ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (niepodobny), SXVI (niepodobny, niepodobien), Kn (niepodobny), T (niepodobny, niepodobien), L (niepodobny; pod: podobny; XVI-XVIII), SWil (niepodobnypod: podobny), SW (niepodobny, niepodobien), SJP (niepodobny)

Nienotowany w słownikach:

Formy gramatyczne

st. równy

lp	M.	m		niepodobny
		ż		niepodobna
		n		niepodobne
	D.	m		niepodobnego
		ż		niepodobnej
		n		niepodobnego
	C.	ż		niepodobnej
	B.	m	nżyw	niepodobny
		ż		niepodobną
		n		niepodobne
	N.	m		niepodobnym
		n		niepodobnym
	Ms.	ż		niepodobnej
		n		niepodobnem
lm	M.	mos		niepodobni
		nmos		niepodobne
	D.			niepodobnych
	C.			niepodobnym
	B.	nmos		niepodobne
	N.			niepodobnemi
	Ms.			niepodobnych

st. wyższy

niepodobniejsze

st. najwyższy

nmos

najniepodobniejsze

odmiana niezłożona

lp	M.	m			niepodobien
		n			niepodobno

Znaczenia

1. »taki, który ma niewiele cech wspólnych z kimś lub czymś innym«

– [Bylica] Liściá máło niepodobnego Piołynowemu/ ieno więtsze/ szersze/ tucznieysze: z wierzchu ciemno zielone: od spodku pobieláwe: z obu stron labrzyste. SyrZiel 720.
– [...] Krol Niebá Rzekł: [...] Wywiodę ia sam plemię narodu ludzkiego Niepodobne pierwszemu/ z początku dziwnego. OvOtwWPrzem 17.
– Na tego franta małego mi niemiło, że tak długo turbował i niewczasował Mamusieńkę swoją i że do niej niepodobny. SobJListy 238.
– Dość na rynku zatrąbić, wszyscy wiedzą zatem, Kto posłem na sejm, na sąd będzie deputatem, Choć do obojga z żadnej niepodobien miary. PotPis II, 90.
– Graecia w całym świecie przedtym sławne Państwo, teraz w Bissurmańskiey włádzy, cale do siebie niepodobne. BystrzInfGeogr G4v.

2. »nieprawdopodobny, niemożliwy, niewiarygodny«

– [...] musi bydź iedná cnotá dobrego miesczániná/ y dobrego człowieká: poniewasz zda sie bydź coś niepodobnego/ áby zły miesczánin miał bydź dobrym człowiekiem; i zły człowiek dobrym miesczáninem. PetrSPolit I 280.
– Dumnych dwu także, Woratyńskiego z Chorostynem, posłał był [Wielki Kniaź] przeciwko Czeremisom z ludźmi, którzy, iż dla wielkich śniegów przejść nie mogli, zadzierżyli się w Niżnem Nowogrodzie, dawając Wielkiemu Kniaziowi znać o trudnem albo niepodobnem przebiciu i, coby im czynić kazał, dowiadując się. NiemPam 166.
– Zdáłoby się to komu niepodobno/ gdy rzekę/ iż dobre vżywánie wolności/ iest vżywánie prawdziwey niewoley: wszákże gdy się pilnie rzeczy tey przypátrzysz/ obaczysz dobrze sczerą prawdę z tey miáry. PetrSEt 214.
– [...] WSMSC nie wiedziec z iakiego rankoru usiłuiecie na Honor y Substancyą moią niepodobnemi sposobami WMSC mazecie y do Xiąg odnaszacie [...]. DekrŻmud 79a.
– Co tam zęmną robli Medycy niewięm Sufficit że z desperowali y rozgłosili ze bardzo zle y Niepodobna Convalescentia. PasPam 279v.
– Rzecz przecię do pojęcia niepodobna, jako się to tam stało [zajęcie Zbaraża przez Turków], bo drugiego zaraz dnia wzięli tę fortecę, czemu ledwie się wiara dać może. SobJListy 440.
– Napadł tedy [książę podkanclerzy] na p. koniuszego, który się niepodobnym gniewał sposobem. SobJListy 486.
– W natrudnieyszych/ i zá niepodobnych spráwách doznawałem potoczney fortuny [...]. PisMów II 391.
– Nie mász żadnego mieyscá, ktoreby od ciebie było odległe, y nie mász niepodobney pomocy rámięniu twemu. TylkStrom 57.
– Ale na co darmo suszyć rozumy i rzeczy cale najniepodobniejsze chcieć koniecznie pokombinować? KonSSpos I, 206.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

do wiary niepodobny (sz. zm.);
do wierzenia niepodobny;
ku wierzeniu niepodobny (sz. zm.):

– Największa jest przyczyna, że mię tak ciężka opanowała melankolia i tęskność z ciężkością serca, że rzecz do wiary niepodobna, co to ja cierpię. SobJListy 365.
– niepodobny do wiary, ku wierzeniu. ungläublich. incroïable. T III 1005.
– A nie opponowali się Chrzescianie tym prawie do wierzenia nie podobnym postępkow [!] Saracenow? IntrHist 63.
– Zbiega się tám záś táka obfitość osobliwych ryb/ iż práwie sámy gromádámi idą y płyną/ áż we drzwi do domow mieysckich/ y z nich ie może łowić: ácz to rzecz ku wierzeniu niepodobna/ kto tego nie obaczy sam. BotŁęczRel III 66.
– Przypomniałem tę superstytią ku wierzeniu niepodobną białych głów Nársingskich [o samospaleniu wdów]/ żeby káżdy obaczył iák wiele może zwyczay w ktorym się zrodzimy [...]. BotŁęczRel IV 138.
– Niépodobny ku wierzeniu/ [...] Difficile ad credendum [...] Difficile ad fidem [...]. Kn 514.

niepodobna rzecz (sz. zm.):

– Napierwey się tedy potrzeba vczyć gospodarstwá/ toż rządu Rzeczypospolitey: gdyż kto nierządnym iest w domu/ niepodobna rzecz aby miał być rządnym w Rzeczypospolitey. PetrSEk 2.
– [Arcyksiążę] widząc, iż Elearowie mogą wiele rzeczy, co u drugich niepodobne, tamże zaraz począł konferować, aby się kusili o stado Frydrychowe [...] DembPrzew 101.
– [...] niech chwała nieustaiąca naywyszemu będzie ze zniepodobnych rzeczy podobne czyni aspodobnych niepodobne [...]. PoczOdlPam 98.
– Jest tedy Zołnierzowi teráźnieyszy Zołd ták máły/ że rzecz niepodobna/ áby in tanta caritate rerum omnium mogł się zań sustentowáć/ y dla tego żywnością go rátowáć trzebá [...]. FredKon 102.
– [...] za niepodobno rzecz być osądziłem ażebym się tego czasu y za próg z domu wychodził [...]. MikSil 109.
– CONTER [...] ON DIT proverbialement, Conter des fagots [...] PRAWIĆ o żelaznym wilku, prawić rzeczy niepodobne. DanKolaDyk I, 358.

kusić się o niepodobne rzeczy:

– O niépodobne rzéczy się kusisz/ ábo nié kuś. Nie miéc się z motyką ná słońce. KnAd 787.

pokusić się o niepodobne rzeczy:

– Tam lubosmy widzieli że nieponaszych Siłach ale przecię że się wolno y o niepodobne rzeczy pokusić probowalismy szczęscia. PasPam 62v.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

– Przeszłey rzeczy nie żáłuy/ niepodobney rzeczy nie wierz/ o nierowną się nie kuś/ tedy sobie głowy nie zfrásuiesz. RysProv 66.

a) »niewiarygodnie wielki«

– Trzymáią [Syjamczycy] że ná ten czás [przy końcu świata] vkażą się ná niebie siedm oczy słonecznych ktore gorącem niepodobnym wysuszą rzeki y morze y spalą ziemię [...]. BotŁęczRel IV 135.
– Rybitwy z Sieciami w iednym stawie poymali z swietnemi oczami Dziw, z Kozią głową ktory skoro obaczyli W niepodobney boiazni nawstecz odskoczyli [...]. DrobOpow 75.

b) »taki, z którym nie można czegoś zrobić«

– Tego żadną miarą na sobie przenieść nie możemy, abyśmy patrząc na tak okrutne, a bezwinne rozlanie krwi narodu naszego, sami zobopólnej śmierci padając sobie nie życzyli, a też i czeladzi naszej niepodobną widzimy do uhamowania. NiemPam 79.
– Weźmy Orszeńską bitwę/ wielkich miłośnikow oyczyzny obaczymy/ [...] o niepodobny brod przez Orszę rzekę szeroką y głęboką kuszących się/ y nie płynących/ ále na koniech swych po wodzie lecących/ zbroynie ná nieprzyiacioły Oyczyzny swoiey. KunWOb E4.
– Niepodobnom Ernestus do uspokoienia i zagodzenia widząc sprawe, zonom, z dziecmi Stralsunta uchodząc occultas insidias przesliadowce potęznego, iachał do Niderlandu [...]. VorLetSkarb 68.
– Metellus był niejáki Szláchcic Rzymski, rozumiáłá o nim Stárożytność, że miał bydź nieśmiertelnym. Odrugich rozumiano, że byli invulnerabiles, niepodobni do zránienia, pomárło to wszystko, żádnego nie widáć. GdacPan 115.
– [Jozue] Miásto, y Obywátele, Ostrym wyciąwszy mieczem zastáwił w popiele. Nie podobnieysze było, Ierycho sto razy, Do dobycia y do tey Iozuemu skázy, Wżdy y Iordan, samych Trąb, okrzykiem bez łodzi, Y nie przebyte mury, bez drábin przechodzi. PotPocz 43.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

Najwcześniejsze poświadczenie:

1609

Znaczenia

»coś niemożliwego«

– A zowiemy occásią/ zeszcie się okoliczności/ ktoreć vłácnią przewagę ábo impresę ná pewny czás: ták iż potym/ gdyby się odbiegły iedná od drugiey/ zostánieć ábo trudną abyś ią miał do końcá przywieść/ ábo niepodobną. BotŁęczRel III 8.
– O niepodobną się kusi, kto się raz odważy, Wineczko siłá broi, gdy miłość rozżarzy [...]. ŻabEt B4v.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Formy gramatyczne

Najwcześniejsze poświadczenie:

1572-1620

Znaczenia

»jest niemożliwe«

– [...] Łęczyckiego też województwa zwabić tu do siebie nie podobniejsza gdyż to wszystkim jest WM. wiadomo, że do województw naszych nie należy [...]. AktaKrak I 420.
– Stanałem tak w kroku ze mię nie podobna była ruszyc. OpalKListy 105.
– Woła Stoiąc na brzegu Szeregięm MSCi Panowie Szeręgiem, co niepodobna bo niekozdy kon iednakowo pływa. PasPam 112.
– Mowił obszernie y pięknie ale całey mowy pamiętać niepodobna. PasPam 140.
– My zdesperowawszy ze ich iuz ugonić nie podobna nuz z nimi traktować o pokoy. PasPam 200.
– Rzadko kto strzelił bosmy iuz powystrzelali na owę piechotę a nabic znowu było Niepodobna bo czas niepozwolił. PasPam 94.
– Gdy by się były złączyły tamte potęgi nie podobna ich było przełamać. PasPam 99.
– Śniegi tu tak srogie spadły, że się wybić z nich nie będzie podobna. A jeśli rozciecz zapadnie, to tydzień i drugi rzek przejechać będzie niepodobna [...]. SobJListy 598.
– Kiedy kto dobro nasze bierze i podobno nam to jeszcze na afront robią, wytrwać i ścierpieć niepodobna. SobJListy 62.
– Nie podobna żeby się bánkiet miał odpráwić bez chorego, álbo też bez iákiego brzuchátego, co to rad uczty záżywa [...]. MłodzKaz II, 93.
– [...] nauczył go tedy czart iako miał zrobic kaganiec taki, ktory pokiby się palił ktoby kolwiek krom niego [Dioskorusa] wszedł do pokoiu Belliny, tak miał zasnąc ze się go dobudzic niepodobna była [...]. HistŚwież 22.
– Stanąłem o godzinie trzeciey z południa w Mereczu gdzie chciałem Sądzić kryminalistow ale niepodobna było ponieważ Dombrowicz Pisarz Maydeburyi odiechał na Iarmark do Zelwy nie oznaymiwszy mi o wyiezdzie Swoim. SapADiar 102.
– Konkluzya, iak iest niepodobna doczekać się Seymu non dispensata Lege 1717. KonSRoz 55.
– niepodobna; iest rzecz niepodobna. es ist unmöglich. il est impossible. § niepodobna to czytać; niepodobna było to uczynić. T III 1005.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: PODOBNY, PODOBIEN, PODOBNO, PODOBNIE, NIEPODOBNO, NIEPODOBNIE.

NIEPODOBNY, NIEPODOBIEN

*NIEPODOBNA

NIEPODOBNA