Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

WYPRAĆ

czas. dk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T (wyprany), L (XVI-XVII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
bezokolicznik
  wyprać
czas przeszły
lp m 3. os.   wyprał
czas przyszły prosty
lp 1. os.   wypierę
3. os.   wypierze
Znaczenia
1. »usunąć zanieczyszczenia, zwykle przy użyciu wody, czasem z dodatkami rozpuszczającymi brud i z zastosowaniem środków mechanicznych, jak uderzanie, tarcie«
Rekcja: kogo co

  • – Dziecko mi kołysze, wypierze pieluszki, Pościołkę sam pościele, postrząsa poduszki. SejmBiałBad 69.
  • Wypráć koszulę/ v. Piérzę I. Kn 1324.
  • – Nieszczęsne płochey fortuny, poronczę, Nie donosiła do naznaczonego, Kresu: kiedy tak zywot moy zakonczę, Ze z moiey prace, y zbioru długiego, Ledwie do trumny zwiotczałą oponczę, Skoro ią wełzach rzewliwych wypierę, A nosz wysługa natymswiecie: bierę. PotSyl 75.
  • – Aż skoro ustąpiła noc światłości dniowej, Szła doić do piekarnie gospodyni krowy; A widząc, że mniej jedną, wpadnie z wielkim krzykiem: "Złodziejem ci być, mężu, raczej niż rzeźnikiem; Cudze bijesz, mający z żołdatami zmowę, A mnie dzisia najlepszą ukradziono krowę!" Porwie się jak sparzony, bieży ów do chlewa; Śladu pojąć nie może, bo go deszcz zalewa, Na ostatek do skóry i z żoną się bierze, Pozna ta swoję krowę skoro ją wypierze. PotFrasz3Kuk II 526.
  • – [...] wyprać koszulę, blanchir [...]. KulUszDyk 233.
  • – Grubna sukienka com tu wniosła z sobą, zgniła od słoty, w sztuki się porwáła, Ta była moiey nágości ozdobą, Długom z niey węzły po sobie wiązała. Co ią deszcz wyprał, wiátr wysuszył, znowu Resztę im dałam, cieszcie się z obłowu. DrużZbiór 184.
Przenośnie
  • T. Pátrz Diabłá, Struś zeláżo, á Wmść bułat trawisz, w ktory czás wyiazd Wmści? B. Ládá w godzinę, przetoż bądź gotowym y ty, vłoż tłomok, wywodz konie, wsiáday á nie zápomniy toć powiádąm oponcze, gdyż przez powietrzną iádąc kráinę, nie podobna, áby nas deszcz dobrże nie wyprał, álbo żebyśmy mieli minąć sucho zły raz niepogody.AndPiekBoh 131
  • Przez tę, Jezu reformę twoję z Boga człekiem, Dwiema w oczy, a trzecim w serce uderz ćwiekiem, Żebym stawszy się źródłem, łez serdecznych zbiórką Wszytkie grzechy z mym synem pospołu i z córką Wyprał; dopieroż kiedy do takiej kąpieli Wody z boku przylejesz, co karmazyn bieli!PotZabKuk I 545
  • [...] Któryś wisząc na krzyżu rozbitym arkuszem, Świętym bokiem krew z wodą lał jako foluszem - Do tego swoje kładę smutny ojciec dzieci: Jeśliby się jeszcze co zawadzało śmieci Na duszach i na ciałach światowej rozpusty, pozwól, dobry Jezu, wyprać w nim te chusty.PotNabKuk I 519
  • Do iednego Sreniáwczyká. BLisko rzeki mieszkáiąc, często swey urodzie, Często się swey przypátrzyć twarzy możesz w wodzie: Kędyż lepiey Szláchecką powinność obaczy, Ten, ktory swe Sreniáwą urodzenie znáczy? Iáko gdy, co nayczęściey do rzeki ták czystey, Y krynice z kąd rzeká wyście ma Oyczystey: Sercem poydzie cnotliwym, tám wielkie Prádziády, Chwalebne widząc Przodki, będzie brał przykłády, Tám, kędy nieuważna młodość się ubrucze, Wypierze ná łábęcie, czarne piorá krucze.PotPocz 80
  • Lepszy żywot po śmierci, Cnotliwych iest ludzi. Ale kto się tu w sádzách grzechowych ubrudzi? Kiedy ná szkláne morze, do Niebá Łábędzie, Iego w piekło odeślą, z kruki: wieczni Sędzie. Kędy człek nieszczęśliwy, w siárczystym iezierze, Choć bez końcá będzie wrzał, nigdy nie wypierże.PotPocz 173
2.  przen.  »zbić mocno, zadać wiele ciosów, razów, spuścić komu lanie«
Rekcja: kogo

  • – Szkodać by jego mości frasować w tej mierze; I posłom lepak kijem po grzbiecie wypierze, I my byśmy mogli przyść do kontumacyjej Abo nas nasadzano miasto fundacyjej. SynKlechGrzesz 386.
  • Wypráć kogo/ v. Wybić. Kn 1324.
  • – [...] wyprać kogo, battre, frapper [...]. KulUszDyk 233.
Podhasła

WYPRANY

im. przym. bier.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
stopień najwyższy
lp N. m   najwyprańszym
odmiana złożona
lp M. m   wyprany
ż   wyprana
lm M. nmos   wyprane
Najwcześniejsze poświadczenie:
1681
Znaczenia
»taki, z którego usunięto zanieczyszczenia, zwykle przy użyciu wody, czasem z dodatkami rozpuszczającymi brud i z zastosowaniem środków mechanicznych, jak uderzanie, tarcie«
  • – Przyleciáły tedy pszczołki, iuż ná bánkiet, áliści krowki porostáczáły ták wieie gnoiu, plugástwá, i mowią pszczołkom: iedzcie goście mili, pszczołki do kwiecia przyzwyczáione, wącháć gnoiu niechciáły, kosztowáć plugástwá áni mogły, poleciáły nieiádszy, ále záprosiły wzáiem do siebie krowek ná bánkiet, przyleciáły krowki z-onym wielkim brżęczeniem, á tu wystáwiły swoie potráwy pszczołki, przykryły stoł ni obrusem naywypráńszym woszczynámi białemi, w-kwáterki wyrobionemi, w-kożdą kwáterkę iák trunku miodu á rożnego nálały, i iáko połmiseczkámi okryły. MłodzKaz I, 97.
  • – Tákáć powieść iest ktorą obwieścił Syn Mesue w Kś. de Animalibus: Ieżeli oblecze szátę mężá białogłowá ciężárna, potym ią obłoczy mąż, niżeli będzie wyprána, odstępuie od niego kwártáná. AlbSekr 317.
  • – 12 koszul iescze nie zazywanych, 6 wyprane a 6 iescze nie prane, nie marsczone any u sziey, any u reku, koronky przi nich. SzumInw 64.
  • LAVE', m. LAVE'E, f. part. adj. Lotus. Lautus. Ablutus. Elutùs. Lavatus, a, um. Cic. Umyty, umyta, zmyty pomyty wyprany. Vne couleur lavée. Dilutus color, genit. diluti coloris, m. Dilutior, m. Plin. Farba rozczyniona. DanKolaDyk II, 191.
  • – Wyprany. ausgewaschen. blanchi, lavé. T III 2713.