ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
Kn, T, L, SWil, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp (?), SXVI (?), SW (?)

Najwcześniejsze poświadczenie: 1603

Formy gramatyczne

stopień równy

daleko

stopień wyższy

dalej || dali

stopień najwyższy

najdalej

Znaczenia

1. »na dużą odległość, oddalając się od danego punktu«

– Dalei troche Vltra LodDict 15.
– Daleko [...]. Kn 114.
– Chłopiec zas na Rączym Bachmacie siedział to uciekał, Wyprowadziwszy ich daleko od kupy. PasPam 104.
– Iuz tam co daley to mi łacniey opodwody. PasPam 165.
– Iuz daley nie było tropu po Sniegu. PasPam 168.
– Przyszedszy do Narwie iuz daley Litewskich podwod ciągnąc było niemożna. PasPam 173v.
– Odstąpcie się daley bo będziemy Cynglow ruszać. PasPam 181v.
– Dość na tym coś my tu do tarli, niewodz nas daley. PasPam 237.
– Niepuydziemy z tąd Daley. PasPam 237v.
– Adaley poszedszy iuz się y o Polszcze zapomniało. PasPam 54.
– Białogłowa iedna zolęderskiego okrętu tego co zgorzał płynęła daley nizeli trzy cwierci mile. PasPam 70.
– Umieią pływać bardzo że mogą daleko płynąc in necessitate [w potrzebie]. PasPam 70.
– Nie mogąc go wywabic kazano siępostąpić daley. PasPam 93v.
– Daleko T III 209.

2. »w znacznej odległości, w oddaleniu«

– Wszyscy niekontenci byli z mego ozęnienia z tey przyczyny ze to daleko od nich. PasPam 226.
– Tu Miasto daleko y przez Fossę ratować trudno, a tu kozacy z Zasacki Lecą. PasPam 269.
– Idzie ich więcey ale yeszcze daleko. PasPam 68.
– Woyska Dywizyiey Hetmanskich postanowiskach daleko stali. PasPam 81.
– Sam [...] mięszkał gdzieś Daleko. PasPam 81v.
– Obaczyłęm tedy daley chorągiew swoię. PasPam 96.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

– Posłałęm do Burmistrza [...] Mandat naydaley tygodnia będzie miał z Całym Miastem iezeli mi nie będzie wygoda y z konmi. PasPam 167v.

Związki frazeologiczne

– Cudowne było złączenie Mátki y Pánny; cudowne wiáry y sercá ludzkiego; cudowne y to trzecie Bogá y człowieká/ dwu nátur/ ktore dáleko od siebie chodziły. BirkNiedz 66.
– Boię się/ áby kto powieści nászych dla tego sámego do siebie przypuszczáć nie chciáł/ że daleko chodzą od mniemánia pospolitego. StarPopr 41.
– Świece, kufle, szklenice, trunki co nas chłodzą, O jako daleko od nas chodzą, Od zbroj krwią popluskanych, od świetnych pancerzow, Od pałaszow y koncerzow. MorszZWierszeWir I 439.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

od przysł.: Nie daleko pada jabłko od jabłoni

(wariant I):
– Nie daremna ona przypowieść: Synaczek takuczki, jako i pan ociec, nie daleko jabłko od jabłoni padając. DorHipTur 32.
(wariant II):
– Nie dáleko drzewá iábłko páda. RysProv X, 1.

(wariant I):
– Dáley Kot trzáśnie/ niźli mysz skoczy. RysProv III, 6-7.
(wariant II):
– Hiszpan barzo załował ze z tem Potentatem Ktory kiedy się ruszy całem trzęsie Swiatem Polacy się zwadzili atym słuzy własnie Zenizeli Mysz skoczy, daliey kocur trzasnie [...]. PotWoj 36.