– Ale kto by wejrzał w on doskonały zakon wolności i zostawałby w nim, ten nie będąc słuchaczem zapamiętliwym, ale czynicielem uczynku, ten błogosławionym będzie w uczynku swoim. BGJk1.
– A to dla wprowadzonych fałszywych braci, którzy się wkradli, aby wyszpiegowali
wolność
naszę, którą mamy w Chrystusie Jezusie, aby nas w niewolę podbili. BGGa2.
– Tak mówcie i tak czyńcie jako ci, którzy według zakonu wolności macie być sądzeni. BGJk2.
– Aleć Pan jest tym Duchem; a gdzie jest ten Duch Pański, tam i wolność. BG2Kor3.
– Albowiem wy ku wolności powołani jesteście, bracia! tylko pod zasłoną tej wolności ciału nie pozwalajcie, ale z miłości służcie jedni drugim. BGGa5.
– Jednak baczcie, aby snać ta wolność wasza nie była mdłym ku zgorszeniu. BG1Kor8.
– Wolność fałszywa iést/ czynić co się podobá. KnAd1113.
– Wolność rzécz nié oszácowána/ nié przépłacona Stoi zá dobry byt. Wszystko słodzi. KnAd1256.
– Gdzie miłosc wsercu vczyni fundusze, Zadne iey Ludzkie nie ruszą tarany, tey są wolnosci Ludzkie Animusze, Ze im ani Krol, ani Rodzic, ani Wierny Przyiaciel przedsięwzięcia zgani. PotSyl16.
– P. Bog nam dáie pomoc w pospolitości do dobrego ile iest Spráwcą nátury [...] á my wedle wolności nászey tey pomocy używamy w sczegulności do czynieniá dobra prawdziwego álbo fałszywego, y ták z nas iest że dobro fałszywe czyniem. TylkRoz11.
– Czemu wolá nászá wolna, appetyt bydlęcy nie wolny? Wolność tám iest, gdzie iest rzeczy obieránie, y iedney nád drugą przekładánie y porownánie, co iest własna rozumowi ktorego bydlęta nie maią. TylkRoz316.
– [...] chce [opatrzność] zbáwić zachowuiąc iednák ich wolność, á nikogo nie niewoląc, záczym człowiek ze swey wolney woli grzeszy. TylkRoz329.
– Zadney kreaturze nie przystoi bydź koniecznie, ále z wolney Bogá wszechmocnego woli, od ktorego nie z powinności są stworzone nátury, ále według wolności Iego y upodobania stworzone są. DuńKalM2.
2.
»przywilej, możliwość, pozwolenie«
– I święcić będziecie rok pięćdziesiąty, a obwołacie wolność w ziemi wszystkim obywatelom jej. BG1J3moj 25.
– Iż król dał
wolność
Żydom, którzy byli we wszystkich miastach, aby się zgromadzili, a zastawiali się o duszę swoję, a żeby wytracili, wymordowali, i wygubili wszystkie wojska ludu onego, i krain tych, którzyby im gwałt czynili, dziatkom ich, i żon om ich, a łupy ich żeby rozchwycili; BGEst8.
– Mają przytym wolność na drzewo z puszczy Osieckiej na budowanie i poprawę budynkow swych, także na leżące drwa do opału i na chrosty do płotow. OpisKról329.
– Cieśla pobudował się, miał wolność lat 3, ktore mu na przyszły ś. Marcin wychodzą i płacić będzie ze trzech włok co rok po fl. 60. OpisKról336.
– Czwarty gbur na czynszu zasiadł, ktoremu dana była wolność, żeby się budował do lat połczwartu [...] OpisKról337.
– Miał [młynarz] wolność do lat dwuch względem naprawy [...] prolongował mu jmć pan wojewoda wolności do roku jednego [...]. OpisKról442.
– [...] na lat półtora ma ta wieś wolności od jmci księdza Małachowskiego [...] pozwolonej. OpisKról81.
– Drudzy się budują i mają rok wolność, po wyjściu tego augebitur census. OpisKról83.
– Drudzy nowo osiadają, którym zamek jako i w inszych wsiach nowo osiadającym ludziom wolności pozwoli, żeby tym prędzej czynsz zupełny z tych włok dochodził. OpisKról83.
– Wolność łowienia ryb w morzu sołtys tej wsi ma w morzu na bacie. InwPuck10.
– Wolności naszey nie na tym istota zawisła, żeby takie chaos wprowadzać w obrady Seymowe, przecięć źleby było, żeby Wolność y dobry porządek mutuo cierpieć się niemogły. KonSRoz72.
– Jeżeli to zda się bydź Possessori praejudiciosum proszę reflektować się, że przy alternatywie nic się nie traci; bo ieżeli memu chłopu byłoby wolno przenieść się do sąmsiada, mógłbym się zapewne spodziewać, że cudzy chłop przy takiey powszechney wolności, przyidzie do mnie na iego inieysce. LeszczStGłos104.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
wolności:
»przywileje«
– Wróż lepiej, bo to dryjakiew, kto wie, która wolnościam przywróci zdrowie, ocerkli pana, Koronę w rządzie zachowa, prawa zaostrzy w sądzie. MiasKZbiór189.
– Dnia 22 augusti posyłał nieprzyjaciel do senatu rygskiego, upominając aby się poddali [...] obiecując obronę i amplifikacyą wolności. RadziwKSprawy62.
– Pátrzyć Pieczętarz powinien żeby nic Práwu przeciwnego, Wolnościom, Szláchcie ciężkiego y bezpráwnego niewychodziło. LubJMan65.
– Koniecznie nąm do wolności naszych chce [królowa Ludwika] inducere Gallicismum przez wprowadzenie na krolestwo iakiegos Fircyka Francuskiego. PasPam188v.
– Iezeli pozyię natym będę stał aby Seymy odprawowały się na koniach Bo inaczey nie upilnuią nąm Posłowie tych naszych wolności ktorych Antecessorowie nasi krwawo nabyli. PasPam231v.
– Nie upilnuią nąm Posłowie tych naszych wolności ktorych Antecessorowie nasi krwawo nabyli. PasPam231v.
– Na tym będę stał aby Seymy odprawowały się na koniach Bo inaczey nie upilnuią nąm Posłowie tych naszych wolnosci . PasPam231v.
– Niechay się iako w pierścieniu złotym z drogiego kamienia chlubią zacnością bez wolności prawdziwey. GazPol1735_59, 6 nlb..
– Bądźcie [...] Panowie assekurowani, że chce [monarchini rosyjska] zawsze widzieć in integro wszystkie Prawa, Swobody, y Wolności Nasze [...]. GazPol1735_59, 6 nlb..
– Łatwiej by w jedno ogień z wodą połączyć niźli te dwie przeciwności pogodzić, to jest absolutność w rozdawaniu wakansów i obstawanie patryjotów przy wolnościach Rzeczypospolitej. KonSSpos259.
mieć wolność coś robić:
– Mając tedy, bracia!
wolność
, wnijść do świątnicy przez krew Jezusową, 20. (Drogą nową i żywą, którą nam poświęcił przez zasłonę, to jest przez ciało swoje.) BGHbr10.
– Mamy ołtarz, z którego nie mają wolności jeść ci, którzy przybytkowi służą. BGHbr13.
– Jeźliby też sprzedał dom mieszkania w mieście murowanem, będzie miał wolność wykupić go, póki nie wynijdzie rok sprzedania jego, cały rok będzie miał prawo do wykupienia jego. BGKpł25.
– Izali ja tylko i Barnabasz nie mamy wolności, abyśmy nie pracowali? BG1Kor9.
– Izali nie mamy wolności wodzić z sobą siostry żony, jako i drudzy Apostołowie i bracia Pańscy, i Kiefas? BG1Kor9.
– Piwa każdy gbur trzy beczki we żniwa ma wolność sobie zrobić. OpisKról415.
– [...] mają wolność młyn budować na najbliższej strudze przy wsi [...]. OpisKról450.
– Jakoż z zezwoleniem i akceptacyją
tychże pp. frochtarzów postanowiliśmy z niemi na przyszły czas
kontrakt tenoris sequentis, który jednak administracyja żupna pro exigentia czasu lub okoliczności zawsze mieć będzie
wolność
odmienić lub co do niego przydać. InsGór156.
– Wolność im [Francuzom] w Warszawie wielka powaga wielka tryumfy publiczne Sprawuią z otrzymanych Wiktoryi. PasPam188v-189.
– W naymnieysze niechcęmy Wkraczac traktaty: Iezli bespieczności Niebędziem mieli w rzeczach y wolności . OblJasGór64.
– Takbiałeygłowy iako y to bydło Im z większy wyszła naprzestrzenią ciesni, Nie moze się swey wolnosci nasycic, Nagradzaiąc ze nie poczęła wczesni, Kazdego grzechu, ządzą chce zachwycic, Iako moze, tak zyiąc naycielesni [...]. PotSyl6.
– O Nieboże bezżenny! gdybys uważyć chciał/ iák gorzka iest tá domiemána Stanu twego wolność. GorzWol8.
– Tum już w tej wolności była - czegom chciała, to czyniła. Zwierzchnościm żadnej nie miała to czynili, com kazała. StanTrans155.
– Ach nieszczesliwa wolnosci moia tys mię zagubiła. HistŚwież222.
– Dopieroż zbytku i wolności języka, akcyjek za obżarstwem pochodzących wysławić się nie może, aż łzy wstyd z oka wyciska. MałpaCzłow229-230.
– Iakoż w każdey akcyi przy wolności, znayduie się ochota, przy ochocie emulacya, przy emulacyi doskonałość. LeszczStGłos102.
– Wiatry mnożą się dużo, y szrednią błonę Diaphragma anatomice zwaną przytłaczaiąc, płucom wolność biorą gwałtem. BeimJelMed549.
– Afflux krwi ku piersiom ściągniony wolność tchu odbiera. BeimJelMed566-567.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
wolność woli:
– Bo przeznáczenie do Niebá, nikogo nie przymusza, nikogo nie zniewala, y przeznáczony ták może dobrze y źle czynić, iáko y nieprzeznáczony y pátrząc ná wolność woli może utrácić chwałę sobie nágotowáną przeznáczony, iáko iey nábyć nieprzeznáczony. TylkStrom114-115.
– Bog też wolności ludzkiey woli nie powie, mogł by dáć większe pomocy do powstánia, ále się ich niegodnym człowiek uczynił ták wiele rázy niemi wzgárdziwszy. Iest Bog miłosierny, ále też y spráwiedliwy. TylkStrom37.
4.
»niezależność osobista, stanowa, państwowa«
– Przetoż Rudolf nie tylko nie dbał o to áby było iácháć do Itáliey (bo go odstraszáły przeciwności y niesczęścia iego przodkow) ále też przedawał wolność ludziom ktorzyby ią tylo chcieli byli kupowáć bárzo tanio: BotŁęczRel III70.
– [Jan II przyiął ich ze dwiemá przednieyszemi Condytiámi] Jedná áby płácili 8 skudow od głowy: druga żeby po pewnym terminie wychodzili z krolestwá ináczey mieli trácić wolność. BotŁęczRel IV145.
– Jesteś powołany niewolnikiem, nie dbajże na to; ale jeźli też możesz być wolny, raczej wolności używaj. BG1Kor7.
– Rowna Wolnosc slachecka choc się u iedne[go] W ubogi szacie a u drugie[go] W bogaty[m] bławacie Nosi. HerbOr415.
– Czemuż nie crimen [...] a Alámodą wprowádzone do Polski tituły, ktore są Ouyczyznie szkodliwe, [...] ktore wolność , y rowność z Izby Poselskiey wyciskáią, ktore pensiami Panow postronnych tuczą się, nadymáią się, y bogácieią. LubJMan125.
– Nienáwidział ábowiem nikczemnego ná Dworze swym pochlebstwá; á wolności Poddánych swoich nie miał sobie podeyrzáney: wiedząc, że to Polityczne báłwochwálstwo, ktore Krolá od Rzeczypospolitey rozdziela, niecnotá iest. LubJMan7.
– Wolność StaroPolska in suo vigore zostawać będzie, ile assecurationibus od skolligowanych Nayiaśnieyszych Potencyi bez żadney awulsyi Kraiu stwierdzona Ex Pactis Conventis poprzysiężona [...]. GazPol1735_51, 1 nlb:.
– Gdy krolowie Polscy, oraz y Węgierskim berłem rządzić poczęli, zasmakowawszy sobie Polskiey wolności , wyzuli się [Komorowscy] z własney Oyczyzny. NiesKor IIII, 566.
– Anarchija, to jest stan bez rady i rządu, powoli opanowywa wszystko, a przez anarchiją następuje pewny upadek wolności . KonSSpos182.
– Tak się działo z nierządną i bezradną dla trybunów fakcyj Rzplitą Rzymską i do tego obmierżenia sobie Rzymianom swej własnej wolności przyszło, że i senat, i lud wolał się już absolutowi poddać. KonSSpos230.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
złota wolność:
»swoboda szlachecka wynikająca z przywilejów, które osiągnęły szczyt w prawie sprzeciwiania się niekorzystnym uchwałom sejmu«
– Dawał przykłady dawne ze puko Polacy tak czynili poty floruitzłota wolność. PasPam231v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
wolność od czegoś:
– Béspiéczeństwo/ béspiéczność/ wolność od niébéspiéczeństwá/ Securitas. Kn20.
– JEsliby mąż spał z niewiástą y obcował z nią/ á oná będąc niewolnicą/ byłáby mężowi poślubiona/ á nie byłáby okupiona/ áni wolnością dárowána/ oboje będą karáni: ále nie ná gárdle, ponieważ nie byłá wolno puszczoną. BGKpł19:20.
– [...] a w rzeczy Samey Wolnoscią go darował y bogato zapłacił, od komendanta Okrętu owego wziąwszy Swiadectwo ze go przyiął na to aby go Manriquisowi iako nayprędcey Stawił [...]. HistŚwież190.
– LIBERTE [...] Darować wolnością wysiekacza, zasłuzonego w Igrzysku szermierskim, uwolnić go od dalszych utarczek y poiedynkow igrzyskowych. DanKolaDyk260.
na wolności:
»bez zależności«
– Cóż czynić? Teraz sobie na wolności żyję, Szedszy za mąż, jakobym w jarzmo dała szyję. SzymSiel61.
na wolność:
– Któż wypuścił osła dzikiego na
wolność
? a pęta osła dzikiego któż rozwiązał? BGJijo 39.
– Duch Pański nade mną; przeto mię pomazał, abym opowiadał Ewangieliję ubogim; posłał mię, abym uzdrawiał skruszone na sercu, abym zwiastował pojmanym wyzwolenie, i ślepym przejrzenie, i abym wypuścił uciśnione na
wolność; BGŁk4.
