ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T (w cytatach do: Grucham), L, SWil, SW, SJP

Formy gramatyczne

czas przeszły

lp	ż	3. os.	gruchnęła
	n	3. os.	gruchnęło
lm	mos	2. os.	gruchnęliście
	nmos	3. os.	gruchnęły

czas przyszły prosty

lp			1. os.		gruchnę
			3. os.		gruchnie

Znaczenia

1. »o gołębiu: wydać głos«

Vyzrą natęn Czas, ani to zagłuchnie, Iak trzy kroc biała gołębica gruchnie, Na trzeci krokwi nim w Sopie zasiędą Senatorowie, co w niey siedziec będą, Znak to iusz przyidzie, poznasz to sam Scerze Ze cię Rycerstwo za Pana obierze. OblJasGór 153v.

2. »zabrzmieć głośno, gwałtownie, huknąć«

[...] Zeście gruchnęli, skoro usłyszał tu Zaraz go smiałość odpadła y w biady [...]. ChrośJóz1745 F4v.

3. »gwałtownie upaść«

Hans nieborak, pistolet upuściwszy z ręku, Jedną grzywy, drugą się krzepko trzyma łęku; Ale gdy go za szyje weźmie na cięciwę, Gruchnie z freza, puściwszy i łęki, i grzywę. PotFrasz4Kuk I 372.

4. przen. »o wiadomości, wieści, plotce, pogłosce: pojawić się, rozprzestrzenić się, stać się powszechnie znaną«

Podobna we wszystkiem żałość onej takrocznej, w rozdziale 8 opisanej, cesarza i wszystek dwór jego opanowała, gdy to sromotne pokuszenie Węgrów o Eleary, opacznie po wszystkich Rakuzach, Morawie i Czechach gruchnęło, jakoby Węgrowie wszystkich mieli byli zbić, i Strażnicę ich stanowisko osieść. DembPrzew 41.
Gruchnęło co/ Ingruit terror [...] Ingruit horror armorum [...] Perstrepit rumor in aula [...] Increbrescit rumor [...] Crebrescit vel crebescit fragor [...] Increpuit suspicio [...] Instrepit [...] Si quid terroris instrepat. Kn 213.
Gruchnęło co/ Increbrescit rumor, ingruit, perstrepit. Naśina/ girdena. SzyrDict 77.
POwrocił Poseł nász z Londynu/ á po częstych z tutecznym Pánstwem Conferencyách/ puścił się znowu morzem ku Angliey. Nie publikowáło się około tego nic pewnego/ ále to gruchnęło/ że Instrukcyą niemáłą z sobą wiezie z strony Małżeństwá Krolewney nászey z Krolem Angielskim/ á że ma w mocy pozwolić támtemu Krolowi wielką summę gotowizny w posag/ á nádto ieszcze iedno Miásto w Brásiliey/ ktore sobie obierze. MerkPol 82.
Iusz Wewel dał znac o nich bo sam ich Kałauzem Iusz ich Turcy z niezmiernem czekaią appłauzem Co zywo się na Wozy, y na budy wspina Ciągnie szyie; gdy o nich gruchnęła nowina Straze nawet, przyległe co trzymały wzgorki Wyrzucały Zawoie, z krzykiem na powtorki Czuiąc, czas nie daleki, szczęsnego powrotu W miły Dom z bud niewczesnych z zimnego namiotu [...]. PotWoj 166.
Eodem die gruchnęła nowina o traktatach i zgodzie domowej. Daj Boże żeby było co gruntownego. MarkZap 56.
Wprzód z Zamościa, a potem ze wszystkich stron gruchnęła po wszystkim mieście wiadomość o złym i już cale niebezpiecznym Wci serca mego zdrowiu. SobJListy 206.
Gruchnie nowiná: waśń domowa w Izráelu! MłodzKaz I, 1.
Gruchnęła o tym nieleniwa sława Po wszytkiej ziemi trąbiąc dziwne wieści; Jeden drugiemu nowiny podawa I pełno o tym rozlicznej poweiści. LubSTobPol 168.
[...] wtym gruchnie pogłos, ze Getowie Macedonią plondruią w obłowie. ChrośKon 80.
Grucham, v. m. F. gruchnę [...] 2) erschallen, sich ausbreiten als ein Gericht [...] 2) se repandre, courir comme une nouvelle. § [...] 2) wieść gruchnęła; skoro ta nowina gruchnie po mieście. gruchnęło. es ist das Gericht. il fait un bruit; le bruit court. T III 425.

5. przen. »uderzyć, zaatakować«

A Gracyan, y namniey niemysląc o drodze Pusci wsciekłe Gniewowi y zalowi wodze Zbiera wierne boiary: y nim się postrzeze Zrazu cicho Poganstwo po Gospodach rzeze Potymskoro gruchnęły onym gwałtem Iassy Z Skinder baszą ostatek poszło w dutepasy. PotWoj 17.
Komissarze też nasi, ktorzy do Wilna byli wyprawieni, aby owe z Carskiemi Officyalistami konkludowali Pakta znać dali, że siępowracaią z niczym nazad, bo Moskiewscy Pryncypałowie na dzień naznaczonych Traktatow nie ziechali. Dla czego Moskwa z Litwy poszła nazad skwapliwie, a tym czasem Woyna gruchneła straszliwa. HistBun 50v.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

czas przeszły

gruchnęło

Najwcześniejsze poświadczenie:

1623

Znaczenia

»wiadomość, wieść, plotka, pogłoska się pojawiła, rozprzestrzeniła, stała się powszechnie znana«

Albowiem skoro gruchnęło przez usta heretyckie, iż wszyscy Polacy zginęli, i już ich w smrodliwych grobach gąb swoich drugi raz po onym w 8 rozdz. opisanym, pogrzebli, alić posłowie Stanisław Strojnowski rotmistrz, Jerzy Chełmski sędzia, i Delpowski towarzysz w kilkadziesiąt koni ze 28 chorągwi Węgrom wydartych bieżą pod Wiedeń do cesarza. DembPrzew 42.
[...] gruchnęło po Wiedniu, iż Polacy nie zginęli ale zgubili, nie swoich ale Węgrów, i mężne zwycięstwo otrzymali. DembPrzew 42.
Marszałkostwo o Włos mię tesz nie potkało, bo Pan Kazanowsky zachorzał był naprzod nimal laethaliter, a potym ozdrowiawszy gruchneło ze miał był prosic o Woiewodztwo Krakowskie za conferowaną Casztelanią P-u Woiewodzie. OpalKListy 375.
7 Augusti, gruchneło ze Moskwa płon porzuciwszy wPołocku, nazad prosto ku Wilnowi idzie [...]. VorLetSkarb 242.
Gruchnęło, il a fait un remeur [...]. KulUszDyk 34.
Grucham, v. m. F. gruchnę [...] 2) erschallen, sich ausbreiten als ein Gericht [...] 2) se repandre, courir comme une nouvelle. § [...] 2) wieść gruchnęła; skoro ta nowina gruchnie po mieście. gruchnęło. es ist das Gericht. il fait un bruit; le bruit court. T III 425.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

*GRUCHNĄĆ

GRUCHNĄĆ