~ Vyzrą natęn Czas, ani to zagłuchnie, Iak trzy kroc biała gołębica gruchnie, Na trzeci krokwi nim w Sopie zasiędą Senatorowie, co w niey siedziec będą, Znak to iusz przyidzie, poznasz to sam Scerze Ze cię Rycerstwo za Pana obierze. OblJasGór153v.
2.
»zabrzmieć głośno, gwałtownie, huknąć«
~ [...] Zeście gruchnęli, skoro usłyszał tu Zaraz go smiałość odpadła y w biady [...]. ChrośJóz1745 F4v.
3.
»gwałtownie upaść«
~ Hans nieborak, pistolet upuściwszy z ręku, Jedną grzywy, drugą się krzepko trzyma łęku; Ale gdy go za szyje weźmie na cięciwę, Gruchnie z freza, puściwszy i łęki, i grzywę. PotFrasz4Kuk I372.
4.
przen.
»o wiadomości, wieści, plotce, pogłosce: pojawić się, rozprzestrzenić się, stać się powszechnie znaną«
~Gruchnęło co/ Ingruit terror [...] Ingruit horror armorum [...] Perstrepit rumor in aula [...] Increbrescit rumor [...] Crebrescit vel crebescit fragor [...] Increpuit suspicio [...] Instrepit [...] Si quid terroris instrepat. Kn213.
~ Podobna we wszystkiem żałość onej takrocznej, w rozdziale 8 opisanej, cesarza i wszystek dwór jego opanowała, gdy to sromotne pokuszenie Węgrów o Eleary, opacznie po wszystkich Rakuzach, Morawie i Czechach gruchnęło, jakoby Węgrowie wszystkich mieli byli zbić, i Strażnicę ich stanowisko osieść. DembPrzew41.
~ POwrocił Poseł nász z Londynu/ á po częstych z tutecznym Pánstwem Conferencyách/ puścił się znowu morzem ku Angliey. Nie publikowáło się około tego nic pewnego/ ále to gruchnęło/ że Instrukcyą niemáłą z sobą wiezie z strony Małżeństwá Krolewney nászey z Krolem Angielskim/ á że ma w mocy pozwolić támtemu Krolowi wielką summę gotowizny w posag/ á nádto ieszcze iedno Miásto w Brásiliey/ ktore sobie obierze. MerkPol82.
~ Iusz Wewel dał znac o nich bo sam ich Kałauzem Iusz ich Turcy z niezmiernem czekaią appłauzem Co zywo się na Wozy, y na budy wspina Ciągnie szyie; gdy o nich gruchnęła nowina Straze nawet, przyległe co trzymały wzgorki Wyrzucały Zawoie, z krzykiem na powtorki Czuiąc, czas nie daleki, szczęsnego powrotu W miły Dom z bud niewczesnych z zimnego namiotu [...]. PotWoj166.
~Eodem diegruchnęła nowina o traktatach i zgodzie domowej. Daj Boże żeby było co gruntownego. MarkZap56.
~ Wprzód z Zamościa, a potem ze wszystkich stron gruchnęła po wszystkim mieście wiadomość o złym i już cale niebezpiecznym Wci serca mego zdrowiu. SobJListy206.
~Gruchnie nowiná: waśń domowa w Izráelu! MłodzKazI, 1.
~Gruchnęła o tym nieleniwa sława Po wszytkiej ziemi trąbiąc dziwne wieści; Jeden drugiemu nowiny podawa I pełno o tym rozlicznej poweiści. LubSTobPol168.
~ Grucham, v. m. F. gruchnę [...] 2) erschallen, sich ausbreiten als ein Gericht [...] 2) se repandre, courir comme une nouvelle. § [...] 2) wieść gruchnęła; skoro ta nowina gruchnie po mieście. gruchnęło. es ist das Gericht. il fait un bruit; le bruit court. T III425.
~ [...] wtym gruchnie pogłos, ze Getowie Macedonią plondruią w obłowie. ChrośKon80.
~ A Gracyan, y namniey niemysląc o drodze Pusci wsciekłe Gniewowi y zalowi wodze Zbiera wierne boiary: y nim się postrzeze Zrazu cicho Poganstwo po Gospodach rzeze Potymskoro gruchnęły onym gwałtem Iassy Z Skinder baszą ostatek poszło w dutepasy. PotWoj17.
~ Komissarze też nasi, ktorzy do Wilna byli wyprawieni, aby owe z Carskiemi Officyalistami konkludowali Pakta znać dali, że siępowracaią z niczym nazad, bo Moskiewscy Pryncypałowie na dzień naznaczonych Traktatow nie ziechali. Dla czego Moskwa z Litwy poszła nazad skwapliwie, a tym czasem Woyna gruchneła straszliwa. HistBun50v.
»wiadomość, wieść, plotka, pogłoska się pojawiła, rozprzestrzeniła, stała się powszechnie znana«
– Albowiem skoro gruchnęło przez usta heretyckie, iż wszyscy Polacy zginęli, i już ich w smrodliwych grobach gąb swoich drugi raz po onym w 8 rozdz. opisanym, pogrzebli, alić posłowie Stanisław Strojnowski rotmistrz, Jerzy Chełmski sędzia, i Delpowski towarzysz w kilkadziesiąt koni ze 28 chorągwi Węgrom wydartych bieżą pod Wiedeń do cesarza. DembPrzew42.
– [...] gruchnęło po Wiedniu, iż Polacy nie zginęli ale zgubili, nie swoich ale Węgrów, i mężne zwycięstwo otrzymali. DembPrzew42.
– Marszałkostwo o Włos mię tesz nie potkało, bo Pan Kazanowsky zachorzał był naprzod nimal laethaliter, a potym ozdrowiawszy gruchneło ze miał był prosic o Woiewodztwo Krakowskie za conferowaną Casztelanią P-u Woiewodzie. OpalKListy375.
– 7 Augusti, gruchneło ze Moskwa płon porzuciwszy wPołocku, nazad prosto ku Wilnowi idzie [...]. VorLetSkarb242.
– Gruchnęło, il a fait un remeur [...]. KulUszDyk34.
– Grucham, v. m. F. gruchnę [...] 2) erschallen, sich ausbreiten als ein Gericht [...] 2) se repandre, courir comme une nouvelle. § [...] 2) wieść gruchnęła; skoro ta nowina gruchnie po mieście. gruchnęło. es ist das Gericht. il fait un bruit; le bruit court. T III425.
