– Ná obchod Páschy/ iesli nie mász ná dorędziu báránká/ pozwolił [Chrystus] koziełká miásto niego. BirkNiedz590.
– Vbogi ieden człowiek nie miał zgołá nic/ ieno iednę owieczkę máłą […] ktora vrosłá v niego z báránkámi swemi. BirkNiedz .
– Gdy Pháráoná Bog w morzu topił/ táńcowáły gory iáko báránkowie, mowi Pismo ś. BirkOboz36.
– Tedy dał Jozyasz pospolstwu báránkow z trzod/ y koziełkow: to wszystko ná ofiáry świętá Prześcia: według tego/ ile się ználázło w liczbie/ trzydzieści tysięcy. BGTt2 Kr 35, 7.
– Y rzekł Izáák; Oto ogień y drwá/ á gdzież báránek ná ofiárę paloną? BGTtRdz 22, 7.
– Powiada [święty Ezdras] iż kápłani z Naywyższym Biskupem swoim zbudowáli [w Jerozolimie] z wieżą bramę iednę kościelną/ przez ktorą prowádzono báránki y owieczki ná ofiarę Panu Bogu. StarKazII, 335.
– Baranek ieszcze mleká záżywaiący dobry y zdrowy/ gdy trawy skosztuie/ mięso ma wilgotne y lipkie. HercBan29.
– Ten piosnki śpiewa i wieśniackie wiersze [...] Ten przy skaczących po trawie barankach Gra na multankach. MorszAUtwKuk163.
– Klęknął Eremita na Modlitwę a on [żołnierz] Mu tymczasem porwał Baranka co zanim tłąmoczek nosił y uciekł. PasPam 56v. PasPam56v.
– Idzie zá swą owieczką báránek oborny. KochProżnLir208.
– Báránki dáć skopić ná wielki Czwartek, tylko żeby sposobnemu y umieiętnemu sprawcy. HaurEk103.
– Báránkom młodym tákże do wychowánia snádnego/ naprzod dáią mąkę Ięczmienną wodą ná ciásto záczynioną. SyrZiel970.
Związki frazeologiczne
baranek wilkiem podszyty:
»ten, kto wygląda łagodnie, potulnie, a jest zły i podstępny«
– Vervex sycophanta. BARANEK wilkiem podszyty niewiniątko ná pozor w samey rzeczy hultay wierutny. DanKolaDykII, 57.
Przenośnie
Odmienia Bog nieprzyiacioły swoie w wielkie przyiacioły: łączy wilki z báránkámi/ lwy y niedźwiedzie z ciołaszkámi.BirkNiedz61
Do kázálnice Wincentego ś. [...] przypadáli wilcy/ á w báránki pokorne się odmieniáli.BirkOboz68
A gdy obiad odpráwili/ rzekł JEzus Szymonowi Piotrowi; Szymonie Jonaszow/ miłujesz mię więcey niżeli ci? Rzekł mu; Ták jest PAnie/ ty wiesz że cię miłuję. Rzekł mu; Páś-że báránki moje.BGJ 21, 15
Więc po swych Aniołach Poyzry: a kasz ktoremu, niechay Secundantem Będzie: gdzie się baranek biie z Elephantem Rozum wodzowi: serce day Zołnierzom Panie Niech się tych swiętych Krzyzow lękaią Poganie. PotWoj. 155PotWoj155
Ożywione ciáła wszytkich zbiorą się ná ow szeroki plac Vallis Iozaphat przy Ierozolimie názwany [...] Gdzie Aniołowie wydzielą bárankow/ od Kozłow/ wybranych/ od potępieńcow.BujnDroga141
Któż bowiem do rankoru prędszy, na sławę, honor, reputacyją i pogorszenie bliźniego popędliwszy, w zawziętości trwalszy, jeżeli nie ów cichy z powołania swojego ad tonsuras baranek.MałpaCzłow229
Wziełaś Baranka w swą paszczękę wilczą [o Herodiadzie i świętym Janie Chrzcicielu]. DrużZbiór 208.DrużZbiór208
3.
»wyprawiona skóra z sierścią z baranka, jagnięcia; podbicie, czapka, obszycie czapki z tej skóry (skór)«
– Pantofle będą robić, ale jeszcze rzemieślnicy baranka opłukiwają. ChodKor62.
– . Widywałem ia w cudzych kráiách rękawy áxámitne, báránkámi álbo Koziełkámi podszyte. MłodzKazII, 348.
– Że rdza padnie na wargi, że ropą opuchną, Pianka zawsze w kącikach [...] nic cię to nie odraża, kiedy bez przestanku, Siedzący w ubrukanym na głowie baranku, Zwierciadło twa zabawka. PotFraszBrück II393.
4.
»o herbie szlacheckim z wyobrażeniem barana; wyobrażenie barana w herbie szlacheckim«
– Iest herb ieden Polski, ktory się zowie Iunoszá, to iest Báránek. MłodzKaz IV, 14. Baranek w białym polu wielkie domy zbiera Tym niesmiertelna sława plac chwale otwiera. DrobOpow 217. DrobOpow217.
5.
relig.
»w religii chrześcijańskiej symbol Chrystusa; sakrament: Ciało i Krew Pańska«
– Potymem widział á oto lud wielki/ ktorego nie mogł nikt zliczyć/ z káżdego narodu y pokolenia/ y ludzi/ y językow: ktorzy stali przed stolicą/ y przed oblicznością Báránká/ obleczeni w száty białe/ á pálmy były w ręku ich. BGTtAp 7, 9.
– Kto tedy godnie do tey wieczerzy Pańskiey przystępuie Ad caenam magnam vocatus Agni, áby po śmierci záżywał w niebie chwały Báránká wiecznie kroluiącego/ gdzie iuż inszego bánkietu y drugiey wieczerzy nigdy nie będzie. StarKazII, 78.
– W báránku posłuszeństwo áż do śmierci, uboztwo pod strzechą mieszkáiących gołąmbiąt, w ládá słomiance klecących się. MłodzKazIV, 450.
– A my […] Poki serce baranka miłosierdziem zdobi, Poki we lwa strasznego gniew go nie przerobi, Chodźmy w światłości […] Żebyśmy uczestniki byli wielkiego dnia, Gdzie słońca i księżyca nie masz, ale za nie Boża i Barankowa wieczna światłość stanie. PotFraszBrück II17.
– Aż znowu Bog wspomniawszy ná ich [Żydów] Dziády wierne, Ześle swego Báránká, ktory im Cysterne Zywiącą pokázuie, sam przoduiąc do niey. PotPocz98.
– Nie Polski? Boski Szláchcic zaległ te grobowce Iegosmy wszyscy, iego; pástwiská są Owce Ktorzy iego Báránká, y głosu, y toru, Trzymamy się nim wyńdziem z Swiátowego boru. PotPocz101.
6.
relig.
»wyobrażenie baranka jako symbol Chrystusa zmartwychwstałego: wizerunek na chorągwi, w herbie, na medalionie z wosku poświęconym przez papieża; figurka z ciasta lub cukru należąca do poświęcanych potraw wielkanocnych«
– Posłałęm do Xiędza Piekarskiego prosząc o swięcone Iayko [...] przysłał mi tedy y Baranka plackow iaiec. PasPam67.
– Białą [chorągiew] Biskup Elsberski własnemu powierzy słudze Baranek z znakiem na niey się rozmierzy. DrobOpow105.
– Sieradzkie [województwo] má zá Herb puł lwa, puł orłá w koronie […] Dzieli się ná Powiaty Sieradzki, Piotrkowski […] y Ziemię Wieluńską: ktorey Herb Baranek z Chorągwią y Kielichem. BystrzInfElem Geogr I2.
– KAPITUŁA PRZEMYSLSKA [...] ma Herb S. Jana Chrzciciela z barankiem i Krzyżem. ŁubHist180.
– Gdy zaś Febus, rzuciwszy oczy ogniow pełne, Zagrzeje marcowemu Barankowi wełnę, Jeszcze dobrze zgrzybiały świat się nie odmłodzi, A już wiosna po łąkach prostowłosa chodzi. ZimBSiel142.
8.
zool.
»ptak z rodziny bekasów; Capella gallinago«