ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne

Znaczenia

1. »kara, zwłaszcza cielesna, bicie, smaganie rózgą, batem, cięgi, razy; umartwienie«

– Chłostá propriè [...] quasi flagellamentum [...] effectus flagellationis. Oppuuium [...] vide Bicie, sed hoc commune est. Item/ Biczowánie. sed hoc actionem sonat. Kn 67.
– Kazdy znas powstawszy, poszed do swoiei szkoły. ktory zm[n]ieiszych pens nieumiał, albo compositią uitiose i szpetnie przepisał, niechłostom karał [ksiądz Chrystian Bruno], lecz czytaniem u stołu rozdziału z Biblii. VorLetSkarb 87.
– Za swe i cudze winy Bogu jak najczęściej Suplikujemy, nużąc ciało, to przez posty, To przez niedosypiania, to przez twarde chłosty. PotFraszBrück II 468.
– Gdy człowiek prosty Grzeszy, siebie samego, á nie wszytkich chłosty Nábáwia. DamKuligKról 271.
– Co w Polszcze iest złego? [...] Złych ludzi iest bez liczby, że niemaią chłosty. ChmielAteny II 335.
– Chłosta. Schmiss/ Hieb mit einer Peitsche. coup de foüet. [...]. T III 114.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

– Chłostę dáć komu/ dáć rozgą/ biczem/ komu [...] flagris cedere [...] Plagas infligere natibus alicuius virga [...] vide Siékę kogo rozgą/ biczem [...]. Kn 67.
– Chłopá niedbáłego mieć ná baczeniu, á ktoryby przez niedbálstwo, y przez iáką niesposobność nie zásiał włodárzowi raz dáć chłostę że go nie doyźrzał, á chłopu dwá rázy. HaurEk 117.
– Po twárdey ziemi, noc y dzień się walam, A coraz ciáłu dawszy dobrą chłostę, Mężnym umysłem ná nic niepozwalam. DrużZbiór 182.
– Chłosta. Schmiss/ Hieb mit einer Peitsche. coup de foüet. [...] chłostę dać komu. einen peitschen. foüeter, donner des coups de foüet à qu. T III 114.

– Chłostę wziąć/ Dare supplicium alicui de se [...] Dare poenas [...] De tergo vestro dabitur mihi supplicium: Poenas magistro pendes [...]. Kn 67.
– Se donner, ou Prendre la discipline [...] Dysciplinę czynić, álbo wziąć dyscypliną, wziąć chłostę. DanKolaDyk I, 470.
– Chłosta. Schmiss/ Hieb mit einer Peitsche. coup de foüet. § chłostę wziąć. [...]. T III 114.

– Artykuł siódmy. Ogniów aby doglądali i strzegli każdy w domu swem, osobliwie i mianowicie kucharze, żeby albo dobrze zagromadzali, albo zalewali dla niebezpieczeństwa wiatrów, które tu są częste, pod chłostą plag dziesiąci. NiemPam 212.
– Pod gárdłem przykázuię/ zákázuię/ stánowię/ etc. pod kiiem/ pod chłostą/ etc. Sub poena mortis [...] comminor tibi plagas ni parueris [...]. Kn 730.

Przenośnie

Ani w Parnasie obawiam się chłosty, Ieśli się y Wiersz będzie zdał nieprosty. Aby y w rytmie Pismo swoy styl stary, Nie naruszone miało bez maszkary.LubSEkl 2

2. przen. »nieszczęście, plaga, klęska, porażka, przegrana«

– Kto w te rzeczy [wojenne] ladajako się opatrzywszy na wojnę trąbi, ten znaczną swéj porywczości chłostę odnosi. RadziwKSprawy 474.
– Przychodzą potworne y nieodmięnne wiadomosci że Dunskorunski [Dołgoruki] zapomniawszy dawney chłosty znowu za ukazęm Carskięm zebrał 12000 Woyska dobrego. PasPam 111.
– Narod żydowski gwoli swoim chłostom Ku Panu Bogu w pokorze się zwinie. ChrośAm E5.
– Oddal Panie chłosty [zarazę] Od twych Izraelitow! ktoreś zawsze lubił. DrużZbiór 133.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

– Iakosz ieszcze y razu, chłosty tak pamiętny Nie wzięli Turcy, na tey Woynie. PotWoj 119.
– Retirowac się nazad poczęli Poganie Na koniec, wziąwszy chłostę nie poslednią zbiegli Do swoich. PotWoj 83.
– Wzięlismy Chłostę we Czwartek załuymy za grzech y upokorzmy się Bogu w piątek. PasPam 265.

– Tatarow tam nie było, bo po wziętey chłoscie O milę ztąd nad Stawem zostali przy chroscie. PotWoj 75.

– Tak tedy po owey chłoscie y bitwie ktorą związkowi dali Litwie wybiwszy nas Znowu nąm zdrajcy poczeli uciekac amy ich znowu gonic. PasPam 200.
– Kiedys to tam uSachnowego mostu dali Lachowie kozakom chłostę. DrobTuszInf 16.

– ŁaskaBoga naszego y wszech rzeczy Sprawce Natey nas przez dwie lecie potrzymawszy Ławce, Wykurzy ten gad [wrogów] z Polski z zataką chłostą Da zesię nasze członki w iedno Ciało zrostą. PotWoj XVIII.