– Nie ujrzysz na niej [żonie bojara] łańcuszka, pogotowiu klejnotu, prócz po wierzchu czapki złotogłowiowej [...] a mniejsze jedwabnej, bramikiem bobrowem obwiedzionej. NiemPam173.
– [u Lapona] W jednej sukni zaraz i czapka i kabat i ubranie i trzewiki i rękawice. NiemPam58.
– ostatek na zdaniu Je[g]o Msci, aby nie skwircała, prosi tesz aby iey ku tey sukni dano czapkę Jey Msci zbobrem farbowanym powszednią axamitną. Bractwu S. Anny do Wilna do Bernardinow, została złotych trzydziesci prosi aby beły przesłane przes ktorego Oyca Bernardina. OssZPam7v.
– dała sie iey za pierwszy rok suknia, za drugi kozuch y Czapka, iesli iusz nie potrzebna dziecięciu podług zdania P Młodnickiey. niech iey dadzą na odprawie złotych pietnascie. OssZPamK 7.
– Ieden ubogi, nagi, bez czapki, bosy [...] do karawanu naszego się przymieszawszy, do Mechy z nami pospołu szedł. SaadiOtwSGul90.
– Przysiadam komu suknią/ czapkę/ księgi. Assideo super aliquid. Insideo alicui rei. Kn886.
– A Cons[tytu]tią obwarowawszy okreslic iaką robotą Sukien maią zazywac, Miesczanie y czapki iakia y iakiey farby, y broniey nie Szabel alie kordow i to tylko w drodze. TrepNekLib10.
– [Śmierć] Zadnych respektow Na [...] Czesarskie Berła Na Xiązecie Capky y Infuły Biskupy [!] Miec Nie chce. HerbOr571.
– Pozdrawiając nas z daleka wołali [Polacy] I od radości czapki pozdejmali. My także ku nim; ale żeśmy sobie Życzyli gadać z niemi w takiej dobie, Bat swój z okrętu kazaliśmy złożyć, A weń usiadszy do nich się przewozić. BorzNaw .
– Poseł węsoł Romaniiey zwozow kazał dawać wprzod popodpiiawszy miodem iam niemięszał ale Litwa pomięszawszy. Nie ieden pozbył pasa, czapki, Szable piniędzy z mięszkiem. PasPam169v.
– Podkomorzy ciska Czapką do góry wrzeszczy na wszystek głos VIVAT PIAST, VIVAT Ręx MICHAEL. PasPam233.
– Wpadli tam do Sklepu [...] pobrawszy insze rzeczy biorą tez y prochy w czapki w chustki kto w co ma. PasPam60.
– Co ia iuz pamiętam odmienney co raz mody w sukniach, w czapkach [...] nawet w Czuprynach Gestach, w Stąpaniu y w witaniu. PasPam79v.
– Wszedł tedy do izby zową powagą y z Nabozęnstwem, trzymaiąc Czapkę z krzyzikiem przed oczyma. PasPam83.
– Czapka Atłasowa z ogonkami soboliemi [...] z 16. KunReg38.
– Za sztuczkie złotą w piąciu rubinkach. Do czapki żenie syna nie semiona Daliśmy złotych [...] 13. KunReg67.
– Znak do ktorego Geometrá okiem dukt prowádzi przez liniią Celową, áby nie był snopek, choyná, ábo czapká, dopieroż osobá żywa. SolGeom II96.
– Pokaże sie na nim często czapka piekna, suknie z srebrem, pierscienie srebrne. AktaMusz48.
– BARRETTE f. Biretum n. BIERET czapka ktorey záżywaią we Włoszech [...] Bieret daią Kardynałom przed Kapeluszem. DanKolaDykI, 174.
– MITRON [...] PIEKARCZYK [...] Przed tym chodziwali w czapkach nákształt Iufuł piekarczykowie. DanKolaDykII, 269.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
czapka barania:
»czapka ze skóry baraniej«
– Byłoć w czapkachbaranich drabów niemal dwieście, których około jatek nazbierano w mieście. ZimBSiel158.
– Czapkębaranią z zanadrza wywlecze [żołnierz], Trzy mi też w niej od strzały prezentując dziory. PotFraszBrück II148.
czapka barankowa:
»czapka ze skóry baraniej«
– Czapkabarankowa nowa darowana IP. ArchRadziw1638163, 14.
– Za drugie czapkieBarankowe Dałe[m] iemu [synowi] z[łotych] 10. KunReg73.
czapka brunszwicka:
Związki frazeologiczne
czapkę przed kimś zdejmować:
»kłaniać się, okazywać uniżenie«
– Wszędzie pan przed sługámi przodkuie [...] iáko y ztąd báczyć snádnie/ iż Pan chowáiąc sługę szláchcicá/ nie zdeymuie przed nim czapki. StarPopr92.
– Nie tylko trzebá czapkęzdeymowáćprzed sobolim kołpakiem, ále i przed báránią kuczmą. MłodzKazII, 212.
– Przed gospodą tedy stanąwszy jego, wychodzącemu skłoniła się, który komplement tatarski, czapkinie zdejmując, uczynił; po uczynionym darowała mu na pamięć królowa jm. pektoralik szczerozłoty i prosiła go o to, żeby to wszystko, co mu król jm. ustnie z nim mówił, chanowi doniósł i przyjaźń królewską opowiedział. SarPam56.
Skoczy ku niemu [Marcinowi Kazanowskiemu] z okrutną zapalczywoscią Hetman z buzdyganem, ktorem nan cisnąwszy po czapce go zaiął [!].OssŻyw36
2.
»przykrywka [?]«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
alembik miedziany z czapką:
– Alembik Miedziany z Czapkąalias Kuchnia podróżna. ArchRadziw163864, 17.
czapka alembikowa:
– Lepiey záwiązáć go [szafran] w węzełek, y wpráwić w kápitel to iest czápkę álembikową. CompMed637.
– Weś Cynamonu [...] záwini do chustki, włoż do kápitelá, to iest Czapki álembikowey, záłoż drewienkámi dobrze żeby nie wpadł do álembiká y przepal. CompMed669.
