1.
»pędzić, szybko, mocno przemieszczać, przesuwać, poruszać się dokądś; popędzać, poganiać; gonić«
Rekcja:
kogo, co
– Mur z Europą Afryce czuią te narody/ Co zá morze czerwone zwykły wnosić głody. Nie nowiná támtecznym gnáć/ Máchometáńskie Vfce wálne w wir morski/ iák świnie Botáńskie. JurkHymCek A2v.
~ Bo iesli wyrzuca ze wnątrza ná wierzch, nie potrzebá purguiącemu lekárstwy nic ruszáć, ábysmy nie przeszkadzáli náturze. Bo bysmy ták od wierzchu do wnątrz, to iest od skory do kiszek, gnáli: á náturá w ten czás gdy wyrzuca krosty, morowki, dymienice, wyrzuca zewnątrz do wierzchu, to iest, od kiszek do skory. PetrSInst D1.
– Tá z tey/ á owá z drugiey tákże strony Gwałtem przełomić hufiec gęsty chciáłá: A wtem Gwelf przypadł/ gdzie iuż náchylony Mężna Klorynda lud przed sobą gnáłá: Y z gury ná nię ciął niepostrzeżony/ Y kęs z pięknego krwie wytoczył ciałá. TasKochGoff242.
– Pod miástem wielka przeciw południowi Doliná leży od zachodu słońcá: Przez tę Pogáństwo názad vciekáło/ A proch przed sobą gęstą chmurą gnáło. TasKochGoff249.
– Dwa dni całe biegł Rynald po głębokiey wodzie Dwa dni całe był w szturmie y w tey niepogodzie A wiatry wsciekłe ktore dąc nie przestawały To go na zachod to zas na pułnocy gnały [...]. ArKochOrl38.
– Którzy [Elearzy] osobliwie gęstą swą strzelbą wsparłszy Janczarów, ku wieczorowi wspólnie i z Zaporowcami gnali ich pieszo aż do obozu tureckiego, i dział kilka odjęli; z których po woli Zaporowcy dwie wzięli, a trzecie wielkie w Dniestr zepchnęli. DembPrzew47.
– [...] dogonili ich [dragonów] Elearowie w pół rzeki, na której ich siec i wiązać począwszy, gnali ich aż do samej bramy [...]. DembPrzew63.
~ Moskwa sie poprawieła, wsiadła na nas gnali az w Hodynkę siekąc. MarchŚcibHist15.
– Wczora, kiedyś do wody bydło rano gnała [...] jam barć w gaju ciosał. SzlichWierszeWir I173.
– Długom płákał/ á zdraycy z mych łez przeszydzáli/ Y przezrowniny morskie rącze wiosłá gnáli. OvOtwWPrzem131.
– A iák lwi/ zápędzeni zá iaką drapieżą/ Oślep/ y ná oszczepy/ y ná broni bieżą: Ták w ten czás morzá/ gdy ie wiátry gnáły skrzętne/ Zálewáły y okręt/ y státki okrętne; Y dáleko się wyższe zdáły bydź/ niż one. OvOtwWPrzem453.
– Skoro te radę zawarł: swey powagą brody Wielki Wezyr obseła nią Ianczaskie ody Pisze grozne do Agow Emiry y Begow Zeby do Dunaiowych sciągali się brzegow Zeby białą wyiawszy płec y małe Zaki Co tylko Męszczyzn Swiat ma gnali naPolaki [...]. PotWoj15.
– To zdrayca Ianczarow przekupował poił żeby od waznie stawali, Niewolnikow przodem przed Janczarami gnał [wezyr] do Szturmow [...]. PasPam260.
– Ległosz to tedy Po ganstwo mostem, Zywcem to Gnano Stadami do Wiednia Zeby naprawiali zapokutę te Dziury [...]. PasPam260v.
– [...] przeciw swemu, krolowi iecháli Ktory iuz w Polskę gnáwszy, wysoki Vmysł podnosił prawie pod obłoki [...]. OblJasGór10-10v.
– Cudzoziemskie wojsko nie widzę także potrzeby po co gnać do obozu pod Garwolin. SobJListy113.
– Ktoby chciał wysoko gnáć wodę, potrzebá tákich Wiatrakow kilká rozstáwić, według wysokości mieyscá ná ktore ma się pędzić wodá. SolArch97.
– Karol [de Rochefort] uciekł y tak sam iedyny Chłopczyna [kolega Karola] musiał owę zdobycz do fortecy gnac y dognał. HistŚwież108.
– Gnam, gonię. jagen, verfolgen. chasser, donner la chasse. nachylone woysko gnał przed sobą; pognał nieprzyiaciela. T III389.
– Pono dla ciebie tu nas morze gnało, Aby cię na tej wyspie oglądało w Stanie małżeńskiem. BorzNaw91.
Związki frazeologiczne
kogo jak(o) bydło gnać:
»gonić, ścigać«
– [...] Im się mniey Turcy takiey spodziewali zdrady Tym ich wiecey zginęło: tym sprosniey uciekli A Niemcy ich iak bydło, gnali kłoli siekli [...]. PotWoj113.
– Onic to ludzie oni cosmy ich tą niwą Sto razy, iako bydło; szablą gnali Krzywą [...]. PotWoj161.
2.
»wyganiać, wypędzać skądś«
Rekcja:
kogo
– A DVCH Swięty w postáci zstąpił gołębicy Nań z wysokiego Niebá. Po tey Táiemnicy Záczął po Swiecie czynić Cudá niesłycháne, Y znáki od początku Swiátá niewidziáne: To iest; vmárłych wskrzeszáć, chod przywracác chromym, Z ludzkich ciał gnáć czárty, wzrok dawáć niewidomym, Trędowátych oczyszczáć, słuch głuchym nápráwiáć, Y nászę zástárzáłą náturę odnawiáć, Prowádzić do Cnot Swiętych, od zguby odwodzić, A drogę do Zywotá wiecznego przywodzić. DamKuligKról48.
– [...] A czárty, ktorych wy się, iák Bogá boicie, Y miásto Bogá w niemych báłwánách chwalicie, Nietylko z ludzkich gnáli ciał znákiem świętego Krzyżá, ále przegnáli z okręgu ziemskiego Do piekłá [apostołowie]. DamKuligKról244.
3.
»o zwierzętach, stadach: paść, prowadzić«
Rekcja:
co
– Nie będzie żaden swego bydła na pole gnał, aż na to pospolstwo zezwoli [...]. KonDOliwKutrz73.
– Wczora, kiedyś do wody bydło rano gnała [...] jam barć w gaju ciosał. SzlichWierszeWir II, 173.
– Przytym zábrał Dawid wszystkie trzody y stádá/ ktore gnano przed bydłem jego/ y mowiono; Toć jest korzyść Dawidowá. BGJk .
– Nie ma zadęn koni przez wieś gnac drabem bo iesli się skoda zstanie powinięn ią płacić. TułGietKutrz127.
– Nie powinien się żaden ważyć bydła swego lub koni na pastewnik drogą między zbożami lozem gnać, ale w zajęciu prowadzić. DziałTWilkKutrz185.
– Kiedy po zabiciu Geryona Stada wołow iego gnał Hercules y nocował we włoskiey ziemie u Ewandra, w nocy zboyca tamteczny y złodziey ukradł mu kilka naycudnieyszych wołow, oktorymta bayka. PotPrzyp4v.
– Owce ná przygurkách pasać, nizin, mokrzádli się strzedz ná Owsiku nie paść, wzłe chwile ich nie gnáć. HaurEk30.
– Heerde Schaffe durch die Stadt treiben/ Trzodę Owiec pędzić (gnáć) przez Miásto [...]. ErnHand467.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa
– Nié wie gdzié kozy gnano. Inszego świátá człowiék. KnAd556.
4.
»o czasie: spędzać«
Rekcja:
co
– A przetoż, ták masz czynic po wszystkie swe látá Ktore będziesz gnał; chowac masz Boskie mándátá [...]. DamKuligKról289.
– Potem, kiedy one Kráie, w ktorych trawił czas, były przyciśnione Głodem, odszedł, y przystał do iednego służyć Gospodarza stron onych, kędy cięszkiey vżyć Musiał biády: bowiem go páść gnał wieprze w pole. DamKuligKról80.
– [...] Płakał przecię iako Bobr; a zełzami szczery Iad mu pryskał po Piersiach: kiedy Kawallery I swych widzi Rycerzow iednych, iako wory Na wozach: drugich iako bydło do Obory Gnanych zPola [...]. PotWoj164.