– Koń [...] musi mieć zabawkę, bądź to drabinę abo żłób gryść, bądź nogami grześć, bądź się zacierać o żłób, o drabinę abo o słupy, bądź z uździenice się zdzierać, bądź cugle gryść, bądź cóżkolwiek takowego broić. DorHipTur81.
– Nieprzyjaciel ucieszony, co chce, to broi, pysznych łupem oczy pasąc. NiemPam88.
– Wszyscy westchną zyczliwie, asz po same uszy Zząwszy ramiona, skoro Osman tak potuszy. I iuszby był co broił: lecz Dilaver stary Skoro nasię przybierze z Chotkiewicza miary Lepsza zwłoka Cesarzu, mądrego to dzieło Nie zaraz, lub cię boli, lub co sercu mieło Wynurzac. PotWoj157.
– Czárnoksięstwo abo Czáry, bo to zá iedno biorę y rozumiem, iest sposob pewny ábo nauká, iáko broić y dokázowáć dziwnych rzeczy przez pewne znáki abo hasła, á bo dla z pomocą szátanską. WisCzar31.
– Mein sage mirs doch/ moy miły (mojá miła) powiedz że mi, was du für Tänsse fürgibst/ co tám zá Fochy (Dziwy) stroisz, (broisz). ErnHand319.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa
– Kto dobrze broi/ śmierci się nie boi. RysProvVI, 7.
– Stárzy podczas dziwy broią/ gdy ich czem dobrem nápoią. KnAd1102.
– Ten [głód] kiedy przypnie/ wiesz dobrze co broi/ zadnych się kopiy y mieczow nie boi. TasKochGoff48.
– [Mówi Miller do Lidory] Chcę tego (prawi) abys się przyznała Dla czegos woysko moie czárowała, Y działa, z ktorych iedné się spádáły, A drugié Klasztor gorą przésiegáły: Wczym że to twoia umiéiętnośc broi Spráw się z tak wielkiey tey nauki twoiéy. OblJasGór104v.
– W kim temperament twoy [ogniu] ognisty broi, Każdy to licho zdaleka omiia. OblJasGór349.
– Przypatrzcież się, Polacy, co to wino broi Nie człowieka, całą Rzeczpospolitą poi. PotFraszBrück I94.
~ Stamtąd zaś znowu wężykiem kręcimy, Na upór z wiatrem do koła chodzimy. Więc znowu z pracą pod Hyl przypadamy, Lecz i drugiraz [!] pod Gdańsk upadamy. Czyli bóg morski jaki z nas śmiech stroi? Czy nie tęsknica owych panien [które odprowadzały trzech spóźnionych marynarzy] broi? BorzNaw43.
– Obrzydzenie pokármow czyni/ y wiele inego broi [socznica]. SyrZiel1500.
3.
»czynić co złego; o ludziach, zwierzętach, żywiołach itp.: hulać, szaleć, dokazywać«
Rekcja:
co, w czym; co, przeciw czemu
~ Musi spokojnie stać każdy, zwłaszcza za ustawną pilnością wiernych masztalerzów, którzy skoro koń na drugiego uderzy abo kwiknie [...] gdy broi, palcatem wzbierze a okrzyknie, do takiej skromności konia przywiedzie [masztalerz] by najszaleńszego, że potem [...] będzie spokojnie stał. DorHipTur79.
– Już marszałków nie znamy, chyba we dnie tylko, Bo co noc, to z rotami broją zbrodniów kilko. GrochWiersze202.
– Osieł [...] strasząc inne źwierzęta, siła złego broił. VerdBłażSet71.
~Broi Márzéc/ Saturnus, etc. Sidus conficitur vel confectum est [...] tempestas, cuius illud causa est [...]. Kn46.
~Broię/ co złego czynię/ v. Dopuszczam się. Zbroić co. Kn46.
~ Przyczyná piąta iest/ dla ktorey Bog stworzył człowieká tego/ ktorego potym spráwiedliwym sądem swym zda ná wieczne potępienie: áby nie rozumieli ludzie źli y przewrotni/ iż broili/ żyli iáko się im podobáło/ á nic z tego. BirkNiedz141.
~ Złemu człowiekowi, niespráwiedliwemu, nie może być więtsza dogodá, iáko gdy do niego Pan Bog śmierć ześle, ktora vkroci wszytkie zbrodnie iego. Nie będzie táki po śmierci więcey broił, áni szkody w ludziách czynił; á zátym, nie będzie robił ná więtsze męki. BirkOboz7nlb-8nlb..
– Mizerny człowiek w grzechach ustawicznie broi A Bog na krzyzu przezen miedzi łotry stoi. KodKon83.
~ Przewrotne woysko iędz/ przeciwko Cerkwi/ tam [w zborze heretyków] broiło wiele złego. BirkRus24.
~ Siłá też to Czárci broicie/ obrażacie ludzi y ná ciele y ná duszy/ czego wam nie pozwolono było. StarKazII, 363.
~ Morze dziś tłucze okręty i broi, Jutro spokojnie jak w miednicy stoi. MorszAUtwKuk118.
~ Niechże zdrowa broi, Niech rani, a nie goi, Niech nakazuje zasług straty. MorszAUtwKuk304.
~Brojęich stiffte alles übel/ Broiszdu stifftest alles übelBroiłemich stifftete alles übel. DobrGram298.
~ Poniewasz rozmáicie broią czárownicy y czárownice, y rozmáicie szkodzą, bo to ich własna powinność y obowiązek czártowski: według rozmáitych zbrodni ich, rozmáite y okolicznośći ábo znaki y dowody muszą być. WisCzar64.
~ Broda. Stary zwyczaj wniosł tę modę, Dla statku zapuszczać brodę [...] I kozioł ci się tak stroi, A wżdy skacze, a wżdy broi. PotFraszBrück II410.
~ Tak wiele Auster dokazuiąc, broi Ze gdyby zapasc miał w podziemne knieie A skała jaka stałaby uporem Wiecznymby zawiał kray tameczny szorem. LucChrośPhar299.
~ Była tamże jp. Potocka starościna czerkaska, piękna i wesoła dama, która nam nocy nie pozwalała żadnéj dla wczasu, aleśmy ustawicznie tańcowali, hulali i broili. ZawiszaPam111.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa
– Ten kto zle broi zawsze się boi kazdy go strach piecze. MikSil86v.
– Nie broy Ráchemberku/ przed czásem zginiesz. RysProvIX, 7.
– A nie tylko wymowny Bachus i sierdziwy, lecz pod jego hederą ten bóg broi dziwy, który uniósł pod żaglem Helenę do Troi. MiasKZbiór341.
– Dwór J.M.P. Leśniowolskiego, Starosty Drohickiego. Mieszkanie od samej wody, Pomniąc na różne przygody, Nie barzo warowno stoi: Brzeg tuż, Wisła dziwy broi. JarzGośc130.
– [...] żołnierz teraz chciwy Nie sławy, jak jest łupu, zaczem broi dziwy. KuligDemBar II371.
