ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Słowniki notują

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		areszt \|\| arest
D.		aresztu \|\| arestu
C.		aresztowi
B.	uż. nżyw.	areszt \|\| arest
N.		aresztem
Ms.		areszcie \|\| areście

liczba mnoga

M.	uż. nosob.	areszty \|\| aresty
B.	uż. nosob.	areszta
Ms.		aresztach

Etymologia

śr. łac. arrestum

Znaczenia

1. prawn. »pozbawienie wolności, uwięzienie kogo«

– Kalinski mąz wielkiey godności, Drugi był Zbrozek, oba pobozności Pełni, co może każdy poznać z tego, Ze niechcieli dać Srebra Klasztornego Szwedom, niedbaiąc na areszt y Straże. OblJasGór 21v.
– Kazał [elektor saski] lutra Raytaryi Złapać w Tyryngij [!] y na Zamek Wortburg, niedaleko Eisleben będący w Areszt y pod Zamknięcie wrzucić. IntrHist 217.
– Zakazuie się, aby ieden drugiemu konia niepożyczał [...] Winowaica aresztem bydź ma karany. BystrzInfStat N 3v.
– Mocen będzie [...] Ziemianin i Obywatel NN [...] nakazy, areszta. Relacye, obdukcye sporządzone [...] podawać. DanOstSwada III, 101.
– Jan Kazimierz Brat Królewski wizytuiąc cudze Kraje przez dwa Roki był w areszcie u Króla Francuskiego ŁubHist 86.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

wziąć (kogo) pod areszt || wziąć (kogo) w areszt:

– Gdy przybył in adorationem Cara imci, wzięty w areszt, sromotnie jako zmiennik et rem satisfactionis za wzięte od Cara miliony, traktowany źle, do Kijowa zaprowadzony. ZawiszaPam 274.
– Consul Francuzki rezyduiący w Liwornie wziął w areszt Kapitana tego statku na ktorym transportowano tego momentalnego Krola [Teodora korsykańskiego]. MerkHist I, 19.
– wziąć kogo pod arest. arretiren [!], gefangen nehmen. arrêter; faire prisonnier. T III 11.

siedzieć pod aresztem:

– W Koszycach siedziałem pod aresztem za to, żem chciał uciec z między haydukow. AktaMusz 61.

areszt polityczny:

– Był ten kapitan [Turski] kilka czasów w areszcie politycznym, a potem podczas konfederacyi uwolniony pod Grodnem. OtwFDziejeCzech 227.

Przenośnie

I Absolon także, który tu jest przy mnie w poczciwym areszcie, przysłał, prosząc na żywy Bóg, abym z Węgier nie wyjeżdżał tak prędko, zapraszając mię do pałacu kesmarskiego.SobJListy 597
Terzen y Ekszel ten konny ow pieszy, Rychłoli boku domego pospieszy? Oba wMarsowym areszcie zostaią.DrobOpow 36
Gdyć piasku na oczy nasypią/ iuż w ten czas choćbyś rad odpuszczał [...] nie możesz; sam abowiem iuż pod aresztem trudnym zostaniesz/ z którego na wieki się nie wywikłasz.StarKaz II, 539

2. »miejsce tymczasowego uwięzienia«

– Prosił [łowczy Sołohub] abym onego [administratora] kazał z Aresztu Vwolnic. SapADiar 19.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

trzymać (kogo) w areszcie (sz. zm.):

– Sapiezyńskie Woyska zniesiono, Syna Hetmańskiego Koniuszego Litewskiego (: który był Generałem w Cesarskim Woysku) wniewolę Szlachta wzięli, i w areszcie przez noc trzymali. OtwFDzieje 59.
– Syn naystarszy po Oycu, lub Brat po Bracie, do tych czas w areście trzymany, zaraz sekretnemi do Saraiu wpada ścieszkami, Tron osiada, Cesarzem proclamatur. ChmielAteny II 479.
– Jesliby ten Poseł był Fecialis, to iest woynę Porcie wypowiadaiący, bywa zatrzymany, y częstokroć trzymany w areszcie. ChmielAteny II 492.

3. »urzędowa decyzja ograniczająca, nakazująca co lub zakazująca czego: konfiskata, zatrzymanie czego, także środki uzyskane w ten sposób«

– Arést/ hámowánie vrzędne rzéczy czyich/ abo persony iéśli gołota. Zapowiedź/ szpérunk [...] Interdictio, interdictum [...]. Kn 9.
– Oddał Im P Zasulicz List od IP Hetmana w ktorym Uprasza aby zasługi IP Zasulicza wolne były od aresztu poniewaz dekret swoy Relaxował. SapANot 141.
– Jacek z Bielanki położył areszt na Stolarczyne pieniądze. Który areszt prawo przyjęło. KsKlim 257.
– Piotr Hołodzik [...] te trzy beczki soli z aresztu wypuścił temu Pieczyle. KsKlim 274.
– A że słusznej rzeczy prosieł, bo koło tych pieniędzy wiele utracieł, póki ich nie podniósł, tedyśmy mu dopuścili areszt zapisać w księgi nasze zawadzkie dotąd, póki mu się dosyć nie stanie. ActScabVet 85.
– 27 Maii do Krolewca z jejmością jeździliśmy, gdzie wiele trudności mieliśmy z kupcami nie tylko w towarach nie popłatnych ale w aresztach niesłusznych. ZawiszaPam 163.
– Takiemuż karaniu podlega ten, ktoryby szlub, pozew, areszt, Uniwersał Hetmański znieważył. ArtWoj 183.
– Areszty mieyskie nie idą na Poddanych ani na żadne rzeczy szlacheckie. ŁubHist 230.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

otrzymać po kogo areszt:

– Zanioszy na urzędzie dwornym Zamkowym nań skarge, otrzimał poń areszt i citationem peremptoriam, wte słowa. VorLetSkarb 72.

zatrzymać co aresztem:

– Z Hagi 4. Ianuarij, 1661. POseł fráncuski potrzebuie po Stanách tutecznych/ żaby [!] Okręt zápłácili ktory vtonął/ máiąc tę rácyą/ że nie potrzebnie Arresztem swoim go zátrzymawszy/ dáli do tej szkody przyczynę. MerkPol 63.

Przenośnie

Sławę, rozkosz, dostatki, pompy, zbytki, trele Wszytko w Łodce wszytko to w swoim zginie ciele, Smiercią iest ta Remora: pewna, chociasz skryta, Iednych w pułmorza, drugich zaraz w porcie chwyta. Ledwie dziesięć z tysiąca ledwie ieden ze stu Przepłynie swoy Ocean bez tego arestu.PotPocz 87-88
Rok nastał Tysiąc Sześćset Pierwszy y Dwudziesty Jako naten swiat zaszły Niebieskie Aresty Ktory iusz Szatan prawem odbierał dziedzicznem.PotWoj 37

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: *ARESZTACJA, *ARESZTOWANIE.