Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BAŁWOCHWALCA

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   bałwochwalca
B. uż. żyw.   bałwochwalcę
N.   bałwochwalcą
liczba mnoga
M. uż. osob.   bałwochwalcy ||   bałwochwalce
D.   bałwochwalców
C.   bałwochwalcom
B. uż. osob.   bałwochwalców
N.   bałwochwalcami
Ms.   bałwochwalcach
W. uż. osob.   bałwochwalcy
Znaczenia
1. »czciciel bogów pogańskich, poganin«
  • Nie bądŹcież tedy báłwochwálcámi/ jáko niektorzy z nich [Żydzi z czasów Mojżesza]. BG 1 Kor 10, 7.
  • Azaż nie wiecie/ iż niespráwiedliwi krolestwá Bożego nie odziedziczą? Nie mylicie się; áni wszetecznicy/ áni báłwochwálcy/ áni cudzołożnicy/ áni pieszczotliwi/ áni sámcołożnicy. BG 1 Kor 6, 9-10.
  • Lecz bojaŹliwym/ y niewiernym/ y obmierzłym/ y mężobojcom/ y wszetecżnikom/ y cżárownikom/ y báłwochwálcom/ [...]/ cżęść ich dána będzie w jeziorze gorájącym ogniem y siárką. Táć jest śmierć wtora. BG Ap 21, 8.
  • Báłwochwálcow y báłwanow marność. BG Iz 44 streszcz..
  • Báłwochwálcá/ Idolatra [...]. Kn 13.
  • NAczytawszy [...] o roznych Cudách Aegipskich báłwochwálcow/ ktore czynili przeciwko Moyzeszá y Aaroná consequenter y Páná Bogá [...] ten Párágráph nápisáć przedsię wziąłem. KalCuda 75.
  • Więc że Pháráonowi báłwochwálcy tákże iáko y Simon/ byli czárnoksiężnikámi/ ztąd conuinco, że y prawdziwych cudow czynić nie mogli. KalCuda 77.
  • On [Tobiasz] z bałwochwalcami Przestawać nie chciał, niezbożne przybytki Uchodząc – nie tak jak inni grzesznicy – W jerozolimskiej czcił Boga świątnicy. LubSTobPol 58.
  • Naymędrszego Salomona Pogańskie nałożnice Bałwochwalcą uczyniły. BystrzInfElem AstrZup (2)3v.
  • Bo iako bałwochwálcy pokłon czynią złotym lubo śrebrnym obrázom: ták łákomcy kłániáią się talerom swym/ y czerwonym złotym/ ná ktorych osoby są wybite Lewkow/ Sásow/ Krolow. BirkRus B2-B2v.
Przenośnie
  • ADoracya BOGU tylko przynależy, w Piśmie S. dowod. W Polszcze zazwyczay: Jestem z Adoracyą, czy chcemy zostać Bałwochwálcami?DrużZbiór 459
  • Żadnego Bałwochwalcę czarownika, wrożka, zaklinacza w osadach, ani na stanowiskach między naszym żołnierstwem cierpieć nie chcemy.ArtWoj 43
2.  przen.  »według wyznawców danej religii: wyznawca innej religii (innego wyznania); niekiedy ekspr.«
  • Tám [do nieba] zuchwálcow nie puszczą [...] áni wszetecznikow/ mężoboycow/ báłwochwálcow/ Sodomitow/ y fáłszerzow wszelkich. StarKaz 483.
  • Żydom stary, nam i ten, i nowy obrazow Testament zakazuje, dopieroż bałwanow. Nie mogłem ich u żydow znaleść y poganow, I chybaby na świata trzeba jechać końce, Kędy jeszcze nie doszło prawdy Bożej słońce, Aż tu, gdzie go prawdziwi wyznawamy chwalcy, Żydzi nas i poganie zową bałwochwalcy? PotFraszBrück II 5.
  • Bałwochwálcy głupi do owego Są podobni w swem głupstwie głupiego ptászniká [który łowi ptaki]. DamKuligKról 68.
  • Grecy názwali zazdrość Momusem, ktorego zá Bożyszcze Bałwochwalcy mieli, z tey uszczypliwey mowy, pokonánia y reprehensyi. DuńKal Mv.
  • O iakie głupstwo! kiedy bałwochwalcow Swiat chrześcianski przeiął obyczaie. DrużZbiór 435.
  • CHRZEŚCIAN Turcy zowią Giaur, to iest niewiernemi Bałwochwálcami. ChmielAteny1755 I II, 493.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • poganie bałwochwalcy:
    • Wiedzcież tedy Pogánie báłwochwálcy/ Zydowie niewierni/ sprośni Máchometani […] iż Fides catholica haec est, ut unum Deum in Trinitate, et Trinitatem in unitate veneremur. StarKaz II, 21.
    • Przez Pháryzeuszow mogą się teraz rozumieć Pogánie báłwochwalcy/ Máchometanie obrzezáńcy [...] Heretycy bluŹniercy/ vporni Schizmátycy. StarKaz II, 149.
3. »ten, kto czci, uwielbia kogo, co, jest przywiązany do jakiej słabości, jakiego grzechu«
  • Pytam: czemu księża naszy [...] zbierają pieniądze bezdzieccy, I albo z nimi w ziemię wprzod, nim śmierć zapadnie, Albo zaś w księżą, jeśli krewna nie ukradnie. [...] jako bałwochwalce swego depozytu, Jako sługi Mamony do zębow ich zgrzytu, Głębiej piekła z Judaszem spychają pospołu. PotFraszBrück II 410.
  • Aza niewiesz iż obzercá káżdy, stawa się Báłwochwalcą brzuchá, y káłduna swego. AndPiekBoh 156.
  • IDOLATRE [...] BAŁWOCHWALCA w Francuskim się mowi o tym co się szalenie w czym zákocha y zátopi. DanKolaDyk II, 138.
4.  indyw.  »żartobliwie o tym, kto waży bałwany soli kamiennej«
  • Mierzeńskim się rodziwszy, moj drogi Zygmuncie, Nie masz dziwu, że się znasz na mierze i funcie Przetoś ważnikiem soli każego kawalca; Słusznieć w Wieliczce może rzec, żeś bałwochwalca. PotFraszBrück II 316.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Odsyłacze
Patrz: *BAŁWOCHWALNIK.
Autorzy: DL , WM
Data ostatniej modyfikacji: 28.10.2024