Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

CECHA

rzecz.
ż
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: CECHA, *CYCHA, *CZECHA, CZYCHA
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, T

Nienotowany w słownikach:
SStp, Kn, L, SWil, SW, SJP

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   czycha ||   cecha
D.   cechy
C.   cesze
B.   cychę ||   cechę
N.   czechą ||   cechą ||   cychą
liczba mnoga
M.   cechy ||   czechy
B.   cechy
Etymologia
niem. Zeichen
Znaczenia
1. »znak, piętno, odbicie pieczęci«
  • – Cechá ná bydlęciu/ naczyniu/ piątno/ Character [...] Quadrupedia charactere signari debent [...] Signum pecori impressum [...] Stigmata saxorum [...] Signum candens in pecore [...] Kn 59.
  • – Cechá. Character, Stigma. Zime/ petnas. SzyrDict 27.
  • – Brandzeichen piątno cechá Stigma. KusWeg B6.
  • – Bez wiadomosci iego cechę bracką s tego Leitucha odproła y nieco od płotna oderzneła. RegTow 75.
  • – Pewny narod w Páństwie Perskim/ rzeczeni Pardani, ná monecie swoiey cechę bili dwu kurow biiących się z sobą. StarKaz II, 133.
  • – Odmiana monety. Sztuka miedziana na kształt Talera, ktorą tilko za dwa szelągi brano, po talaru nowe ceche nałozywszy brac kazał. VorLetSkarb 275.
  • – Ponieważ młynarz zamkowy nie miał dotąd wymiennej macy [...] mają mieszczanie kazać zrobić wiertel Nowomiejski i on do młyna z cechą miejską oddać. OpisKról 447.
  • – Ianczaraga [...] W barwistem złotogłowiu pod Zorawią Wiechą Bonczuk nad niem, z Miesiącem, Ottomanską Cechą. PotWoj 71.
  • – [Regestr płótna] 1 Pułsetek Zgrzebny z białą cychą. KunReg 7v.
  • – Tam [w Kaliszu] mięÿskie przyiął cÿche Kusznirską przeprawił. KunReg 72.
  • – Sposoby są [...] kápitalną summą/ ná to człowiekowi dáną/ áby nie maiąc dosyć ná tym/ że wybitą Pańskiey twarzy cechę/ z obu stron ná tey monecie obeyrzał [...] to co poznał do skutku przywodził. BujnDroga 416-417.
  • – Piątno, Cecha. ErnHand 549.
  • – Y Stygiyskiego ozdobá nie małá Nikteus stada [...] Tákże rosły Alastor cechą Plutonową Naznáczony, ná drogę gotuią się nową [konie]. ClaudUstHist 13.
  • – Ciż karczmarze miarą sprawiedliwą z zamkową cechą trunki mierzyć powinni. SapMWilkKutrz 315.
Przenośnie
  • Ktora [białogłowa] je [muchy na twarzy] kolwiek nosi, już, już, jego cechą Do piekła naznacznona, gdy wrzącej warzechą Smoły on smok okrutny na bezbożnej twarzy, Herb swoj, muchę, książę much, straszliwie wywarzy.PotFraszBrück II II, 385
  • W kilku leciech, widzim Poturnaki Ktorzy drogą Krwie Panskiey opłaceni ceną Sprosnego Machometa uspieni Syreną Onę Mysl Chrzescianską, iako Paralizem Masłokiem zaraziwszy Swiętem gardzą Krzyzem ztarszy z czoł Chrzescianskich charakterow cechy Krwią własną, przez obrzeskę wpisani do Mechy.PotWoj 10
2. »narzędzie do cechowania, pieczęć«
  • – Korce po wszytkiem województwie krakowskiem we wszystkich miastach i miasteczkach mają być jednakie, które urząd podwojewodzy cechą swą znaczone w Krakowie wydawać powinien. AktaKrak II/1 126.
  • – Cauterium Piątno, Zieliazna czÿcha. SłowPolŁac 29.
  • – Żelazo ciesielskie i pieły 2 [...] cecha żelazna, miech kowalski zły, żelazo od mięsa. InwKal I 323.
  • – Kazda miara ma bycz czechowana pieczęcią konwencką albo czechą. KsKasUl I, 304.
3. »właściwość, charakter«
  • – Iáko się nie wstydzicie, gdy iuż bárwę śmiertelną y kościelną, to iest, siwizny y ostatniey koszule cechę ná sobie nosicie? StarPopr 86.
  • – Złoto, srebro, Polacy, miedzią się wam staje; Odmieniliście w grzechy dobre obyczaje. Obojga cudze ziemie jawną są przyczyną, Że jako złoto z srebrem, tak i cnoty giną; Grzech wam i miedź szatańskiej zostawiły cechy; Wzięły złoto i srebro, czemuż i nie grzechy? PotFraszBrück II 151.
  • – Co to są Heretycy: Są to drzewa iesienne, niepożyteczne, dwákroć vmárłe, wykorzenione; mowi tenże Apostoł Iudás. Ich to cechá pospolita. Zmyśloną pobożnością trzymáią oczy niezbożnych ludzi/ łápáiąc sławkę y tu y owdzie po pospolstwie. BirkRus 31.
Użycia metajęzykowe
  • - [...] Szam szobie winien. Adde quod Poloni Minores multi sz cz ż non exprimant. quid quod multae voces sunt, quae simplici s et denso pronuntiantur, vt czéchy/ céchy: czárá/ od cárá: szum/ sum: etc. [...] Kn 1112
  • - Zeughauss Cekauz Zeichen Cechá Ziegel Cegłá. WojnaInst 174
  • - N. Cechá die Zeche/ G. Cesze der Zeche. DobrGram 81
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: KS
Data ostatniej modyfikacji: 16.01.2019