ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Formy gramatyczne

bezokolicznik

gdakać

czas teraźniejszy

lp	1. os.	gdaczę
		gdakam
	2. os.	gdaczesz
	3. os.	gdacze
		gdaka
lm	3. os.	gdaczą
		gdakają

czas przeszły

lp		m	3. os.		gdakał
lm		mos	3. os.		gdakali

tryb rozkazujący

2. os.

gdacz

Znaczenia

1. . »o kurze: wydawać charakterystyczny dźwięk, zwłaszcza po zniesieniu jajka«

Kwoczka po brzegu chodzi, kaczęta pływają; Kwoczka gdacze,kaczęta namniej nie słuchają; A kania co raz z jednym do góry odleci; Tak się i u macochy mają cudze dzieci. SzymSiel 45.
Gdaczé kokosz/ gdaka. Gallina testatur se peperisse crebris singultibus interiecta voce acuta [...] Glocidare vel gluctire [...]. Kn 187.
Kokosz gdacze die Henne gackzet. DobrGram 12.
Tu gárce wreiąc mruczą/ sam kotły z miedzi/ A w kożdym pełno gawiedzi. Gdaczą kury w męczeństwie/ gęsi gagáia/ Ná złych ludzi narzekáią. KochProżnLir 202.
GLOSSER [...] Glocire [...] GDAKAC o kurach ktore gdakaią gdy się nosić maią álbo kurczęta wodzą. DanKolaDyk II, 89.
Gdákać glosser comme les poules. KulUszDyk 29.
Gdaczę, [gda]cze, [gda]kał. *Gdakam. 1) gackern, wie eine Henne. [...] caqueter, babiller [...] en parlant des poules. T III 367.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

(wariant I):
Kokoszká zniosłá iayko y gdaczé. KnAd 623.
(wariant II):
Kokoszká zniosłá Jáyko, gdacze. ErnHand 226.
(wariant III):
kokosz zniosła iako [!] gdacze, prov. T III 367.

2. ekspr., przen. »dużo i głośno mówić«

Wolę ze mię zabiiesz nizli ztąd poiedziesz Odpowie Bradamanta iusz gdacz iako raczysz Rugiera chcę koniecznie ale się nie baczysz Ze mi to chcesz darowac, co iusz nie iest twoie I konia y ten puklerz bo to wszystko moie. ArKochOrl 36.
Gdaczę/ tr. vide [...] Wiéle mowię. Kn 187.
Znowu iákiś zwyczáy w niektorych Trebnikách o Używániu Pokutuiącym wody święconey położony wspominász na pag: 25. Ktory że w Graeckich Trebnikách nie nayduie się [...] tedy niepotrzebnie gdaczesz. Ale się niedziwuy y te mu miły Bakułá/ ná tobie podobny nowiniárz te ládászczyce (iákobny ty teráz nie iedne wyłátał) wymyslił. MohLit 73.
Gdaczę, [gda]cze, [gda]kał. *Gdakam. [...] 2) plaudern, schnattern. [...] jaser, causer, caqueter, babiller. T III 367.

3. ekspr., przen. »chwalić się«

Gdaczę/ tr. vide Chwalę się. [...]. Kn 187.
Tácy byli Fárużowie, zawsze o swoich przysługách szczebiotáli, gdakali. MłodzKaz II, 8.
Gdaczę, [gda]cze, [gda]kał. *Gdakam. [...] *3) prahlen. [...] se vanter. T III 367.

4. ekspr., przen. »besztać, łajać kogoś; krzyczeć na kogoś«

Składnia: na kogo

Człowieka zaś dobrego, co pokój miłuje, Złość ludzi niepoczciwych często prześladuje. A im kto układniejszy, tym nań barziej gdaczą. VerdBłażSet 15.
I te mi też, babuchny, nie tak, jak chcę, skaczą, Bowiem wszystko na młodszych od zazdrości gdaczą. WierszForBad 169.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

*GDAKAĆ