Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

GRYS

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: GRYS, *GRYSS, GRYZ
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI (grys), Kn (gryz), T (gryz), L (grys, gryz; XVI-XVIII), SWil (grys, gryz), SW (grys, gryz), SJP (grys)

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   grys ||   gryz
D.   grysu ||   gryzu
B. uż. nżyw.   grys
N.   grysem
Ms.   grysie
  grysu
liczba mnoga
D.   gryssów
B. uż. nosob.   gryse
Etymologia
niem. Griess 'kasza, krupy'
Znaczenia
1. »pośledniego gatunku mąka pszenna, orkiszowa lub prażona jęczmienna; kasza, otręby«
  • PSzenicá zwierzchownie plastrowána ábo przjkłádána/ iest przjrodzenia ciepłego w pierwszym stopniu/ w wysuszániu y w odwilżániu śrzednie się ma y pomiernie: Bo áni znácznie wysusza/ áni iáwnie odwilża. Ma też coś w sobie klijowátości y zátykánia: Otręby iey ciepłe y bárzo wycieráiące: Grys máło tuczy. SyrZiel 928.
  • O Grysie. Rozdział 9. Crimnum, Puls & Pultarium, Pulticula, Farina crassior. Griess. Griessmel. GRys nic inego nie iest iedno szrot mielszy mąki Orkiszowej ábo z Pszenice/ ktory Grekowie Crimnum Łácinnicy Pultarium, Pultem, Pulticulam, & Farinam crassiorem zowią. SyrZiel 953.
  • Trzeci [rodzaj pęcaku] był z tegoż zboża robiony/ ktory był drobny/ oni Crimnum, ábo Pultem y Pultarium, my Grysem zowiemy. SyrZiel 953.
  • O tym záráz ná przodku tego Rozdziału powiedzielismy z dowodu Pliniusowego bydź dwoiáki Pęcak/ sámorodny/ y czyniony/ á te obá Aliká zwano. bo z iednego ziárná bywáły czynione/ iáko y Chondrus/ o ktorym tez tu przypomnimy/ to iest/ o Grysu y Atherá/ to iest/ krupki z tego zboza/ iescze drobnieysze niźli Grys/ ktory drudzy mączką z Sámopszey zowią/ dla pápinku máłym dziatkom/ y ludziom zeszłym w leciech zębow niemáiącym. SyrZiel 953.
  • Z tych pomienionych zboż/ iescze bywał mielszy/ á niżli grysowy szrot/ ieno nie ták miáłki iáko mąká/ á ten [...] mielszym grysem możemy miánowáć. SyrZiel 953-954.
  • Piekáią y dzisieyszych czásow chleb z Grysu/ á ile z Pszenicznego/ ále nie káżdemu smáczny. SyrZiel 954.
  • Częste vżywánie Grysu ábo tey mączki/ iest szkodliwe: bo iáko Galenus pisze. Wątrobę zámula y zátyka. SyrZiel 954.
  • Tákże y słody do piwá/ krupy/ grys/ y mąkę grysową z niego [zboża samopszy] czynią/ iáko z Orkiszu. SyrZiel 956.
  • Práżona ábo przypiekánego Ięczmieniá mąká/ Grys. Rozdział 18. SyrZiel 979.
  • Y tá iest własna polentá ábo Grys/ ktory gdy bywa przystoynie vczyniony/ dáie z siebie wdzięczny zápách posłodnj/ á zwłasczá z Ięczmieniá świeżego. Ktoregoby kłos iescze nie doźrzał práwie dostatecznie. SyrZiel 979.
  • OPisawszy zboża/ y mąki/ krupy/ y Gryse z nich czynione/ otrąb niechcielismy tezż zápomnieć/ gdyż y te niemáły vżytek czynią w chorobách przypádłych. SyrZiel 994.
  • Pęchyrzowi okrostawiáłemu/ záczym iáko otręby/ álbo grys iáki z moczem odchodzi/ tá potrawá bárzo vżyteczna często iey vżywáiąc. SyrZiel 1054.
  • Gryz z ięczmieniá przypiekánego ábo práżonego stárych ludzi. Alphitum [...] Omelysis [...] Polenta [...] vide etiam Kaszá 1. Kn 214.
  • Gryczak/ gryzká vel gryská [...] Placenta ex crimno. vide Gryz. Kn 214.
  • Gryz/ mąká pszenna poślednia. Crimnum [...] Vtriculus [...] tertij ordinis farinam vocat. Kn 214.
  • Mąká poślédnia/ vide Gryz. Kn 381.
  • "Źle o mnie, Mości panie wojewodo - rzecze. - Choć jednym żłobem woda na spólny młyn ciecze, Gdy Waszmość mąkę bierzesz, odbywszy mnie grysem. Nie chcę być więcej ze lwem Ezopowym lisem. Za to li, że się większej kupy psów nasłucham, Powróciwszy wieczorem do domu, w garść chucham? Co ułowię, to moje, sam jeżdżąc pomału, Ani mnie żal, ani mnie zazdrość ruszy z działu; Jaka taka uciecha, choć mała, gdy szczera, I gdy mi nic do serca potem nie przywiera." PotFrasz4Kuk I 400.
  • Iuż niechcę w ten czás Gryffow [!] áni Potázi Co mię nie karmi leć kázi niechay Umbra Bázánty dzieią do sczątká Nie mego pokarm zołądká. KochProżnLir 12.
  • [...] iák przestydnie [miód] przyday mąki posledniey to iest gryzu záczyń ciásto [...]. CompMed 672.
  • Gryz Gryzetka gryzowa mąka; mąka pszenna poślednia. Afftermehl. farine noire; recoupe; recoupette. [...] gravier. gryz z ięczmienia, z pszenicy &c. Gries, feine Grütze. griote, grosse farine. T III 428.
  • Gryzetka, vid. Gryz. T III 429.
2. »gruboziarnisty piasek«
  • Gryz [...] *gryz, gruby piasek. Gries-Sand. gravier [...]. T III 428.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 02.07.2020