Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

ZATŁUMIAĆ

czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: ZATŁUMIAĆ, *ZATŁOMIAĆ
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI (zatłumiać; hasło kanoniczne), Kn (zatłumiać), T (zatłumiać), L (XVI,-XVII), SWil (zatłumiać), SW (zatłumiać)

Nienotowany w słownikach:
SStp, SJP

Formy gramatyczne
bezokolicznik
  zatłumiać
czas teraźniejszy
lp 1. os.   zatłumiam
3. os.   zatłumia ||   zatłomia
lm 3. os.   zatłumiają
czas przeszły
lp m 3. os.   zatłumiał
Znaczenia
1. »hamować rozwój czegoś, dławić, tamować«
Składnia: kogo co

  • Bo ták mowisz. Iż ten [Turek] ciało/ y dobrá doczesne tylko zniewolił: á Papież przy tych doczesnych y duszę zniewala/ Ewánielską naukę zagasza/ wnętrzne dobrá zátłumia/ cnoty wniewolą záciąga: bluznierstwá wynálezcá/ niezbożności promotor/ y inne tym podobne á zewszech miar kłamliwe anthiteta/ álbo znoszenia czynisz. MorochPar 99.
  • Do tego, kto zbytniey krwie iest, ma iey vpuścić wedle zbytku. Bo zbytnia krew zátłumia y gási ciepło przyrodzone, iáko wielkie drwá máły ogień. PetrSInst C2v.
  • Záczym do przyrodzoney iego [ziela wtórej pecyny] zimności ták mu wiele przybywa z tákowego vsádzenia Plánet iádu/ iż iákosmy trochę wysszey powiedzieli/ sámym dotknieniem wszystko ciepło przyrodzone w ciele człowieczym zátłomia y gási/ nie ináczey iáko Cyrces oná słáwna Czárownicá swemi iádowitemi czárámi. SyrZiel 745.
  • Z vst párę smrodliwą Czosnku zátłomiá surowa pietruszká gryziona/ popiwszy łyżką octu winnego dobrego. SyrZiel 1068.
  • Gorącość często przez dzien ciáłá ogárniáiącą y opłoniáiącą zátłomia/ gási/ y odpądza [cykoria]: Tego ziela z korzeniem wziąć garsc/ Sczerbaku/ wodney miętki/ Száłwiey mnieyszey po poł garści: to w pułgárncu wody studzienney do wywrzenia trzeciey części wárzyć/ á ráno y ná noc dobrym trunkiem ciepło pić. SyrZiel 1160-1161.
  • Gdy tedy ciáłá násze ták dobrze pomiárkowáne są w tych czterech rzeczách/ w cieple/ w zimnie/ w suchości/ y wilgotności: w ten czás też możemy one názwáć zdrowemi/ y dobrze pomiárkowánemi; ále gdy ktore z nich wykroczy z przyrodzenia swego/ y ná drugie się zwáśniwszy/ y zwycięstwo otrzymawszy ono zátłumia/ á sámo się roskrzewia; natychmiast ciáło ludzkie zdrowym bydź nie może; ále chorobá się rodzi tákowa/ iákowa iest oná ábo wilgotność/ ábo też iákowość/ to iest qualitas, po łácinie przezwyciężáiąca. SykstCiepl 138.
  • Lecz mężny y wielkieg[o] sercá człowiek będąc/ lękliwość nátury depce/ y zátłumia/ vsilność bolow wzgárdza/ żadney przykrości w śmierci (wszytek w vważaniu cnoty/ y poczćiwości zabawiony) nie czuie: owszem podczas/ srogą śmierć z wesołą twarzą/ y z rádością podeymuie. PetrSEt 242.
  • Lecz kto consilia nie tak pozorne jako rzeczypospolitéj bezpieczne przedsiębierze, kto się do woli J. K. Mości przychyla, kto się żądaniu ojczyzny o pokój wołającéj nie przeciwia, kto nadziei i okazyi do ujęcia krwie rozlania, do ufolgowania sumptów, do wytchnienia zniszczonym prowincyom nie zatłumia, temu nie może być zadano, żeby to czynił z małym respektem dla dobra publicznego. RadziwKSprawy 302.
  • Tłumię co/ zátłumiam. Obruo [...] Obrutus ignis multo cinere. Obruo alicuius orationem, potentiam. Obrui copia sententiarum, testibus: Obruitur risu testis: obruere memoriam & nomen alicuius [...] Voluptatem dolor obruit [...] Obruo famam alicuius [...] Opprimo ignem, hostem [...] Oppprimo bellum exortum: consilio aliquem: ruina opprimi: terra opprimi [...] Vnda flammas opprimit [...] Pessundo iracundiam [...] Premo iras: famam alicuius [...] Deprimo fortunam alicucius [...] Oblitero aliquid rebus gestis: Obtundo mentem: ingenium. Comprimo scriptum ne emanet [...] Supprimo famam rei [..] Supprimo animum cibis [...] Sepelire dolorem [..] Supplodo [...] Illam calumniam persequemur, quae nisi supplodetur, manebit [...]. Kn 1143.
  • Zágubiam co/ Supprimere testamentum [...] Abolere monimenta alicuius [...] Abolere legem [...] Extinguo memoriam alicuius, tr. [...] Vicinum, Zátłumiam/ Wniwécz obrácam/ Zátrácam. Kn 1367.
  • Zátłumiam co [...] Sepelio dolorem [...] Obruunt voluptates dolorem [...] Obumbro [...] Obumbratur vino sapientia. Strangulant sata gramina [...] Zágłusza. v. Tłumię/ Zágłuszam. Kn 1396.
  • Y iuż oná nosiłá płod w sobie doyźrzáły/ Gdy się iey Ináchowná przez sen vkazáłá/ Albo v łożá stałá/ álbo się stać zdáłá: Z ktorą/ z odświętną pompą/ w towárzystwie bełá; Sámá/ ná czele/ rogi miesięczne nosiełá/ Y kłos/ iásnoświetnym się złotem żołcieiący/ Y krolewską koronę. był z nią szczekáiący Anubis/ y Bubástys święta/ y pstrey skory Z rożną odmiáną/ Apis: był z nią y on/ ktory Głos zátłumia/ y pálcem rádzi do milczenia: Y dzwonki/ y Osyrys trudny do znáydzienia; Y przychodni wąż/ srogich iadow nápełniony/ Ktorymi ludzi/ wprawia w sen nie obudzony. OvOtwWPrzem 381.
  • Hetman przestrzegáć ma, żeby potentia Woysk Rzeczyposp: nie ná prywatnego Szláchcicá, dopieroż ná Rzeczposp: záżywána, ale ná obronę od Nieprzyiacioł byłá: żeby wolnego głosu mocą nieprzyciskáć, żeby pod czás Elekcyey, dźwięk Bębnow, Trąmb, Gwárdiy, nie zágłuszał wolnego głosu Szláchty, w obierániu Páná, y Przywileiu niepozwolić tego, kto się niezda, nie zátłumiał, y dla tego dwoch Hetmánow Rzeczposp: postánowiłá, nie Generałow iáko ich ták wiele obyczay iest obcym miewáć Narodom, áby nie do wielu (z ktorychby się niektorzy zá Krolem bárziey, mniey dbáiąc o Rzeczposp: skłonili) ále do dwoch z cnoty, wiáry, y doświádczenia obránych tá władza y straż ták potrzebna należáłá. LubJMan 65.
  • [...] Strach mię zewsząd zatłumia, czy gdzie bez nadzieie Zywota, w nikczemny się iuz popioł rozchwieie Stanąwszy przed Vrzędem iaką oddam sprawę Kogom zywota zbawił, robactwu wpotrawę Oddawszy [...]. DrobOpow 196.
  • Zwłászczá gdy te zdradliwe smysłom lubieżności/ práwie iáko kiedyś swowolny nieskrowity Ismáel/ niewinnego Izáaká duszę nászę/ iákoby graiąc skubią/ szczypią/ gnębią/ przyduszáią. I do tego przywodzą/ iż często gdy się kto od nich łechtać dopuści swym owym niewcześnym śmiechem/ prawdziwą duszy roskosz/ y uciechę/ łáskę Bożą zátłumiaią. BujnDroga 290.
  • Dampf/ Párá; sehet welch ein Dampf fähtret heraus/ pátrzcie jáka Párá wychodzi; dämpfen das Feuer/ tłumić (zátłumiáć) Ogień; ich dämpffe/ tłumię, (zátłumiam,) zátłumiłem, zátłumię. ErnHand 152.
  • [...] y dla promieni słonecznych widziány być nie może [Merkuriusz]: bo więtsze świátło, zaciemia y zátłumia mnieysze. AlbSekr 110.
  • [...] ktorym się oddech w konwulsiách zátłumia [...] tácy są w wielkim niebespieczeństwie życia. CompMed 621-622.
  • Zatłumiam co, ich unterdrücke. BierSłowa 357.
  • Zatłumiam, v. m. F. zatłumię. 1) dämpfen, ersticken. 2) stillen, besänftigen, vertreiben, schwächen. 3) unterschlagen, angreifen Geld. 1) domter, suprimer, reprimer. 2) apaiser, arrêter, chasser, adoucir, étouser. 3) toucher, detourner, dérober, divertir les deniers de qu. § 1) zatłumił nieprzyiaciela, swawolę pospolstwa. 2) wino żal, smętek zatłumia; zatłumić chorobę. 3) zatłumił pieniądze Rzeczypospolitey. piiaństwo rozum zatłumia. die Trunkenheit schwächet den Verstand. l'ivrognerie afoiblit l'esprit, nuit à l'entendement. T III 2915.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Niéwola dowcip zátłumia. KnAd 712.
2. »pokonywać, upokarzać«
Składnia: kogo

  • A iáko łátwo hárcowáć; kiedy ná polu żadne[go] boiowniká niewidáć/ łatwo furye rospościeráć/ gębato się stáwić/ innych zátłumiáć/ kiedy się odiąć niemász komu: Táko też podobno łatwo/ lichym dzisia konceptem pokázywáć/ że źle ludzie czynią, kiedy sobie szedziwego wieku doczekáć prágną, y swoie szczęście ná świecie w siwym pokłádáią włosie. WojszOr 292-293.
Użycia metajęzykowe
  • - Zatłumiam, v. m. F. zatłumię. 1) dämpfen, ersticken. 2) stillen, besänftigen, vertreiben, schwächen. 3) unterschlagen, angreifen Geld. 1) domter, suprimer, reprimer. 2) apaiser, arrêter, chasser, adoucir, étouser. 3) toucher, detourner, dérober, divertir les deniers de qu. § 1) zatłumił nieprzyiaciela, swawolę pospolstwa. 2) wino żal, smętek zatłumia; zatłumić chorobę. 3) zatłumił pieniądze Rzeczypospolitey. piiaństwo rozum zatłumia. die Trunkenheit schwächet den Verstand. l'ivrognerie afoiblit l'esprit, nuit à l'entendement. T III 2915
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

*ZATŁUMIANY

im. przym. bier.
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
odmiana złożona
lm M. nmos   zatłumiane
Najwcześniejsze poświadczenie:
1621-1632
Znaczenia
tu »niedopuszczany do ujawnienia, przemilczany«
  • Bo traktaty z nieprzyjacielem przez samych tylko komisarzów odprawowane, urząd mój hetmański, któremu publico laudo cura Livoniae była commissa, od wszystkiego ekskludowany; prawdziwe o nieprzyjacielskich zamysłach przestrogi zatłumiane; już opaczne wieści, ospalstwo w ludziach mnożące, rozsiewane [...]. RadziwKSprawy 56.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 10.07.2014
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 10.07.2014