Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

*GNAĆ

czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
Kn

Formy gramatyczne
bezokolicznik
  gnać
czas teraźniejszy
lp 1. os.   gnam
czas przeszły
lp m 1. os.   gnałem
3. os.   gnał
ż 2. os.   gnałaś
3. os.   gnała
n 3. os.   gnało
lm mos 1. os.   gnaliśmy
3. os.   gnali
nmos 3. os.   gnały
czas przyszły złożony
lp m 2. os.   będziesz gnał
3. os.   będzie gnał
imiesłów uprzedni
  gnawszy
nieosobowy czas przeszły
  gnano
Znaczenia
1. »pędzić, szybko, mocno przemieszczać, przesuwać, poruszać się dokądś; popędzać, poganiać; gonić«
Składnia: kogo, co

  • Mur z Europą Afryce czuią te narody/ Co zá morze czerwone zwykły wnosić głody. Nie nowiná támtecznym gnáć/ Máchometáńskie Vfce wálne w wir morski/ iák świnie Botáńskie. JurkHymCek A2v.
  • Bo iesli wyrzuca ze wnątrza ná wierzch, nie potrzebá purguiącemu lekárstwy nic ruszáć, ábysmy nie przeszkadzáli náturze. Bo bysmy ták od wierzchu do wnątrz, to iest od skory do kiszek, gnáli: á náturá w ten czás gdy wyrzuca krosty, morowki, dymienice, wyrzuca zewnątrz do wierzchu, to iest, od kiszek do skory. PetrSInst D1.
  • Tá z tey/ á owá z drugiey tákże strony Gwałtem przełomić hufiec gęsty chciáłá: A wtem Gwelf przypadł/ gdzie iuż náchylony Mężna Klorynda lud przed sobą gnáłá: Y z gury ná nię ciął niepostrzeżony/ Y kęs z pięknego krwie wytoczył ciałá. TasKochGoff 242.
  • Pod miástem wielka przeciw południowi Doliná leży od zachodu słońcá: Przez tę Pogáństwo názad vciekáło/ A proch przed sobą gęstą chmurą gnáło. TasKochGoff 249.
  • Dwa dni całe biegł Rynald po głębokiey wodzie Dwa dni całe był w szturmie y w tey niepogodzie A wiatry wsciekłe ktore dąc nie przestawały To go na zachod to zas na pułnocy gnały [...]. ArKochOrl 38.
  • Którzy [Elearzy] osobliwie gęstą swą strzelbą wsparłszy Janczarów, ku wieczorowi wspólnie i z Zaporowcami gnali ich pieszo aż do obozu tureckiego, i dział kilka odjęli; z których po woli Zaporowcy dwie wzięli, a trzecie wielkie w Dniestr zepchnęli. DembPrzew 47.
  • [...] dogonili ich [dragonów] Elearowie w pół rzeki, na której ich siec i wiązać począwszy, gnali ich aż do samej bramy [...]. DembPrzew 63.
  • Moskwa sie poprawieła, wsiadła na nas gnali az w Hodynkę siekąc. MarchŚcibHist 15.
  • Wczora, kiedyś do wody bydło rano gnała [...] jam barć w gaju ciosał. SzlichWierszeWir I 173.
  • Długom płákał/ á zdraycy z mych łez przeszydzáli/ Y przezrowniny morskie rącze wiosłá gnáli. OvOtwWPrzem 131.
  • A iák lwi/ zápędzeni zá iaką drapieżą/ Oślep/ y ná oszczepy/ y ná broni bieżą: Ták w ten czás morzá/ gdy ie wiátry gnáły skrzętne/ Zálewáły y okręt/ y státki okrętne; Y dáleko się wyższe zdáły bydź/ niż one. OvOtwWPrzem 453.
  • Treiben pędzic/ gnác pellere. KusWeg L4.
  • Widziałem, gdy sam á sam gnáł przed sobą kupy, Y w bitwách, iáko wałem, otáczał się trupy. CorMorszACyd 119.
  • Pono dla ciebie tu nas morze gnało, Aby cię na tej wyspie oglądało w Stanie małżeńskiem. BorzNaw 91.
  • [...] Gnałem ich jagte [...] Gnáć/ jagen/ treiben. DobrGram 303.
  • Skoro te radę zawarł: swey powagą brody Wielki Wezyr obseła nią Ianczaskie ody Pisze grozne do Agow Emiry y Begow Zeby do Dunaiowych sciągali się brzegow Zeby białą wyiawszy płec y małe Zaki Co tylko Męszczyzn Swiat ma gnali naPolaki [...]. PotWoj 15.
  • To zdrayca Ianczarow przekupował poił żeby od waznie stawali, Niewolnikow przodem przed Janczarami gnał [wezyr] do Szturmow [...]. PasPam 260.
  • Ległosz to tedy Po ganstwo mostem, Zywcem to Gnano Stadami do Wiednia Zeby naprawiali zapokutę te Dziury [...]. PasPam 260v.
  • [...] przeciw swemu, krolowi iecháli Ktory iuz w Polskę gnáwszy, wysoki Vmysł podnosił prawie pod obłoki [...]. OblJasGór 10-10v.
  • Cudzoziemskie wojsko nie widzę także potrzeby po co gnać do obozu pod Garwolin. SobJListy 113.
  • Ktoby chciał wysoko gnáć wodę, potrzebá tákich Wiatrakow kilká rozstáwić, według wysokości mieyscá ná ktore ma się pędzić wodá. SolArch 97.
  • Karol [de Rochefort] uciekł y tak sam iedyny Chłopczyna [kolega Karola] musiał owę zdobycz do fortecy gnac y dognał. HistŚwież 108.
  • Gnam, gonię. jagen, verfolgen. chasser, donner la chasse. nachylone woysko gnał przed sobą; pognał nieprzyiaciela. T III 389.
Związki frazeologiczne

  • kogo jak(o) bydło gnać:
    • »gonić, ścigać«
    • [...] Im się mniey Turcy takiey spodziewali zdrady Tym ich wiecey zginęło: tym sprosniey uciekli A Niemcy ich iak bydło, gnali kłoli siekli [...]. PotWoj 113.
    • Onic to ludzie oni cosmy ich tą niwą Sto razy, iako bydło; szablą gnali Krzywą [...]. PotWoj 161.
2. »wyganiać, wypędzać skądś«
Składnia: kogo

  • A DVCH Swięty w postáci zstąpił gołębicy Nań z wysokiego Niebá. Po tey Táiemnicy Záczął po Swiecie czynić Cudá niesłycháne, Y znáki od początku Swiátá niewidziáne: To iest; vmárłych wskrzeszáć, chod przywracác chromym, Z ludzkich ciał gnáć czárty, wzrok dawáć niewidomym, Trędowátych oczyszczáć, słuch głuchym nápráwiáć, Y nászę zástárzáłą náturę odnawiáć, Prowádzić do Cnot Swiętych, od zguby odwodzić, A drogę do Zywotá wiecznego przywodzić. DamKuligKról 48.
  • [...] A czárty, ktorych wy się, iák Bogá boicie, Y miásto Bogá w niemych báłwánách chwalicie, Nietylko z ludzkich gnáli ciał znákiem świętego Krzyżá, ále przegnáli z okręgu ziemskiego Do piekłá [apostołowie]. DamKuligKról 244.
3. »o zwierzętach, stadach: paść, prowadzić«
Składnia: co

  • Nie będzie żaden swego bydła na pole gnał, aż na to pospolstwo zezwoli [...]. KonDOliwKutrz 73.
  • Wczora, kiedyś do wody bydło rano gnała [...] jam barć w gaju ciosał. SzlichWierszeWir I I, 173.
  • Przytym zábrał Dawid wszystkie trzody y stádá/ ktore gnano przed bydłem jego/ y mowiono; Toć jest korzyść Dawidowá. BG Jk .
  • Nie ma zadęn koni przez wieś gnac drabem bo iesli się skoda zstanie powinięn ią płacić. TułGietKutrz 127.
  • Kiedy po zabiciu Geryona Stada wołow iego gnał Hercules y nocował we włoskiey ziemie u Ewandra, w nocy zboyca tamteczny y złodziey ukradł mu kilka naycudnieyszych wołow, oktorymta bayka. PotPrzyp 4v.
  • Owce ná przygurkách pasać, nizin, mokrzádli się strzedz ná Owsiku nie paść, wzłe chwile ich nie gnáć. HaurEk 30.
  • Heerde Schaffe durch die Stadt treiben/ Trzodę Owiec pędzić (gnáć) przez Miásto [...]. ErnHand 467.
  • Nie powinien się żaden ważyć bydła swego lub koni na pastewnik drogą między zbożami lozem gnać, ale w zajęciu prowadzić. DziałTWilkKutrz 185.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Nié wie gdzié kozy gnano. Inszego świátá człowiék. KnAd 556.
4. »o czasie: spędzać«
Składnia: co

  • A przetoż, ták masz czynic po wszystkie swe látá Ktore będziesz gnał; chowac masz Boskie mándátá [...]. DamKuligKról 289.
5.  przen.  »zmuszać«
Składnia: kogo

  • Potem, kiedy one Kráie, w ktorych trawił czas, były przyciśnione Głodem, odszedł, y przystał do iednego służyć Gospodarza stron onych, kędy cięszkiey vżyć Musiał biády: bowiem go páść gnał wieprze w pole. DamKuligKról 80.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

*GNANY

im. przym. bier.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
odmiana złożona
lm B. mos   gnanych
Najwcześniejsze poświadczenie:
1670
Znaczenia
»goniony, ścigany«
Związki frazeologiczne

  • kto [jest] jako bydło do obory gnany z pola:
    • [...] Płakał przecię iako Bobr; a zełzami szczery Iad mu pryskał po Piersiach: kiedy Kawallery I swych widzi Rycerzow iednych, iako wory Na wozach: drugich iako bydło do Obory Gnanych zPola [...]. PotWoj 164.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 04.10.2012
Autorzy: WG , WM
Data ostatniej modyfikacji: 04.10.2012