ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1603

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				wodza
	D.				wodzy
	B.				wodzę
	N.				wodzą
	Ms.				wodzy

liczba mnoga

	M.				wodze
	B.				wodze
	Ms.				wodzach

Znaczenia

1. »część uprzęży, lejc(e)«

– Drugi tákimże własnie kształtem bywa/ lecz tylko kołká te esowáte nie okrągłe ále kwádratowe robione być máią/ tych dla brody twárdey/ ábo bárzo mięśistey/ ábo dla łbá ćięszkiego y dla szkápy ná wodzy bárzo leżącey ieźdźcy záżywáią. DorHip II Aijv.
– O konfederacyą sic miedzy sobą zgodzić, której jeśli nazbyt wodzy popuszczono, tedy, możnali rzecz, pewne ritus nią ocerklować: rzymskie, ewangielickie, których konfesye królom polskim są podane, i ruskie. List1KontrybCz III 197.
– Chce nazad, ale im go barziej wodzą wściąga, Uporniej w głębią idzie i szyję wyciąga. ArKochOrlCz I 156.
– Wódzá/ vel wodzé pl. Habenae, n. pl. sine longiores, sine breutores [...] Hámuléc. tr. Monsztuk. Kn 1277.
– Napierwey iáchał Mons: Girault, áby porządku od Introduktorá Generálnego podánego przestrzegał. Po nim P. Chłápowski Rotmistrz pieszy I. M. P. Woiewody ná nim żupan átłasowy żołty/ ferezya szkárłatna sobolámi podszytą [!]/ czapká złotogłowowa sobola/ zaponá rubinowa przy piorách białych żoráwich/ buzdygan złoćisty w ręku ná drzewie Indiyskim: przy boku miał száblę turkuszámi sádzona [!]/ pod lewą nogą koncerz tá kąż robotą iáko y száblá: koń pod nim cudny/ śiodło y czáprág háftowány złotem w kwiáty/ strzemioná srebrne szerokie: nágłowek/ podpierśćień tákiż/ wodza łáncuszkow srebrnych barzo piękną robotą. WjazdPar a2-a2v.
– Wodza/ eugiel/ lec. KusWeg Ou.
– ...ábysmy [...] mężnie podniáty ćiáłá nászego vśmierzáli/ y wszytkie zmysły násze ná wodzy mieli/ wołáiąc do Páná... StarKaz 25.
– Náprzod bowiem kto się ośmieli długo we złym náłogu leżeć? kto się rospásawszy zá námiętnośćiami bez wodzy puśći? kto grzechámi się párać y zápamiętale okłádać odważył kiedy z żywą wiarą pomyśli... BujnDroga 114.
– Wodze końskie, die Zügel. BierSłowa 303.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

trzymać co na wodzy:

– Ten podźiał/ álbo Diwizie/ naypierwiey porobił Soliman wspaniały/ vpátruiąc wielką w tym sposobność dotrzymánia Woyska ná wodzy/ ktore iest iedyną podporą Páństwá Ottomáńskiego. RicWielJMon 215.
– Ieżeli rzeknę; nie będę ták mowił, Iużem się dosyć wymowką ułowił. Iuż mię nowy żal zboiáżnią przenika, Z nietrzymanego ná wodzy ięzyka. ChrośJob 38.

(po)puścić wodzę(e):

– Popuszczam komu wodzé/ tr. Rozpuszczam kogo. Permitto alicui licentiam: permitto omnia Kn 776.
– ...pusc wodze rozkoszy, Pierwey, nisz ci włos siwy, ptaki spłoszy. PotSyl rkp 17.
– ...puściłá wodzę, ktorą rospustá cielesna trzymána byłá; zá czym począł człowiek nágość y nieposłuszeństwo ciáłá poczuwać. BirkNiedz 189.

2. »dowództwo, kierowanie, przewodzenie«

– ktory inszy Hetman będźie przy Woysku/ dosyć że Syná/ álbo znácznego ktorego wodzą we Czterdźiestu álbo Piąćiudźieśiąt Tyśięcy ludźi wypráwi/ ktorym insza płáca nie idźie/ oprocz zdybyczy/ co sobie dostáną. RicWielJMon 73.
– „Bracie, czy wiesz, Dziecię (Które Bóg niegdyś przyrzekł dać ojcom naszym, By pod jego wodzą do nieba ród ludzki Powrócił i wyzwolił się spod kar piekła) — Czy wiesz, rzekł, gdzie ono wraz z matką przebywa, Świeżo bowiem ujrzeliśmy gwiazdę jego?” RódLudzOkoń 29.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Związki frazeologiczne

puścić żalowi wodze:

– A Gracyan y namniey niemysląc o drodze Pusci wsciekłe Gniewowi y zalowi wodze [...]. PotWoj 17.

ściągać żalowi wodze:

– Ja wodze ściągam żalowi, na boskiej się sadząc woli. StanTrans 208.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

WODZA