1.
»w krajach muzułmańskich: rezydencja władcy; pałac sułtana tureckiego«
– Wykrádłeś się z Szaráiu twego nie raz nie dwá: vmykałeś do nałożnic twoich/ ábyś powrozá się iáko vchronił: skłoniłeś się do Iáńczá[?]Agi sámego: pokryłeś suknię twoię páńcerzen; nic to wszystko v śmierći. BirkOboz38.
– Ták się był sam vbrał/ áby się łatwiey mogł z Szaráiow do Szaráiow przekładáć/ á potym iáko zá morze vmknąć do Skudenu/ á z támtąd iáko do Arábiey. BirkOboz44.
– Ono go wrzucáią do grobu/ y brátowemu trupowi/ brátoboycę ofiáruią. Wymkniony iest z Szaráiu swego/ iáko płonká niepożyteczna/ od czekaná skrwáwiony/ od powrozá vdawiony/ wrzucony miedzy drugie/ ktorych tákież ćięciwy dawiły. BirkOboz46.
– Półsagro albo sokół A nosi od 5 aż do 7 funtów kule, passavolante albo zebratana B nosi od 5 aż do 6 funtów kule, z których widziałem strzelając od seraju cesarza tureckiego ku wieżyczce Skutari w Konstantynololu. AquaPrax82.
– Niedawno y w Szaraiu piiani napoły/ z Ciorbą razem Cesarską rozrzućili stoły: Po wielkim wrzask niezwykły rozlegał się gmáchu/ Ze rozbity y Dywan/ y Cesarz był w strachu. TwarSLeg72.
– A Wezer ná to. Nie mniey y ia wzaiem Ućieszon/ że przed Carskim widzę ćię Szaraiem/ Y iásną iego Portą. O ktorym ták śiła/ Dźwięku po Ottomániech sława rospuściłá. TwarSLeg79.
– Po przestrzeni świetnego około szaraja niezmierna tedy gminu cisnęła się zgraja, wezyrowi nowemu, jako zwyczaj stary, poczty różne we złocie przynosząc i dary. Od begów co przedniejszych począwszy i agów do wzgardzonych azapów i lekkich ulfagów. TwarSLegK206.
– Ianczarowie [...] w zawziętey Srogosci Bizantium wyłupią krew rynną pociecze Machomet do szaraiu zaledwo uciecze. DrobOpow145.
– Nákoniec z tąż wszytką pompą y wspániáłością odprowadzáią go do Sáráiu/ kędy iest zwyczayna Cesarska residentia RicKłokMon7.
– Co się w Sáráiu dzieie, od vczonych ludzi, Pisárzow, y co tám ćwiczenie z młodu miewáli, náuczył się. RicKłokMon11 nlb..
– DYWAN [...] jest pokój w saraju Sułtana Tureckiego, do sądów i rady nanzaczony. RicKłokMon54.
– Porta ná Dywanie mianym 28. Maij. W oynę Moskwie wypowiedzieć kazała. Wszyscy Ministrowie Sołtanscy y sam Cesarz będąc przytomni na Sali Saraju Sołtanskiego Bunczuk przyniesiono Ktory Dwunastu Mołnow Benedykowáli z wielkiemi ákklamácyami Ludu całego. MerkHist1047.
– W Saráiu są ieszcze Biblioteki dwie, iedná sekretná, szafy maiąca zdrzwiczkami krzyształowemi. ChmielAteny II476.
– Syn naystarszy po Oycu, lub Brat po Bracie, do tych czas w areście trzymany, zaraz sekretnemi do Saraiu wpada ścieszkami, Tron osiada, Cesarzem proclamatur. ChmielAteny II479.
– EXTRA SARAIU URZĘDNICY są BEGLERBEJOWIE, niby Arcy-Xiążęta, wielcy, y Pryncypalnieysi Paszowie. ChmielAteny II488.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
saraj cesarski:
– Teráz Pałac albo Saray Cesarski iest ná gorze astatniey, ná klinie między morzámi. ChmielAteny II457.
– SARAY Cesarski Kościelnego zaymuie teráz gruntu. ChmielAteny II462.
2.
»harem«
– Nie inakszych Dźiurdźi był oczu y urody: Oprocz że ani wąsow/ áni miał y brody: Rzezány brzydki trzebień/ y długo wątpimy/ Onegoli/ iakąli maszkarę widzimy. Z Száráiu był wźięty od Białychgłow, á miał iuż lat 70. TwarSLeg77.
– Nie zacniejszy w cesarskich szarajach się błyska, Gdy z oczu sułtanek gładkich iskry ciska Na chciwe Torkomany, Których chuć na przemiany w wielkiej bojaźni miłością draźni. ZimSRoks127.
– Przetoż, wyjąwszy z ust mych wstydliwe wędzidła, A przypiąwszy młodości mojej bystre skrzydła, Zaniósł mię [Amor] do seraju, gdzie cienka podwika Nauczyła mię swego miękkiego języka. ZimBSiel113.
– Widząc iednak ze Pana tym sobie przyłudzi Jako ten ktory swiego z Eunuchow zgraie NaDywan, y Cesarskie przełozon szaraie Więc tesz y ten na Woynę Stary Wałach woła A dobrzeby Dziadowi pilnowac Koscioła. PotWoj15.
– Nie tylko według Tureckich/ y inszego Pogáństwá zwyczáiow/ sámych rzezańcow w Száráiách do posługi Białogłow záżywał [król indyjski Puna]; ále nie kontentuiąc się tym/ rámioná/ uszy/ nosy/ tymże posługáczom obrzynáć kazał/ zeby się ktora w ktorym nie zákocháłá byłá. GorzWol30.
– Saray, g. saraiu. ein Serail, das Frauenzimmer eines Türckischen Herrn. serrail; lieu où sont les femmes d'un Seigneur Turc. T III1984.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
eski Szaraj:
»harem«
– Cesarz tumult poczuwszy/ do EskiSzáraiu Boiáźliwy ubiega/ gdźie według zwyczaiu Dawnego: w Ottomániech sroga byłá kárá Komu wniśdź/ krom Eunuchow/ á sámego Cará. EskiSzáráy, Páłac Białych głow, Pań Cesárskich. TwarSLeg29.
Przenośnie
Zamek warszawski publico scandalo w saraj i scortum obrócony.DiarSejm48
– Potem rzekł Bóg do Abrahama: Sarai, żony twojej, nie będziesz zwał imienia jej
Saraj, ale Sara będzie imię jej. I będę jej błogosławił, a dam ci z niej syna; będę jej błogosławił, i będzie rozmnożona w narody, a królowie narodów z niej wynijdą. BGWj17, 15-16.