAĆ SIĘ, NASYCIĆ, SYCIĆ, SYCIĆ SIĘ, *USYCIĆ, *WYSYCIĆ.

NASYCIĆ SIĘ