Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BARANEK

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   baranek
D.   baranka
C.   barankowi
B. uż. żyw.   baranka
Ms.   baranku
W.   baranku
liczba mnoga
M. uż. osob.   barankowie
uż. nosob.   baranki
D.   baranków
C.   barankom
B. uż. osob.   baranków
uż. nosob.   baranki
N.   barankami
Ms.   barankach
Znaczenia
1. »młody baran; jagnię; biblijne zwierzę ofiarne«
  • Báránkom młodym tákże do wychowánia snádnego/ naprzod dáią mąkę Ięczmienną wodą ná ciásto záczynioną. SyrZiel 970.
  • [...] ręką wodze mu [koniowi] krolewna uięła [...] On się pod moc iey daie ze wszytko co chciała Z niem tak iako barankiem sobie poczynała. ArKochOrl 10v.
  • Ná obchod Páschy/ iesli nie mász ná dorędziu báránká/ pozwolił [Chrystus] koziełká miásto niego. BirkNiedz 590.
  • Vbogi ieden człowiek nie miał zgołá nic/ ieno iednę owieczkę máłą […] ktora vrosłá v niego z báránkámi swemi. BirkNiedz .
  • Gdy Pháráoná Bog w morzu topił/ táńcowáły gory iáko báránkowie, mowi Pismo ś. BirkOboz 36.
  • Y rzekł Izáák; Oto ogień y drwá/ á gdzież báránek ná ofiárę paloną? BG Rdz 22, 7.
  • A on rzekł; Idźćie do miástá/ do niektorego cżłowieka, á rzecżćie mu; Kazałći Náucżyćiel powiedźieć; Cżás moj blisko jest/ u ćiebie jeść będę Báránká z ucżniámi mojimi. BG Mt 32, 18.
  • Tedy dał Jozyasz pospolstwu báránkow z trzod/ y koziełkow: to wszystko ná ofiáry świętá Prześcia: według tego/ ile się ználázło w liczbie/ trzydzieści tysięcy. BG 2Krl 35, 7.
  • Báránék/ báránéczék/ Agnus [...] Agnellus. Kn 14.
  • Lamb báránek agnus. KusWeg 57.
  • Powiada [święty Ezdras] iż kápłani z Naywyższym Biskupem swoim zbudowáli [w Jerozolimie] z wieżą bramę iednę kościelną/ przez ktorą prowádzono báránki y owieczki ná ofiarę Panu Bogu. StarKaz II, 335.
  • Baranek ieszcze mleká záżywaiący dobry y zdrowy/ gdy trawy skosztuie/ mięso ma wilgotne y lipkie. HercBan 29.
  • Ten piosnki śpiewa i wieśniackie wiersze [...] Ten przy skaczących po trawie barankach Gra na multankach. MorszAUtwKuk 163.
  • Klęknął Eremita na Modlitwę a on [żołnierz] Mu tymczasem porwał Baranka co zanim tłąmoczek nosił y uciekł. PasPam 56v.
  • Idzie zá swą owieczką báránek oborny. KochProżnLir 208.
  • Báránki dáć skopić ná wielki Czwartek, tylko żeby sposobnemu y umieiętnemu sprawcy. HaurEk 103.
  • Owiec w doieniu przypilnowáć [...] báránki młode odsadzáć. HaurEk 104.
  • Owce pańskie: baranków latosich 27, skopków latosich 105, owieczek latosich 160 […] baranów starych 42. InwKal I 120.
  • Owiec inwentarskich w owczarni zawartych na zimę 114 różnego gatunku, tak owiec, owieczek, skopków, baranów, baranków. InwKal I 484.
  • Ust na fałszywe nie otworzysz świadki, Jako baranek wiedziony do jatki, gdy psi [...] Naszczekują go w koło za rzeźnikiem. PotFraszBrück II 381.
  • Gdy południowy wiatr wieie, Owce rodzą Baránki [...] ieżeli wiatr pułnocny, w ten czas iágniczki. ChmielAteny1755 I I, 482.
  • Baranek […] 1) Lamm […] 1) agneau, agnelet. T III 23.
Związki frazeologiczne

  • baranek wilkiem podszyty:
    • »ten, kto wygląda łagodnie, potulnie, a jest zły i podstępny«
    • Vervex sycophanta. BARANEK wilkiem podszyty niewiniątko ná pozor w samey rzeczy hultay wierutny. DanKolaDyk II, 57.
Przenośnie
  • Gdy zaś Febus, rzuciwszy oczy ogniow pełne, Zagrzeje marcowemu Barankowi wełnę, Jeszcze dobrze zgrzybiały świat się nie odmłodzi, A już wiosna po łąkach prostowłosa chodzi.ZimBSiel 142
  • Odmienia Bog nieprzyiacioły swoie w wielkie przyiacioły: łączy wilki z báránkámi/ lwy y niedźwiedzie z ciołaszkámi.BirkNiedz 61
  • Do kázálnice Wincentego ś. [...] przypadáli wilcy/ á w báránki pokorne się odmieniáli.BirkOboz 68
  • A gdy obiad odpráwili/ rzekł JEzus Szymonowi Piotrowi; Szymonie Jonaszow/ miłujesz mię więcey niżeli ci? Rzekł mu; Ták jest PAnie/ ty wiesz że cię miłuję. Rzekł mu; Páś-że báránki moje.BG J 21, 15
  • Więc po swych Aniołach Poyzry: a kasz ktoremu, niechay Secundantem Będzie: gdzie się baranek biie z Elephantem Rozum wodzowi: serce day Zołnierzom Panie Niech się tych swiętych Krzyzow lękaią Poganie. PotWoj. 155PotWoj 155
  • Ożywione ciáła wszytkich zbiorą się ná ow szeroki plac Vallis Iozaphat przy Ierozolimie názwany [...] Gdzie Aniołowie wydzielą bárankow/ od Kozłow/ wybranych/ od potępieńcow.BujnDroga 141
  • Któż bowiem do rankoru prędszy, na sławę, honor, reputacyją i pogorszenie bliźniego popędliwszy, w zawziętości trwalszy, jeżeli nie ów cichy z powołania swojego ad tonsuras baranek.MałpaCzłow 229
  • Wziełaś Baranka w swą paszczękę wilczą [o Herodiadzie i świętym Janie Chrzcicielu]. DrużZbiór 208.DrużZbiór 208
a) »mięso z młodego barana«
  • Weźmiy Báranká/ álbo Skopowiny [...] porąb. CzerComp 27.
b) »wyprawiona skóra z sierścią z młodego barana, jagnięcia; wyrób z tej skóry; futro«
  • Pantofle będą robić, ale jeszcze rzemieślnicy baranka opłukiwają. ChodKor 62.
  • Widywałem ia w cudzych kráiách rękawy áxámitne, báránkámi álbo Koziełkámi podszyte. MłodzKaz II, 348.
  • Że rdza padnie na wargi, że ropą opuchną, Pianka zawsze w kącikach [...] nic cię to nie odraża, kiedy bez przestanku, Siedzący w ubrukanym na głowie baranku, Zwierciadło twa zabawka. PotFraszBrück II 393.
  • Baranek. 2) [...] Lamms-Fell [...] 2) agnelin, peau d’agneau. T III 23.
c) »element herbu szlacheckiego«
  • Baranek w białym polu wielkie domy zbiera Tym niesmiertelna sława plac chwale otwiera. DrobOpow 217.
  • Iest herb ieden Polski, ktory się zowie Iunoszá, to iest Báránek. MłodzKaz IV, 14.
2.  relig.  »w religii chrześcijańskiej symbol Chrystusa; sakrament: Ciało i Krew Pańska«
  • Potymem widział á oto lud wielki/ ktorego nie mogł nikt zliczyć/ z káżdego narodu y pokolenia/ y ludzi/ y językow: ktorzy stali przed stolicą/ y przed oblicznością Báránká/ obleczeni w száty białe/ á pálmy były w ręku ich. BG Tt Ap 7, 9.
  • Kto tedy godnie do tey wieczerzy Pańskiey przystępuie Ad caenam magnam vocatus Agni, áby po śmierci záżywał w niebie chwały Báránká wiecznie kroluiącego/ gdzie iuż inszego bánkietu y drugiey wieczerzy nigdy nie będzie. StarKaz II, 78.
  • W báránku posłuszeństwo áż do śmierci, uboztwo pod strzechą mieszkáiących gołąmbiąt, w ládá słomiance klecących się. MłodzKaz IV, 450.
  • A my […] Poki serce baranka miłosierdziem zdobi, Poki we lwa strasznego gniew go nie przerobi, Chodźmy w światłości […] Żebyśmy uczestniki byli wielkiego dnia, Gdzie słońca i księżyca nie masz, ale za nie Boża i Barankowa wieczna światłość stanie. PotFraszBrück II 17.
  • Aż znowu Bog wspomniawszy ná ich [Żydów] Dziády wierne, Ześle swego Báránká, ktory im Cysterne Zywiącą pokázuie, sam przoduiąc do niey. PotPocz 98.
  • Nie Polski? Boski Szláchcic zaległ te grobowce Iegosmy wszyscy, iego; pástwiská są Owce Ktorzy iego Báránká, y głosu, y toru, Trzymamy się nim wyńdziem z Swiátowego boru. PotPocz 101.
a)  relig.  »wyobrażenie baranka - zwierzęcia jako symbol Chrystusa zmartwychwstałego: wizerunek na chorągwi, w herbie, na medalionie z wosku poświęconym przez papieża; figurka z ciasta lub cukru należąca do poświęcanych potraw wielkanocnych«
  • Posłałęm do Xiędza Piekarskiego prosząc o swięcone Iayko [...] przysłał mi tedy y Baranka plackow iaiec. PasPam 67.
  • Białą [chorągiew] Biskup Elsberski własnemu powierzy słudze Baranek z znakiem na niey się rozmierzy. DrobOpow 105.
  • Sieradzkie [województwo] má zá Herb puł lwa, puł orłá w koronie […] Dzieli się ná Powiaty Sieradzki, Piotrkowski […] y Ziemię Wieluńską: ktorey Herb Baranek z Chorągwią y Kielichem. BystrzInfElem Geogr I2.
  • KAPITUŁA PRZEMYSLSKA [...] ma Herb S. Jana Chrzciciela z barankiem i Krzyżem. ŁubHist 180.
3.  zool.  »ptak z rodziny bekasów; Capella gallinago«
  • Koziéłék/ ptak/ báránék [...] Capella. Kn 131 [311]. Kn 131 [311].
  • Baranek ptak, vid[e] Koziełek ptak. T III 23.
4. »koń o kędzierzawej sierści«
  • [Spis źrebaków] Baranek Tarantowaty Grzywa Czarna Ogon biały Noga biała przednia Mały. ArchRadziw 180/ 2. ArchRadziw 180/2.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • astrachański baranek:
  • baranek boży:
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

BARANEK
rzecz
m

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   Baranek
Najwcześniejsze poświadczenie:
1681
Znaczenia
nazwa własna »herb szlachecki, inaczej Junosza, Baran«
  • Iest herb ieden Polski, ktory się zowie Iunoszá, to iest Báránek. MłodzKaz IV, 14.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 02.08.2022
Autorzy: BR-K
Data ostatniej modyfikacji: 02.08.2022