Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

ARTYLERIA

rzecz.
ż
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: ARTYLERIA, ALTYLERIA, *ALTELERIA, ARTOLERIA, *ALTYRELIA, *ALTYRERIA
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, L (XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SXVI, Kn, T

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   artyleria ||   altyleria ||   artoleria
D.   artylerii ||   altyrerii ||   altylerii ||   altelerii ||   altyrelii
  artyleriej ||   artoleriej
B.   artyleryją
N.   artylerią
Ms.   artylerii ||   altylerii
  artyleriej
liczba mnoga
M.   artylerie
Etymologia
śr. łac. artilleria
Znaczenia
1. »rodzaj wojska uzbrojonego w dalekosiężną broń palną większego kalibru«
  • – MAią násze Vrzędy ode Dworu Hiszpáńskiego roskazánie [...]/ áby Artolerya ze stáynią/ y Officyerowie/ co do niey należą w swoim porządku zostawali. MerkPol 29.
  • – Artyleryja, praecipuum bellorum adiumentum, iż większych daleko kosztów i nakładów potrzebuje, niż na on czas, gdy provisio na nię ex provento quartae naznaczona była. AktaKrak III 150.
  • – Naywiększy nie porządek Artylerya obozowa ponosi, w nieprzysposobieniu kul do Armaty. FredKon 48.
  • – Nie słuchał, widzę, i tego i przybrał [de Villars] sobie wielkiego hultaja i niecnotę owego [Rabota], który się bawił przy artylerii. SobJListy 582.
  • – Do tego wszystkiego yinszey amunicyi, w Altyleryi naszey niezostawało. HistBun 34.
  • – Jeszcze i artylleryja nie ruszyła była jeszcze [!] z miejsca. LubSArtPol 251.
  • Altylerya koronna in Pace decus, in Bello praesidium bez armat Ammunicyi ad eum przyszła statum ze y w Boiu y Pokoiu nie iest Sufficiens ad usus publicos. RzewKor 16.
  • – W przeszły tydzień w Artyleryi Dziedziczney J. K. Mci [...] ogień się do prochow zakradł. GazPol 1735 73 2 nlb.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • artyleria koronna:
    • – Defecta artyleryjej koronnej causavit intermissio egzekucyj prawa pospolitego nieoddaniem dwóch starostw ex primis vacantibus, które się już często i znacznie otwierały [...] żeby [...] ta artyleryja temi starostwy dwiema opatrzona była. AktaKrak III 192.
    • – Należy wiedzieć województwu naszemu [krakowskiemu] in quo statu jest artyleryja koronna. AktaKrak III 220.
    • Altylerya koronna in Pace decus, in Bello praesidium bez armat Ammunicyi ad eum przyszła statum ze y w Boiu y Pokoiu nie iest Sufficiens ad usus publicos. RzewKor 16.
  • generał artylerii:
2. »dalekonośna broń palna większego kalibru (działa, moździerze) wraz ze sprzętem«
  • – Kazał oráz [Kurfirst] Fortecę de Lechenitz [...] ludźmi y Artyleryą lepiey opátrzyć. MerkPol 279.
  • Altileria by też naypoteznieysze znosi y rozrywa fortece. AndPiekBoh 12.
  • – To mieysce [...] zostaie bez Altyleryi proporcionalney bez ammunicyi dostateczney. RzewKor 19.
  • – W skarbie niemasz nervum belli; fortecy żadney, arsenały bez artyleryi. LeszczStGłos 9.
3. »nauka o budowie i zastosowaniu broni ciężkiej«
  • – Xięga pisana wielka o Artileriey. ArchRadziw 1638 79/1, 53.
  • – Archelia, Albo Artilleria, to iest doskonała nauka ostrzelbie y używániu iey. UffDekArch 1.
  • – Takze do teyze woienney nauki nalezą ogniste roboty [...] robienie prochow rac wiencow ognistych Takze nauka około dział y armaty rozney co wszytko nalezy do Artoleriey. NarArch 165.
  • – Do Artyleryi albo Indzinieryi należą trzy nauki. Pirotechnia [...] Tormentorologia [...] Pirobologia. BystrzInfArch O2.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • magister artylerii, artyleriej (sz. zm.):
    • – Porządny Artyleryey Magister snadno ten będzie mogł Prochownie porobić. FredKon 80.