Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BISURMAN, BISURMANIN

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BISURMAN || BISURMANIN, *BISSURMAN
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
Kn (bisurman), T (bisurman), L (bisurman, besserman; XVII), SWil (bisurman, bessurman), SW (bisurman, beserman, besserman, bessermian, bezerman, besurman, basurman, bossurman), SJP (bisurman)

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI


Najwcześniejsze poświadczenie: 1612
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   bisurman
D.   bisurmana
B. uż. żyw.   bisurmana
  bisurmanina
liczba mnoga
D.   bisurmanów
  bisurman
C.   bisurmanom ||   bissurmanom
B. uż. nosob.   bisurmany
N.   bisurmany ||   bissurmany
Etymologia
tur. müslüman 'muzułmanin'
Znaczenia
1.  ekspr.  »Turek; muzułmanin, wyznawca islamu«
  • BVNT NA CARA TVRECKIEGO OSMANA Roku Páńskiego: 1622: Szpagiow, y Ianczarow, y inszych Musul manow, Agarenczykow, Bisurmanow. BuntCara A.
  • Nie dla Bisurmánow tákie mieszkánia gotuie Bog/ ále dla wiernych Chrześćián swych/ iáko czytamy w Obiáwieniu Janá ś. Nie ma co tám czynić Alkoran bezecny/ z swoimi Bisurmány; bo nápisano: Nie wnidzie do miástá onego nic pomázánego, ábo to co czyni obrzydliwość, y kłamstwo [...]. BirkOboz 37.
  • Bisurman/ vide Turczyn. Kn 32.
  • Turczyn/ Turék/ Bisurman. Turca [...] Turcus. Kn 1164.
  • Czemu by jednak swoim tak zakazał wina bisurmanom Mahomet, mienią, ta przyczyna: Gdy zmierzał po Arabach ziem i krajów wiele, trafił w drodze na jedno przypadkiem wesele, gdzie młodzi nowożenie zaproszą go z sobą, żeby on ich ozdobił swoją akt osobą. TwarSLegK 148.
  • Tak odjeżdża [kiążę zbaraski] z szaraju, a z tełu i w oczy niezmierzony bisurman zastęp go otoczy. TwarSLegK 232.
  • Ucałował, i mile Bóg go przyjął krwawy: Ztąd podniósł na Tatary wżrok [!] swój niełaskawy [hetman]. Pogroził nim w Tracyi hardym bisurmanom, On rogi utrze czerni, on karki tyranom. TwarSRytTur 79.
  • Wmawiają w nas, że nie chcemy trzymać przysięgi, ani pokoju zawierać, ale myślemy, uspokoiwszy się w domu, na nich siły nasze obrócić i mamy Bogu przeciwne myśli, kiedy jeszcze domową wojnę mamy, a chcemy wojować; że ufamy w Tatarach, których cały świat nienawidzi jako bisurmanów i że już tajne i frantowskie koncepty nasze na jawią się wydają; siła i inszych rzeczy niesłusznych popisali. ChrapDiar II 173.
  • [...] Postawisz Bisurmanom tryumfalne łuki [...]. DrobOpow 166.
  • Cud a nie wojnę powiem niesłychany, Jak Bog ukrocił harde bisurmany Przez miecz z litewskim oraz złączonego Wojska polskiego. MorszZWierszeWir I 482.
  • A soiusz z I. K. W[ie]l[iczeń]stwem wieczny obronitelny, poki z Bissurmany woyna trwać będzie. VolLeg VI 77.
  • [Trzeba] woienny przemysł czynić, odwracaiąc siły nieprzyiacielskie, żeby na woyska Ich Car: W[ie]l[iczeń]stwa złączywszy się z Krymskiemi siłami nie przyszli dotąd, poki u W. H[ospo]dara I. K. W[ie]l[iczeń]stwa y Wielkich H[ospo]darow Ich Car: W[ie]l[iczeń]stwa, z Bissurmany spolny pokoy nie stanie. VolLeg VI 78.
  • Także umowiliśmy u postanowiliśmy, iż W. H[ospo]daru I. K. W[ie]l[iczeństw]a y Wielkim H[ospo]darom Ich Carsk: W[ie]l[iczeństw]a, przeciwko tymże spolnym Chrześcian nieprzyiacielom Tureckiemu Sołtanowi, Hanowi Krymskiemu, do obronitelnego y nastupatelnego soiuszu wzywać K. W[ie]l[iczeństw]a Francuskiego, ażeby y on do tego Świętego złączenia, przykładem wszystkich Panow Chrześciańskich przeciwko Bissurmanom przystąpił [...]. VolLeg VI 78.
  • Że tedy Król widział człowieka bardzo zmieszanego, łaskawie do niego mówić począł: "Nie bój się, mówięć to królewskim słowem, że ci włos z głowy nie spadnie, ani cię żadna śmierć, ani żadna kara nie spotka" i kazał go odprowadzić do koniuszego swego, na tenczas Jordana, a warty mu nie przydawac i owszem rzekł Król: "Niech go nakarmią i wina dadzą, nie międzyś bisurmany trafił, ale między chrześcijany; tak i rozumiem, że sam chrześcijanin jesteś". DyakDiar 51.
  • Z chłopskiego náwet Bisurmanow pogaństwa, dokument brać możemy. WierKFama 70.
  • **Bisurman, Bisurmaniec, g. bisurmańca. Türckischer Renegat; Türcke. Rénegat Turc: un Turc. T III 52-53.
2.  zbior.  »ogół Turków; wojsko tureckie«
  • O Carogrodzie przy Wronej Wodzie, więc mury owe Konstantynowe bisurman dzierży, co weń nie wierzy? MiasKZbiór 59.
  • Vtwierdźiwszy powáżnie słowy woysko swoie/ Dosyć nie wielkie ktore iuż zdrowie práwie troie Zá miłą Oyczyznę nieśie by Pogániná W Oyczyznie swey znieść mogli/ wtąż Bisurmániná. DobrociesRel B2v.
  • [...] Wtych szturmach bisurmana osmset połozyły siły nasze naplacu [...]. DrobOpow 27.
  • [...] rozne znaydowali Kunszty w obroniemurow, y by zatzymali Bisurmana zelazny parkan Uczyniono[...]. DrobOpow 33-34.
  • [..] to bowiem mniemanie Urosło ze Bisurman do szturmu przystanie [...]. DrobOpow 39.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

*BISURMANY
blp

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Najwcześniejsze poświadczenie:
1633
Znaczenia
 w lm  nazwa geograficzna »Turcja«
  • Stąd na przyszłą Wielkanoc, gdy Chrystus z niewoli brańce święte wywodzi, padniem w Końskiej Woli, gdzie duchy z poganskiego otrząsszy barłogu, przy świętych sakramentach ziścim śluby Bogu. Którą jako nowinę chyża Wieść rozniosła o szczęśliwym z Bisurman wróceniu się posła, kto wymówi, mimo swych i ufalszych wiele jakiej wszytkiej Korony było stąd wesele? TwarSLegK 235.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 12.04.2023
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 12.04.2023