Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BACZNY

przym.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
stopień równy
lp M. m   baczny
ż   baczna
D. m   bacznego
ż   bacznej
C. m   bacznemu
B. m nżyw   baczny
żyw   bacznego
ż   baczną
n   baczne
N. m   bacznym
Ms. m   bacznym
ż   bacznej
W. m   baczny
lm M. mos   baczni
nmos   baczne
D.   bacznych
C.   bacznym
B. mos   bacznych
stopień wyższy
lp M. n   baczniejsze
N. m   baczniejszemi
lm M. mos   baczniejsi
D.   baczniejszych
stopień najwyższy
lp M. m   nabaczniejsi
Znaczenia
1. »rozsądny, roztropny, mądry«
  • – Nabaczniejszy [uczestnicy rokoszu] zaś mówili: “Grzech, Panowie, pokarał nas”. NiemPam 269.
  • Baczny nie kusi się, kiedy niepodobne Rzeczy widzi, miarkując, jeśli są sposobne Jego siły. VerdBłażSet 40-41.
  • – Milczenie Ujdzie czasem za mądre i baczne mówienie. SaadiOtwSGul 210.
  • – Widząc bacznieisi ze nam takie rozerwanie tuz pod nieprzyiacielem zgubę pewną przynieść mogło, priwatnie ieden drugiemu perswadował aby na tem mieiscu do pewnego czasu w zgodzie sie trzymać. MarchŚcibHist 18v-19.
  • – Z tąd tedy káżdy báczny/ łácno obáczyć może/ że nie záwsze/ niezrázu też wyskákowáć trzeba/ kiedy kto ná rękę z desperáciey wyzywa. StarPopr 109.
  • – Rozsądny [...] vide Báczny. Kn 951.
  • – AVISÉ [...] Callidus [...] BACZNY iáko Imię Istotne rozważny świadomy y dobrze obiaśniony w procederze spraw swoich Mądry, Rostropny. DanKolaDyk I, 48.
2. »uważny, ostrożny«
  • – Tak baczny chronić się ma człeka obłudnego, Który raz to, raz owo mówi więc do niego. VerdBłażSet 18.
  • Báczny/ dyszkrét/ Prudens, perspicax, consideratus [...] v. Ostroźny/ Rozsądny. Kn 11.
  • – W tem beł barzo baczny [pater Ortisius], ze nikomu znas priwatnych niezadawał pensow. VorLetSkarb 89. Baczny, Vorsichtig. VorLetSkarb 89.
  • Baczny, Vorsichtig. BierSłowa 2.
3. »wrażliwy, dbający o co, o kogo, szlachetny; sprawiedliwy, uczciwy«
  • – Powódź [...] Lament ubogich do nieba przechodzi, Płacz zewsząd, który i bacznych obchodzi; Aż w serce idzie z ust ubogich ludzi, Kogóż nie wzbudzi. GrochWiersze 216.
  • – Tu káżdy báczny rozsądzi ktora się stroná ná tumult gotowáłá. NowinyTor Aiiij.
  • – Która [piechota] iż się poddała, baczni Elearowie łaskawie się z nimi obszedłszy, poszli ku Wiedniowi. DembPrzew 19.
  • – Nie tylko ná vbogie był szczodry/ ale y na niedostátnie ktorzyby się wstydzili żebráć/ báczny y rostropnie hoyny. StarKaz II, 200.
  • – Ktokolwiek iednak bacznym rozsądkiem w przyczyny moie weyrzy, moią też niefartowną ullo fuco indolem rozumie, wątpić nie mogę, nieskwápliwości moiey zostanie benignior interpres. PisMów II 19-20.
  • – Nikomum nie przepuścił! álem też był w tym báczny, żem winnych nie winił, życzliwych nie nieprzyiáźnił; ále tylko ná tychem nástąmpił, którzy szczerze wystąmpili, wykroczyli. MłodzKaz II, 135.
4. »dyskretny, delikatny, skromny, powściągliwy«
  • – Człowiekowi bácznemu, nie przystoi wtrącáć się do káżdey potrzeby/ á ná osobności żyć, wielka pociechá. StarPopr 117.
  • – MIey baczny ięzyk, áni z lekkiey głowy Nie spiesz słow prędkich z Bogiem do rozmowy. LubSEkl 17.
5. »poważany, szanowany, zacny«
  • – Czemu się dworem nie bawisz, i królowi panu tak bacznemu nie służysz. SaadiOtwSGul 69.
  • – Przeto nie przystoi bácznemu mężowi ledá gdzie się pokłádáć, áby ze złych y podłych niewiast urodzonych, synom cnotliwym nierownał. PetrSEk 21.
  • – Sam [Goffred] z Pustelnikiem/ y z co bacznieyszemi zostawszy tylko/ tak rozmawiał z niemi. TasKochGoff 267.
6. »odważny, śmiały, dzielny«
  • – Kordat/ v. Smiáły 1. Báczny. Kn 302.
7. »świadomy, poczytalny«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • na umyśle baczny:
8.  przen.  »o zwierzęciu: mądre, zapobiegliwe; kierujące się instynktem«
  • – Jaskółka, jako baczna, towarzystwo wzięła z ludźmi. VerdBłażSet 73.
  • – Ieśliże bestya niema ták byłá báczna/ że umiáłá dobrodzieiowi swoiem[u] wdzięczność pokázowáć/ y nie zápomniáłá go nigdy/ toć dáleko słuszniej człowiekowi rozumnemu zá wzięte dobrodzieystwá/ bydź záwsze wdzięcznym. StarKaz II, 511.
9. »doświadczony, znający się na czym, obeznany«
  • – Najtrudniejsza bywa do kowania przyzwyczaić, lecz i to baczny masztalerz tak pogodzi, gdy w cudzeniu naprzód z lekuchna nogi ocierać i podejmować będzie. DorHipTur 74.
  • – Żaden iednak báczny nie ma bespieczney się drogi puszczáć/ y kędy idzie o zdrowie skorą swą szermowáć [nowe leki]. PetrJWod 26.
  • – Płácimy od ták wielu lát hárácz Tátárom, Ná pierwszey Chocimskiey woynie, pozwolono było Turczynowi háracz, gdyby go byłá Godność i spráwność Zbáráskiego w Poselstwie w pistolet nie wkręciłá. (Wiecie Historyią báczni). MłodzKaz II, 320.
10. »taki, który ma dobry wzrok; przen. bystry, przenikliwy«
  • – Chociaż jeszcze na ten czas nie był miejscem znaczny, A już o nim śmiał pisać Solikowski baczny. GrochWiersze 134.
  • – Perspicax [...] Báczny. Bystry. 2. Ostrożny. KnŁacPol 576.
  • Báczny, Prudens, perspicax, consideratus, fagax, solers. SzyrDict 5.
  • – Oculatus Ostrego wzroku, Baczny. SłowPolŁac I, 95.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Baczny swe afekty zawsze moderuje, I, coby z nich urosło, pierwej upatruje. VerdBłażSet 64.