Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

SZARAJ

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: SZARAJ, *SERAJ, SARAJ I
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
T (saraj), L (seraj, saraj), SWil (saraj, szaraj, seraj), SW (szaraj, seraj), SJP (seraj)

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI (brak tomu), Kn


Najwcześniejsze poświadczenie: 1610-1625
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   szaraj ||   saraj
D.   seraju ||   saraju ||   szaraju
  szaraja
B. uż. nżyw.   szaraj
N.   szarajem
Ms.   szaraju ||   saraju
liczba mnoga
D.   szarajow
B. uż. nosob.   szaraje
Ms.   szarajach
Etymologia
tur. saraj 'zamek, pałac; wielki budynek; dwór'
Znaczenia
1. »w krajach muzułmańskich: rezydencja władcy; pałac sułtana tureckiego«
  • Widziałem czausza jednego, który miał syna w szaraju cesarskim, a ten ćwiczył się w naukach i obyczajach nad insze, zkąd podobał się wszytkim. SaadiOtwSGul 24.
  • Ná ktorego [sułtana Osmana] 18. dniá Máiá/ zbuntowawszy się Szpágiowie/ nászli ná kramy [...] potym do száráiu gdźie Chodźiá przebywał/ to iest do Ochmistrzá álbo stárszego Cesárskiego nászli [...]. BuntCara Av.
  • Wykrádłeś się z Szaráiu twego nie raz nie dwá: vmykałeś do nałożnic twoich/ ábyś powrozá się iáko vchronił: skłoniłeś się do Iáńczá[?]Agi sámego: pokryłeś suknię twoię páńcerzen; nic to wszystko v śmierći. BirkOboz 38.
  • Ták się był sam vbrał/ áby się łatwiey mogł z Szaráiow do Szaráiow przekładáć/ á potym iáko zá morze vmknąć do Skudenu/ á z támtąd iáko do Arábiey. BirkOboz 44.
  • Ono go wrzucáią do grobu/ y brátowemu trupowi/ brátoboycę ofiáruią. Wymkniony iest z Szaráiu swego/ iáko płonká niepożyteczna/ od czekaná skrwáwiony/ od powrozá vdawiony/ wrzucony miedzy drugie/ ktorych tákież ćięciwy dawiły. BirkOboz 46.
  • Półsagro albo sokół A nosi od 5 aż do 7 funtów kule, passavolante albo zebratana B nosi od 5 aż do 6 funtów kule, z których widziałem strzelając od seraju cesarza tureckiego ku wieżyczce Skutari w Konstantynololu. AquaPrax 82.
  • Niedawno y w Szaraiu piiani napoły/ z Ciorbą razem Cesarską rozrzućili stoły: Po wielkim wrzask niezwykły rozlegał się gmáchu/ Ze rozbity y Dywan/ y Cesarz był w strachu. TwarSLeg 72.
  • A Wezer ná to. Nie mniey y ia wzaiem Ućieszon/ że przed Carskim widzę ćię Szaraiem/ Y iásną iego Portą. O ktorym ták śiła/ Dźwięku po Ottomániech sława rospuściłá. TwarSLeg 79.
  • Po przestrzeni świetnego około szaraja niezmierna tedy gminu cisnęła się zgraja, wezyrowi nowemu, jako zwyczaj stary, poczty różne we złocie przynosząc i dary. Od begów co przedniejszych począwszy i agów do wzgardzonych azapów i lekkich ulfagów. TwarSLegK 206.
  • Ianczarowie [...] w zawziętey Srogosci Bizantium wyłupią krew rynną pociecze Machomet do szaraiu zaledwo uciecze. DrobOpow 145.
  • Nákoniec z tąż wszytką pompą y wspániáłością odprowadzáią go do Sáráiu/ kędy iest zwyczayna Cesarska residentia RicWielJMon 7.
  • Co się w Sáráiu dzieie, od vczonych ludzi, Pisárzow, y co tám ćwiczenie z młodu miewáli, náuczył się. RicWielJMon 11 nlb..
  • DYWAN [...] jest pokój w saraju Sułtana Tureckiego, do sądów i rady nanzaczony. RicWielJMon 54.
  • Porta ná Dywanie mianym 28. Maij. W oynę Moskwie wypowiedzieć kazała. Wszyscy Ministrowie Sołtanscy y sam Cesarz będąc przytomni na Sali Saraju Sołtanskiego Bunczuk przyniesiono Ktory Dwunastu Mołnow Benedykowáli z wielkiemi ákklamácyami Ludu całego. MerkHist 1047.
  • W Saráiu są ieszcze Biblioteki dwie, iedná sekretná, szafy maiąca zdrzwiczkami krzyształowemi. ChmielAteny II 476.
  • Syn naystarszy po Oycu, lub Brat po Bracie, do tych czas w areście trzymany, zaraz sekretnemi do Saraiu wpada ścieszkami, Tron osiada, Cesarzem proclamatur. ChmielAteny II 479.
  • EXTRA SARAIU URZĘDNICY są BEGLERBEJOWIE, niby Arcy-Xiążęta, wielcy, y Pryncypalnieysi Paszowie. ChmielAteny II 488.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • saraj cesarski:
    • Teráz Pałac albo Saray Cesarski iest ná gorze astatniey, ná klinie między morzámi. ChmielAteny II 457.
    • SARAY Cesarski Kościelnego zaymuie teráz gruntu. ChmielAteny II 462.
2. »harem«
  • Száráy iest to Páłac ze wszytkimi delicyámi/ gdźie Tureczcy Cesárze máią swoie dogodnice nie żony [...]. BuntCara Av-A2.
  • Nie inakszych Dźiurdźi był oczu y urody: Oprocz że ani wąsow/ áni miał y brody: Rzezány brzydki trzebień/ y długo wątpimy/ Onegoli/ iakąli maszkarę widzimy. Z Száráiu był wźięty od Białychgłow, á miał iuż lat 70. TwarSLeg 77.
  • Nie zacniejszy w cesarskich szarajach się błyska, Gdy z oczu sułtanek gładkich iskry ciska Na chciwe Torkomany, Których chuć na przemiany w wielkiej bojaźni miłością draźni. ZimSRoks 127.
  • Przetoż, wyjąwszy z ust mych wstydliwe wędzidła, A przypiąwszy młodości mojej bystre skrzydła, Zaniósł mię [Amor] do seraju, gdzie cienka podwika Nauczyła mię swego miękkiego języka. ZimBSiel 113.
  • Widząc iednak ze Pana tym sobie przyłudzi Jako ten ktory swiego z Eunuchow zgraie NaDywan, y Cesarskie przełozon szaraie Więc tesz y ten na Woynę Stary Wałach woła A dobrzeby Dziadowi pilnowac Koscioła. PotWoj 15.
  • Nie tylko według Tureckich/ y inszego Pogáństwá zwyczáiow/ sámych rzezańcow w Száráiách do posługi Białogłow záżywał [król indyjski Puna]; ále nie kontentuiąc się tym/ rámioná/ uszy/ nosy/ tymże posługáczom obrzynáć kazał/ zeby się ktora w ktorym nie zákocháłá byłá. GorzWol 30.
  • Saray, g. saraiu. ein Serail, das Frauenzimmer eines Türckischen Herrn. serrail; lieu où sont les femmes d'un Seigneur Turc. T III 1984.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • eski Szaraj:
    • »harem«
    • Cesarz tumult poczuwszy/ do Eski Száraiu Boiáźliwy ubiega/ gdźie według zwyczaiu Dawnego: w Ottomániech sroga byłá kárá Komu wniśdź/ krom Eunuchow/ á sámego Cará. Eski Száráy, Páłac Białych głow, Pań Cesárskich. TwarSLeg 29.
Przenośnie
  • Zamek warszawski publico scandalo w saraj i scortum obrócony.DiarSejm 48
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: MBM
Data ostatniej modyfikacji: 26.04.2023

*SARAJ II

rzecz.
ż
ZALĄŻEK ARTYKUŁU HASŁOWEGO
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1632
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   Saraj
B.   Saraj
Znaczenia
 bibl.  »żona Abrahama«
  • Potem rzekł Bóg do Abrahama: Sarai, żony twojej, nie będziesz zwał imienia jej Saraj, ale Sara będzie imię jej. I będę jej błogosławił, a dam ci z niej syna; będę jej błogosławił, i będzie rozmnożona w narody, a królowie narodów z niej wynijdą. BG Wj 17, 15-16.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy:
Data ostatniej modyfikacji: 12.05.2011
*SERAJ p. SARAJ I