Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

ARENDA

rzecz.
ż
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: ARENDA, *HARENDA
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   arenda
D.   harendy ||   arendy
C.   arendzie
B.   harendę ||   arendę
N.   arendo ||   arendą ||   arendom
Ms.   arendzie ||   harendzie
liczba mnoga
M.   arendy
D.   arend
B.   arendy
N.   arendami ||   harendami
Ms.   arendach
Etymologia
śr. łac. arenda
Znaczenia
1. »najem, dzierżawa, dzierżawienie czego od kogo a. komu«
  • Arendá/ naiem v kogo máiętności/ domu/ etc. Conductio [...] vide Zastáwá. Kn 9.
  • Arendá/ naiem máiętności prywatny dáney komu do trzymánia. Locatio [...]. Kn 9.
  • Czerlieny zwal sie szoltys ze starego miesca wsi u Sambora, ten [...] soliarnie naymowal arendami od Sliachty. TrepNekLib 62.
  • Kto kolwiek mi się czuie zpiniedzmi na harendę zaraz go do siebie proszę. OpalKListy 121.
  • Folwark Tłuczewski [...] Ten folwark jest w arendzie, z ktorego płacą fl. 200. OpisKról 389.
  • W tych maiętnościach ktore są w Arendach, nie do Arendarzow, ale do rąk Dziedzicow, te podatki oddawane będą. FredKon .
  • Browary za Arendy Zydowskiey nie iakiego Jakuba Zygnera Zyda Cieszynskiego Roku 1701 [...] zgorzały. KomonDziej 168.
  • Deklaruie [pan Mikulski] dać Sumę na Aręde Iezierniey ztą kondycyą abym prowizyą od Summy zapłacić y trzecie ziarno oddać. SapADiar 1.
  • Gmin ratajski arendy Mielcucha podjąć się nie chciał. ŁugosZegKutrz 308.
Związki frazeologiczne

  • co dzierżać arendą || mieć co arendą (sz. zm.) || trzymać co arendą (od kogo), arendami (sz. zm.):
    • »dzierżawić co od kogo«
    • Trzymam árendą. Kn 9.
    • Od p[ro]boscza Miechowskie[go] arendą miał Smrokow wies [Frizer, mieszczanin krakowski]. TrepNekLib 70.
    • Dzielioski [...] puscieł potym [...] Lysakow drugiemu Zieciowi Goszowskiemu co go sąm od Ksiedza ostrowskie[go] arendą miał. TrepNekLib 83.
    • Faliecki Mieszczanin Crac. [...] kamienice miał na S Jana ulicy [...] przedawszy tę kamienicę Dzierzał arendą od Pana Pana Teczynskie[go] kilkanascie liat. TrepNekLib 84.
    • Gębczynski [...] trzymał arendami wioski w podgorzu na społ z Borowskim. TrepNekLib 94.
    • Miał tesz ten Goiszewski od X. Koniecpolskie[go] chłopską rolię we wsi Potoku czy arendą aboli dożywocim. TrepNekLib 102.
    • Połowica oyczyzny ktora odeszła do panow Krzystophowiczow Dowiatow Przyłączoney Przez onego pana Jeromina Stryia mego trzymaiącemu Arendą od nieboszczyka Rodzica mego do gruntow oyczystych. DekrŻmud 207a.
    • Tomasz Szubert, wolny, trzyma gburstwo włok 3 arendą. InwPuck 42.
    • Byłem z jks. Jurewiczem kanonikiem wileńskim u jp. Oborskiej w Baksztach, bo natenczas arendą jejm. Bakszty trzymała. ZawiszaPam 35.
    • Kostka Napierski [...] Czorsztyn Ząmek przy Graniczy Wegierskiey był opanował Vbiegszy Arendarza Zyda ktory na ten czas Arende był w tymze Zamku trzymał. KomonDziej 148.
    • Zywieczkie Panstwo Arendą trzymał IM pan Wawrzyniec Wodziczki. KomonDziej 177v.
  • na arendzie siedzieć || siedzieć na czym arendą:
    • »być dzierżawcą czego«
    • Na arendzie siedzi Jakob Błotny, ktory z ogroda i z sztuki roli płaci fl. 9. OpisKról 344.
    • Prokop Meier [...] siedzi na gburstwie na włok 4 arendą. InwPuck 42.
  • w arendzie chodzić:
    • »być dzierżawionym«
    • Tego folwarku krescencya w arendzie chodzi, z ktorej p. Michał Blom daje na rok fl. 200. OpisKról 356.
  • przez arendę (sz. zm.) || puszczenie arendą czego (komu) || puścić, puszczać komu co arendą || w arendę || w arendy:
    • »(wy)dzierżawić (komu co); wydzierżawienie czego (komu)«
    • Puscielmu [mieszczaninowi nazwiskiem Baptista] bel p. Margrabia arendą A[nn]o 1628 wies pasczorke pod Pinczowęm. TrepNekLib 22.
    • Wiesz Wmć, że in arena consilium niezwykło się naddawać wpostanowieniu Maietnosci ktore ia wszystkie w Arendy puscic zechcę ludzom. OpalKListy 367.
    • Administratio ta moia tilko cztery Miesięcy trwała; puscił Je[g]o m[ość] P. Podskarbi Arendom Jakubowi Moizeszowiczowi i Lewkowi Faitelewiczowi zydom Wilenskim, za fl 3 ½ tysiąca na rok ieden. VorLetSkarb 236.
    • Smogorzow pusciłęm na Rok w aręndę Panu Trębickiemu. PasPam 234v.
    • Smogorzow pusciłem przez Aręndę na Rok Paniey Gołuchowskiey. PasPam 235v.
    • Senator wieś arendę puścił szlachcicowi. PotFraszBrück I 487.
    • Dałem Consens ImCi Dobrodzieiowi Oycowi memu napuszczenie arędą Bychowow. SapADiar 32.
    • ImP Kochanowski [...] prosił abym Arędą puscił Zascianek. SapADiar 106.
    • Starostwo Rogozinskie puścił mu był przez arendę Zygmunt III. na lat dwanaście. NiesKor II 118.
    • Arendą puszczający/ Locator [...] ein verdinger/ oder der ihm etwas verdingen lasset. DasHünDict Oo2v.
Przenośnie
  • Co było, tego niemasz, co dzis iest, nie będzie, Nie widział swiat dziedzica, wszytko naArendzie, A nato zawsze pomniec, ze bez defalkaty, Co gorsza ze zadnymi nie zawarta Laty.PotPer 27
2. »przedmiot dzierżawienia, np. wieś, browar, karczma«
  • Janowi kuliawęmu A[nn]o 1633 od S. Jana pusciel suoie Arędę Czaple u Miechowa Frazer miesz[czanin] Crac[owski]. TrepNekLib 18 marg.
  • Drozdowski chłopski syn z Bozencinka [...] trzymał arendą plebanski folwark od plebana od roku 1627. do ktorey Arendy spie y dziesięciny nalezały. TrepNekLib 76.
  • Zydzi na Wsiach mieszkaiący na Arendach browarnych, od każdego kotła gorzałczanego, dadzą po złotychośmi, a od browarnego, po złotych dziesiąciu. FredKon 48.
  • Na solecką [...] mam konsens od Króla JMci arendę. SobJListy 338.
  • W małzenstwo Vdała sie [Katarzyna Grudzieńska] Naznaczywszy tu w Arendzie Podstarosciego Na Zywczu P. Stanisława Bieganskiego. KomonDziej 159v.
  • Chłopek wolny za swoy grosz, napiiać się wszędzie. Pan przykazał by nie pił tylko na Harendzie. CompMed 399.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • trzymać arendę, arendy:
    • Arendá/ [...] (vt Trzymam árendę, biorę z árendy [...]). Kn 9.
    • Żaden obcy/ iákiego stanu y godności bydź może/ nie będzie mogł [...] długie Arendy do czwartego Pokolenia [...] trzymáć. MerkPol 93.
    • Kostka Napierski [...] Czorsztyn Ząmek przy Graniczy Wegierskiey był opanował Vbiegszy Arendarza Zyda na ten czas Arende był w tymze Zamku trzymał. KomonDziej 148.
3. »opłata za dzierżawienie czego, czynsz dzierżawny«
  • Mnie podawasz WMMP sposob, abym od Arendarzow powybierał Arendy y WM niemi ratował. OpalKListy 68.
  • Arendy z pustych rol dostaje się zamkowi od rożnych osob, co tam mieszkają fl. 75. OpisKról 467.
  • Czynsze, abo Arendę, ieśli według powinności, abo contraktu oddaią [arendarze]. HaurEk 89.
  • Tomasz Mazurkowic przywiodł Arende Młyna Mieyskiego pod Ząmkowego we Złotych Tysiąc. KomonDziej 197v.
  • Aręda z cła iatkowego wynosi na 55 tysięcy Dukatow. ChmielAteny II 39.
Przenośnie
  • Kochane Lato [...] Co przez szesnaście Niedziel zarobiło, Puszcza Jesieni, Intraty Arendę.DrużZbiór 316
4. »umowa o dzierżawę czego«
  • Potem A. 1603 od Xziezey [!] z Crac[owa] dostal beł sobie [Paweł Dalowski] Arendi na wioskę pod Krakowęm. TrepNekLib 67.
  • Spodziewam się, że przed czasem ekspiracji arendy dadzą [kupcy] zadatek, który oddać każę. SobJListy 282.
  • Kasztelanowi Kaliskiemu, wypowiedziawszy iusz Arędę Klucza Zninskiego, odebrałem go. RadziejKor 55.
  • Krol Iego Mosc Panu Marcinowi Piegłowskiemu Czesnikowi Krakowskiemu Starostwo Zywieczkie odiął ze musiał z niego Vstąpic, nie czekaiąc wyscia czasu Arendy. KomonDziej 157.
  • Zrazu deklarował [Szujski], byleby podług kontraktu dotrzymał Arędę, gdy po ęxpirowanym terminie powtornie upominano się o niego, nieodpisał na List. SapADiar 37.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Związki frazeologiczne

  • puścić w arendę, przez arendę:
  • w arendzie chodzić:
    • Tego folwarku krescencya w arendzie chodzi, z ktorej p. Michał Blom daje na rok fl. 200. OpisKról 356.
Użycia metajęzykowe
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 04.05.2022