Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

UTŁUC

czas. dk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, SWil, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, L (?), SW (?)

Formy gramatyczne
bezokolicznik
  utłuc
czas przeszły
lp m 1. os.   utłukłem
lm mos 3. os.   utłukli
czas przyszły prosty
lp 1. os.   utłukę
lm 3. os.   utłuką
tryb rozkazujący
lp 2. os.   utłucz
imiesłów uprzedni
  utłukłszy
Znaczenia
1. »pobić, zabić«
Składnia: kogo

  • [...] tłukę ich stosse/ utłukłem ich habe gestossen [...]. DobrGram 268.
  • Tłukę ich stosse/ tłukłem [...] utłukłem [...] tłuc [...]. DobrGram 293.
  • Wrocił się szczęsliwie za Granicę. Alec go potym kozactwo sami między sobą utłukli Udaiąc że go pokrzywdził w zdobyczy. PasPam 276v-277.
  • Ręce, boki karwaszami, zbrojami utłukli uciekający; a cóż rowy, trupy, bębny, zbroje, kopie porzucone, przez co było potrzeba wszystko skakać. SobJListy 555.
  • [...] Macieia Katorowskiego Gospodarza Naprzod Vbili y zkrwawili az Vciekł do Krzystofa Mrzygłodowicza Piszarza Mieyskiego za ktorym tamze wpadli y tego Piszarza przy Xiedzach dwu obuchami Vtłukli y Pałaszem w głowe Vderzili. KomonDziej 127v.
  • [...] rozumieiąc obadwwa ze z nich Lykogenes Szydził, ubrawszy się prętko do niego przylecieli y naypierwey go kułakami utłukli [...]. HistŚwież 306.
  • Potym odprowádzeni są do więzienia, ktorzy ie wiedli, naprzod nie lutościwie o ziemię rzucili, pięściámi y nogámi utłukli, y znowu kaydány y mánele, ktore byli dla roboty z nich zdięli, włożyli, y mocno powiązáli [...]. TylkStrom 21.
2. »na proszek«
Składnia: co

  • Na plec i na inne członki schniące. Weźmij jałowcowych jagodek, korzenia lubczykowego, a łoju gniłego, masła niesolonego, utłucz wszytko miałko, a wespół usmaż, tem pomazuj miejsce schnące do tygodnia. DorHipTur 207.
  • Wziąć nasienia Kopru Włoskiego puł łotá/ nasienia Łoczygowego/ Pietrusczánego/ swoyskieo Kopru nasienia. Hányżu po ćwierci łotá. To miáłko vtłukszy/ po ćwierci ábo trochę więcey/ z białym winem dáwáć/ ciepło káżdego dnia náczczo pić. SyrZiel 384.
  • Tym ktorzy moczu zátrzymáć nie mogą/ wziąć korzonek tego kopru. Grochu Ptászego ábo Gęsiego rosczkę/ to vtłuc y z winem dáć pić/ zástánawia mocz. SyrZiel 387.
  • Krew vsty zbytnie odchodzącą záwściąga/ ziele Kopru Włoskiego/ vtłukszy z octem winnym rozczynić y ná piersi przykłádáć. SyrZiel 390.
  • Ránom tak ciętym iáko y sztychowym y tłuczonym/ y zápuchłym/ Kopru Włoskiego ziele vtłukszy z octem, iest lekárstwem/ przykłádáiąc. SyrZiel 391.
  • [...] musiał się bijać proch w mozdzerzykach kuchennych [...] a tak przez cały dzień nie utłukli więc funtów 10. AquaPrax 442.
  • Utłuc gorczyce miałko y przes sito przesiac tyle ile kto chce [..]. GrodzMisc 94b.
  • W tymże źwierzątku/ w przednich nogách są kostki máłe/ ktore dobrze utłukszy ná proch/ dáć się w iákimkolwiek liquorze nápić tym/ ktorzy trudność uryny cierpią [...]. HercBan 32.
  • Obłupionych kásztánow násuszyć w piecu, te vtłucz w stępie, dobrą przygarść mąki nápoł z otrębámi zmięszawvvszy sspołem, przez trzy niedziele z obrokiem zádawáć. HaurEk 54.
  • Naprzod żrob [!] rosoł według sposobu wzwysz opisánego/ Wźmiy Bazantow/ albo Iarząbkow/ álbo Kuropatw/ Kápłonow/ vpiecz pięknie/ poleway másłem/ z deymi z rozná náMis[ę]/ żeby polewk[a] byłá na misie. gdy to przestygnie/ powybieray miesiste mieyscá/ á Końciste rozbierz w członki pięknie/ utłucz to miesiste dobrze w Mozdzierzu iáko másło [...]. CzerComp 40.
  • Weźmiy Ryzu sub[telne]go/ obierz/ zpłocz pięknie/ wytrziy serwetámi/ á susz/ vtłucz w Mozdzierzu ná mąkę/ przesiy [...]. CzerComp 87.
  • Na błękitny [altembas] dość utłuc sukna błękitnego [...]. SekrWyj 35.
  • Posiekany [kir] włoż w mozdzerz. Vtłucz prawie na proch. SekrWyj 35.
  • Miey żywicę przezrozystą czarnawą, utłucz ią na mąkę. SekrWyj 96.
  • [...] przyday [...] korzenia przestępowego, łáien owcych, álbo gołębich suchych, korzenia Tatárskiego ziela, káżdego ileć się zda, utucz ná subtelny proch, zmieszay z gorzałką, przyday miodu, przysmarz, obłoż tym żywot, rzecz pewna gdy to się często będziesz appplikował, przytym smáruy żywot oleykiem Philosophorum, álbo jáłowcowym z gorzałką mocną. PromMed 46.
  • Item weźmi nasienie Száleiu biało kwitnącego, Máku, oboygá po dwá łoty, utłucz ná subtelny proszek, zmieszay z konfektem Rożowym dawnym, przyday Háłunu subtelno utartego ćwierć łotá [...]. PromMed 99.
  • [...] utłuką ná proch Bob, przydąwszy mąki pszenney, przywarzáią w mleku, y okładáią [piersi]. CompMed 575.
  • Weś ieża, zabiy y spal ná popioł, utłucz, przesiey, y daway potrosze. CompMed 619.
  • [...] nalawszy proporcyonalnie kryniczney wody na to, utłucz y wyciśniey przez chustę [...]. BeimJelMed 26.
  • To wkupie utłukszy w mozdzierzu zaley wodą bzową, lipową [...]. BeimJelMed 58.
  • Utłuc co F. utłukę. zerstossen, zermalmen. piler, briser, égruger, casser. Utłuczony, gestossen, gestampft. pilé, égrugé, cassé. § pieprz miałko utłuczony. T III 2456.
  • Utłuc co F. utłukę. zerstossen, zermalmen. piler, briser, égruger, casser. Utłuczony, gestossen, gestampft. pilé, égrugé, cassé. § pieprz miałko utłuczony. T III 2456.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

UTŁOCZONY, UTŁUCZONY

im. przym. bier.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
odmiana złożona
lp M. m   utłuczony ||   utłoczony
n   utłuczone
D. m   utłuczonego
ż   utłuczonej
n   utłuczonego
B. m   utłuczony
ż   utłuczonam ||   utłuczoną
N. m   utłuczonym
ż   utłuczoną
n   utłuczonym
lm M. mos   utłuczone
D.   utłuczonych
B. nmos   utłuczone
Najwcześniejsze poświadczenie:
1613
Znaczenia
1. »brutalnie pobity; zabity«
  • Skołátány/ vtłuczony/ roztrzęsiony. Quassus [...] Quassae rates. Quassa membra [...] Quassatae rates [...] Conuulsus [...] Artus conuulsi [...] Conuulsa & luxata membra [...]. Kn 1005.
  • Otoć pokázuie Pan Iezus ustá swoie utłuczone [...] pokaż ty pysk twoy psią mową zplugawiony. MłodzKaz II, 11.
  • Vtłuczony ná klocu Stokwisz/ námoczysz w ługu [...]. CzerComp 64.
  • [...] pieściámi/ obuchámi/ utłuczony [...]. BujnDroga 324.
  • Ieśliby krymináł iáki Mufty popełnił, z godności bywá złożony, á czasem w moździerzu utłuczony [...]. ChmielAteny II 485.
  • Skołatany, Utłuczony, zerschlagen [...]. BierSłowa 220.
2. »na proszek«
  • Ná końcu Miesiącá Lipcá/ ábo ná początku Sierpniá kiedy iuż Kopr Włoski w kłącze/ ábo w łobozie dosyć miąższe wyroście/ y w kwitnieniu zupełnym iest/ zerznąc go co namiąższeyszy we wtorym członku od ziemie ábo od korzenia/ á zerznąć go rowno/ żeby żadney rysy áni rosczepienia nie było/ zátym drzeń ktory w nim iest biały/ chędogo drotem z niego wyiąć áż do korzenia/ tylko żeby nie był pręt rosczepiony/ y ná pełnić go/ miáłko vtłuczonym białym cukrem lodowátym/ wierzch woskiem co nalepiey zálepić/ y skoreczką z wierzchu obwiązáć/ żeby żadna wilgotność tám áni descz nie doszedł/ y ták przez cáły tydzień tego zániecháć/ áż się w tym czásie sok z korzenia tego Kopru ziednoczy z cukrem/ y w wodność się przemieni. SyrZiel 387.
  • [...] skórę rozerznąwszy [...] natkaj tam słoniny wymoczonej, utłuczonej w moździerzu; a usypać w nię szkła tłuczonego bardzo drobno i przesianego jako mąka. OstrorMyślTur 26.
  • Stárty/ vtárty/ vtłuczony drobno [...] Minutim tusus, tritus. Kn 1063.
  • Vtłuczony/ benè pinsitus. v. Tłuczony/ et Stárty. Kn 1208.
  • [...] gdyby one [różę] silnie Utłuczonem w prasie wycisnał byłaby Violentior przepaliwwzy iąm Virtute et odore. GrodzMisc 143b.
  • Pinsitus Vtłoczony. SłowPolŁac 105.
  • Włoskie orzechy nie swieżo z drzewá urwáne/ ábo utłuczone/ dobrze wysuszone/ są przyrodzenia ciepłego y suchego [...]. HercBan 59.
  • Końskie wnętrzne y zwierzchne vznawszy defektá, tákowych záżyć ingredientiey. Iáie całkowe, w gárdło koniowi obálonemu w puścić, lisiego potym dostáć mięsa te vsuszywszy y ná proch vtárszy, z oliwą, gorzałką, czosnkiem, y białą gorczycą vtłuczoną, z solą według potrzeby z mięszác, y dobrze rozkłoćiwszy, tymże sposobem wlać koniowi w gárdło, á potym mu krwie vpuścic. HaurEk 45-46.
  • Drugie prepurgowánie, Siárkę vtłuczoną miáłko po dwá łotá odwazoną z obrokiem mięszáć, y przez trzy álbo przez cztery dni alternatą zádawác koniowi, w piervvszy dzień zráná náczczo, w drugi dzień ná noc. HaurEk 46.
  • Rzecz iest máła, ziarno gorczyczne [...] mnieysze ieszcze ieżynki szkłá utłuczonego, iszcze mnieysza mąká, a naymnieyszy ow átomek, co owo ich ták wiele po promieniu słonecznym widać [...]. MłodzKaz IV, 206.
  • Item ná bole pedogryczne, weźmi rzepy świeżey, uwarz ią dobrze, przebiy przez durszlak, przyday smietány stárey, siemieniá Lniánego ná proch utłuczonego, ośrodki chlebá białego, kwiátu Bzowego utłuczonego, imbieru trochę, zmieszay, przygrzey y okłáday, rzecz pewna. PromMed 37.
  • Tákże okłádánie żywotá prosem utłuczonym z kozimi łáynámi y z mydłem wárząc w ługu álbo w mleku, iest pomocne, tákże máterace z zioł y nasion wiátry poruszáiacych. PromMed 46.
  • Item nasienie bábczáne ná proch utłuczone y záżywáne, skutecznie stánowi proste biegunki. PromMed 49.
  • Item weźmi Iágieł ná mąkę utłucznych, nasienia Lniánego, kwiátu Bzowego, otrąb Przennych, káżdego zárowno, uwarz w mleku y przykłáday. PromMed 115.
  • Weźmi Iáłowcu utłuczonego, stochmalu ze Młyna, Rzodkwi ná tarle utártey, gorzałki, Mydłá, Oliwy, káżdego ileć się zda, zmieszay w garnuszku, zálep pokrywką, upraż, rozłoż ná chuście y przyłoż ciepło. PromMed 153.
  • [...] niech mokną te rzeczy utłuczone przez kilká dni [...]. CompMed 69.
  • Idą inusum Medycyny, osobliwie ná truciznę pączki z drzewa tego [jesionu], iáko też utłuczone liście, ktore do swieżych przykładáią ran, álbo sokiem zápuszczaią [...]. ChmielAteny1755 I 540.
  • Utłuc co F. utłukę. zerstossen, zermalmen. piler, briser, égruger, casser. Utłuczony, gestossen, gestampft. pilé, égrugé, cassé. § pieprz miałko utłuczony. T III 2456.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 14.01.2015
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 14.01.2015