Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

PIERŚCIEŃ

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: PIERŚCIEŃ, PIERZCIEŃ, PIERSCZIEN, PIERSCEN, PIĘRŚCIĘŃ
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   piersczen ||   pierzcień ||   pięrścięń ||   pierścień
D.   piersczienia ||   pierścienia
C.   pierścieniowi
B. uż. żyw.   pierścienia
uż. nżyw.   piersczien ||   pierzcień ||   pierscen ||   pierścień
N.   pierzcieniem ||   pierścieniem
Ms.   pierzcieniu ||   pierścieniu
liczba mnoga
M.   pierzcienie ||   pierścienie
D.   pierzcieni ||   pierścieni
B. uż. nosob.   pierzcienie ||   pierścienie
  pierzcienie
Ms.   pierścieniach
Znaczenia
1. »ozdoba, klejnot w postaci obrączki wykonanej ze szlachetnego metalu, zwykle ozdobiona drogim kamieniem«
  • Pierścien wielki, w niem ostrych Dijamentow 2. RewSkarb 119.
  • Błyszczące się gwiázdy w niebo ták iáko Diáment w pierścień wpráwiony, wsádzone, wszystkie sie okázuią. KalCuda 279.
  • Miał pierscien drogiemi kamienmi sadzony na ktorym wyrysowana była kotfica. HerbOr 635.
  • On zdiąn pierzcien spalca y rzucieł mowiąc przyłoze iá tez złota do małych skarbow. HerbOr .
  • Kupiłem kamienie do korony[...] pierścień mi zgotowany. WojszDiar 83.
  • Prawdá, że go potym żáłował, ále y tam on Krol sczęśliwy: Bo rybę, ktora on Sygnet pożárłá, Rybacy ułowili, do zamku przynieśli, ktorą gdy rozpłatano, ználazł się w Ksieńcu pierścień. GdacPan 82.
  • Albowiem gdyby wszedł do zgromádzenia wászego Mąż májąc pierścień złoty w szácie świetney, á wszedłby też Ubogi w podłym odzieniu. Y weyrzelibyście ná tego, co ma świetną szátę, á rzeklibyście mu: Ty siądź sám poczciwie. GdacPan 139.
  • Obaczy Daulet harakter oyczysty,Y przeczyta list oczyma swoimi,Widzi y pierscien, y złote manelki, Ktore dzieckiem znał, uswey Rodzicielki. PotSyl 82.
  • Jeżeliby záś kámień ten wsádzony był w pierzcień podłożywszy pod tenże list laurowy, á dotknięty był tymże więzień ywiązány[związany], ábo fortá zámknięta, záraz rozwiązany będzie więzień, y forta otworzona. AlbSekr 274.
  • I powiedziáł Alex: Kiedy kto weźmie káwałek pępká dzieciny rodzącey się, á nárznąwszy, każe wpráwić pod kámień w pierzcieniu złotym lub srebrnym, tedy nie znáiącemu nie przypádnie kolká, áni rozpieránie. AlbSekr 320.
  • Dał mi pierścień swoy z palca y z Rycerskim pásem Obwiniony w purpurę. ChrośZbiór 133 Ż.A..
  • Uciekli było Conradinus y Fridrych y gdy się przewiązszy ni maiąc grosza przy sobie pierscien dali przewoznikowi aby był zan zywnosci nakupił. Ktoś pierscień poznał dał znac do Karola obydwoch pochwytał y cały rok w Wiezieniu trzymał. HistŚwież 123.
  • Dali mu kopę przes szostaka także y pierscień srebrny złocisty. AktaMusz 48.
  • Pokaże sie na nim często czapka piekna, suknie z srebrem, pierscienie srebrne. AktaMusz 48.
  • Tákże powiesiwszy ná szyi Jaspisz czerwony stánowi krew, álbo Krwáwnik kámień, ktory często w pierścieniách bywa. CompMed 592.
  • Niechay się iako w pierścieniu złotym z drogiego kamienia chlubią zacnością bez wolności prawdziwey. DanOstSwada 141.
  • Turkus, po Łácinie Turcois, ktory od Páná iednego noszony w pierścieniu zá żywota iego wesoły prezentował Kolor. ChmielAteny1755 I 561.
  • Żegnájąc swoię Małżonkę, złoty pierścień ktory miał ná pálcu we dwoie złámáł, dał go połowę żenie ná znák miłości y ná nie zápomnienie. TylkStrom 90.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • pierścień Najświętszej Panny:
    • »relikwia«
    • Byliśmy w kościele al Domo, gdzie pierścień Naśw. Panny asservatur, ale klucz u 14 osob, nie widziałem. WojszDiar 105.
  • ślubne pierścienie:
  • pół pierścienia:
    • Dała mu poł pierścienia swego drugą część przy sobie zostawiając. HerbOr 135.
    • Obáczywszy to puł pierścienia Páni, á lepiej się twárzy mężá swego przypátrzywszy, głos też poznawszy, obłápiłá go, wołáiąc: O Panie moy, o Małżonku moy. Y mdleiąc z rádości, co ná ziemię ledwie nie pádłá. TylkStrom 95-96.
Związki frazeologiczne

  • biegać do pierścienia:
  • gonić do pierścienia:
a) »sygnet«
  • Pierścień sprawiłem sobie, sygnet kosztował mię florenów 35. WojszDiar 78.
  • Korwin Szláchcic nie Prorok w tey czeka wertebie, Niebieskiey rosy: nic mu po mięsie po chlebie, Nie pierścień? Sygnet Kruk ten, z Boskiey ręki zdięty, Trzyma w nosie swym, ktorym grob iego zámknięty. PotPocz 147.
b) »oznaka godności, honoru«
  • Skoro od Brunela pierścienia dostanie, Opuszczony on zamek y pusty zostanie. ArKochOrl 32 v.
  • [Zawoła głosem] Monsieur Wolski, ale ten najmniej niespodziewając się Pieczęci, ledwo się per confertas krzesła Pańskiego docisnąwszy catervas, ultra suam et omnium expectationem odebrał Pierścień on tanti honoris insigne z ręku królewskich. PotWoj 6.
  • Naypierwszym Korwin tey był Authorem fozy, Fráncuzá między dwoma, zábiwszy Obozy. Zbroię oddał Mársowi, że mu pomogł w zwádzie, Pierścień sobie ná pálec, znák honoru kłádzie.Odtąd wolno nikomu nie bywało w Rzymie, Pierścieniá miec złotego chybá kto go zdeymie. PotPocz 146.
  • Zelázney cierpliwości znákiem poki ten żeł, Nosieł Pierścień ná sercu dziś złoty wysłużeł[...]. PotPocz 147.
  • Biiąc się o Oyczyznę, nieprzyiacielowi? Dawszy tego dokument, swemu Hetmanowi. Káżdy żołnierz żelázny pierścień nosieł poty? Poki go nie frymarczył odwagą ná złoty. Ten był stopień do szárze w Woysku, ten był w mieście Do stołká ná Theátrum: wyższego ná Feście. PotPocz 147.
2.  w lm  »fryzura, rodzaj uczesania włosów«
  • Krotsze skręciwszy| w pierścienie zebráłá.[Anuida-włosy] TasKochGoff 403.
  • Włosy nosił w pierścienie ukędzierzawione. Mokre z drogich zapachow pizmami skropione. ArKochOrl 70 v.
  • [Diana] Wolnych wárkoczow pierścienie. Wplecione zdáie kwieciem rozlicznym więzienie. ClaudUstHist 19.
  • Już złoty warkocz ranna zorza rozwijała[...] Z ramion śnieżnych spływały kosy rozpuszczone,/ W złotokręte pierścienie śliczne potrafione. TrembWierszeWir II 252.
  • Włosy w pierścienie zwiijasz, w oknie stoisz. DrużZbiór 19.
  • Włosy zwiiáne w pierścienie. DrużZbiór 262.
3. »krąg utworzony z czegoś lub dookoła czegoś, często przez przedmioty, bądź przez ludzi«
  • Włos z przyrodzenia ukędzierzawiony/ Puszczony ná wiátr/ w pierścienie się wije. TasKochGoff 85.
  • Ztąd łatwo obiecowáć, że ich cnoty dzielne, Wsławią własną Oyczyznę, iáko nieśmiertelne. Dlatego wtym pierścieniu zostáią zamknięte, Będąc oraz v Boga y v ludzi wzięte. HaurEk II nnr.
  • Zegar Słoneczny w Pierścieniu zrysowáć. SolGeom III 68.
  • INSUŁ de PAIS, w pierścień uszykowánych ná morzu iest 30. ChmielAteny1755 I 624.
4. »część maszyny, przyrządu, urządzenia«
  • E. Drążek od wrzeciona, i pierścienie po obydwoch stronach. [opis młynka,żaren]. SekrWyj 129.
  • Przełoż z iedney strony ná drugą tego przełąmánia, pierścień B, y wyciągniy názad, przez dziurę D, to przełamanie L sznurká A obaczysz, że między pierścieniem B, y C, stánie przełamánie L sznurka przez ktore gdy przełożysz ten pierścień B; zostanie wespoł z pierścieniem C ták właśnie, iakobyś go przeprowádził po sznurku dwá rázy przez dziurę D, gdyby byłá większa, niż pierścień. SolArch 117.
  • Tákże niech máią pierścień żelazny, okrągły C, nad sámym wierzchem wiádra: we dwoch skoblach C: żeby hak w korycie ná dwoch skobelkách ruchomy, mogł vchwycić zá obręcz wiadro[...] . SolArch 144.
  • Kwadratowe Chorągwie[...] na wierzchu otrzech pierścieniach, na ktorychby mogła wisiec Chorągiew, zowie woiennemi Chorągwiami y namiotami, znać że dawnemi czasy, takich Chorągwi na woynach zażywano. NiesKor II 537.
  • Słup[kolumny] ma zpływ gorny y dolny, pierścien gorny y dolny. BystrzInfArch B3v.
  • Ták tedy wyrobiona żeglarska puszka y wolno záwieszona ná pierścieniu w okręcie[...] dyryguie w styrowaniu żeglarza. BystrzInfHydr W2v.
5. »O czymś, co przypomina kształtem ozdobę noszoną na palcu«
  • Dał mu pierscien na strzałe do ktore[go] zwykli zołnierze gonic. HerbOr 341.
  • Na nich[koniach] głowy nieprzyiacielskie iako pod pierscien zwicieski powiesieli. HerbOr 412.
  • Głowa zubra maige wsrzod rogow Koroną A przez nozdrza jest pierscien przez pole czerwone. DrobOpow 94.
  • Zwin w cyrkuł ábo w pierścień tę blászkę. SolGeom III 68.
  • Ktorá jest chrząstka ná kształt pierścieniá, w tyle szeroká á ná przodku cienká. KirchFac 44.
  • DOSTOIEWSKI herbu Radwan z tą odmianą, że miasto krzyża nad chorągwią kładą pierzcień, á w hełmie rękę zbroyną z mieczem. NiesKor II 75.
  • Pierścień wegrze w gałki przez ktory gałka przebieieć má dlá wygraney. DanKolaDyk 334.
  • BRITANNICUS Ryba, ktora koło czyli pierścień nosi ná głowie, Człeká do siebie wábi, iáki mu prezentuie áffekt y przychylność, ták nic się złego nie spodziewájącego pożera [...] ChmielAteny1755 I 525.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Odsyłacze
Patrz: PIERŚCIONEK, *PIERŚCIONECZEK.
Autorzy: EW
Data ostatniej modyfikacji: 11.07.2019