1.
»element budowlany w kształcie regularnego prostopadłościanu różnej wielkości, sporządzany z gliny, następuje wypalany lun suszony na powietrzu«
– Ma być [ulica w stajni] brukowana równym kamieniem abo też cegłą. DorHipTur81.
– Gdy miasto nowe z muru gdzie powstawa, Jeden kamienie nosi, drugi cegłę dawa. GrochWiersze269.
– Już kamieńmi cegłami zgory bronili się im dopieroz prawie gołą ręką ich wzieli na miarę. MasDiar92v.
– Dom pierwszy iest doskonałością swoią, niż cegły, kamienie, wapno. PetrSEk3.
– Stał zamek [...] Nie z cegły urobiony, nie z iakich kamieni Ale iakom sprawę wziął nauczeni Kadzeniem y nocnemi przyzwani klątwami I przymuszeni gwałtem mądremi rymami z samey go tylko sczerey stali zbudowali. ArKochOrl17.
– Cégłá/ cégiéłká/ Later [...] Later aureum [...] Laterculus [..] Laterculus coctilis [...] Testa [...].Kn60.
– Sciáná wé dwié ceglé/ wé trzy etc. Paries diplinthius, triphlinthius etc. [...]. Kn983.
– Spádną gwiazdy z niebá/ nie ták iáko vpada cegłá z gory/ ále przez defekt y vtrátę swiátłá. BirkNiedz3.
– Kiedy Zydzi byli w niewoli u Fáráoná/ ustáwnie im robic kazano około cegły y kamieniá/ plewy mieszáiąc z gliną. StarKazII, 449.
– Naipiersz[y] był wskoczeł na Mur y szesc czegieł wybiwszy swoim serca dobre[go] dodał. HerbOr586.
– Origo stem: Kisiel [...] na Hełmie 3 Wieze szcegli iedna wieksza wszystkie s koronami. HerbOr649.
– August Po zwyciezonym Swiecie tym sie dziełem pysznieł Ze zastawszy Rzym z Cegły z Marmuru zostawił. OpalKSat93.
– Staw ten iest ná tych glinkách/ gdzie glinę ná cegłę brano/ gdy Kościoł w Rynku Pánny Naświętszey murowano. PruszczKlejn69-70.
– Kapliczka [...] zmurowana iest [...] ktora dokonczona w Wigilia S Michała Archanioła y ostatnia Czegłe kładąc Syn sie temuz Krzystofowi Mrzygłodowicowi Narodził sie. KomonDziej136.
– I iz Ociec Słuzbistey Dziew[...] co Izbe zamiatała od Gospody na Wieniec Grosza nie chciał dac, temu włozyła Cegłe Wielką Poszadzkową [w wełnę]. KomonDziej164.
– Włozyła Cegłe [...] do brzemiączka miedzi Wełne, z ktorey wszytko Spoczywał mowiąc ze cieszka ale do Zywcza one przyniosł y rozwiązawszy Czegłe znaleziono y przypiiano ze miał co dzwigac. KomonDziej164.
– Był u mnie ImX Kołaczyński starszy [...] uskarzaiąc iz darowanych na koscioł Sześć Tysięcy Cegieł nie oddaią bez assignacij moiey. SapADiar136.
– Co się tycze cegły? ta być powinna zgliny nie piaszczystey, niezbyt tłustey. BystrzInfArch A3-A3v.
– Ziemi własna iest suchość y ciepło. Ktore kwalitátywy się naylepiey wydáią w farfurach glinianych, cegłach, w ktorych ziemia [...] zgodna iest do wytrzymania tęgiego ognia. BystrzInfElem Q4.
– Mow: że dzieci z affekcyi Niebieskiey rożnicę życia zabieraią, y iuz że toż służyć może cegle, kamieniom, wapnu, z ktorych miasta powstaią? BystrzInfZupIV/XXVII.
– Przytym na kadzay się nad rozpaloną cegłą, polewaiąc ią Octem winnym. BeimJelMed689.
– Miasto miernemi wyniosłe gmachami, a czerwonemi pokryte dachami. W nim kamienice stoją murowane, Drugie też w cegłę i drzewo wiązane. BorzNaw75.
– Weś proszku z cegłey subtelno tártego łot ieden. CompMed72.
– To wszystko drobno pokráiawszy, á drzewo Orle y z inny[m] korzeniem z miąsszá przetłuc y we dwá woreczki płocienne żołądkowe záżyć á ná gorącey cegle ná párzáć winem dobrym pokropiwszy ie. SyrZiel339.
– Bernardynom zgorzały wszystkie szopy y Cegielnie na gorze, tylko WMci została na dole zpiecem. Ten casus me absente stał się przes niecnotliwe podniecenie cegłę wypalaiąc. OpalKListy218.
– Kolor czerwony pochodzi stąd,gdy gorącość biie ná wilgoć, iáko widziemy, kiedy máią wypaláć cegły, ktore przed wypaleniem nie są czerwone, ále potym po strawieniu wilgoci przez ogień stáią się czerwone. AlbSekr102.
cegieł palenie:
– Cegła [...] cegieł robienie, palenie. das Ziegel-Brennen. l'action de faire les briques. T III101.
– Weś Lagru winnego [...] day go wypalić do piecá gdzie wapno álbo cegłę palą, żeby go podwierzch włożono. CompMed679.
surowa cegła:
– Co bowiem łáczieyszego iáko szopę postawić słomą pokryć y przy nim piec z surowey cegły, ktory się sam potym wypali. NaukaBud8.
cegła wypalana:
– Seth [...] zbudował był dwie kolumny wielkie/ iednę z cegły wypaláney/ ná ktorey nápisał/ iż będzie czásu swego Pan Bog karał złości ludzkie ogniem z niebá. A drugą kolumnę wystáwił z kámienia ciosánego. StarKaz614.
2.
»odlew metalu, lodu w kształcie cegły lub jakakolwiek rzecz w kształcie cegły«
– Z Lodowey cegły mocnieysza fabryka Niz pilnuiące bierze okrutnika. MikSil66.
– Cegła. [...] 2) Sache in der Forme eines Ziegels [...] 2) carreau, chose faite en forme d'une brique [...] 2) zerznąć rydlem darnia na dwie cegle. T III101.
– Srebro się w kamień, złoto w cegłę leie Nieuchybiaią Intraty dochody. ChrośJóz1745 E5.
