Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

OMYĆ

czas. dk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp, SXVI, T, L (XVII), SWil (pod: obmywać), SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
Kn

Formy gramatyczne
bezokolicznik
  omyć
czas przeszły
lp m 1. os.   omyłem
3. os.   omył
ż 3. os.   omyła
n 3. os.   omyło
lm mos 3. os.   omyli
czas przyszły prosty
lp 1. os.   omyję
2. os.   omyjesz
3. os.   omyje
lm 3. os.   omyją
tryb rozkazujący
lp 2. os.   omyj
lm 2. os.   omyjcie
imiesłów uprzedni
  omywszy
nieosobowy czas przeszły
  omyto
Znaczenia
1. »powierzchownie oczyścić z brudu przy użyciu wody lub innego płynu albo roztworu wody ze środkami myjącymi; polać się wodą, opłukać«
Rekcja: od czego ‖ z czego; komu; kogo, co; czym ‖ w czym

  • – Przypadł do Aryminu, jeszcze słońce było Brudów z nadobnej twarzy w morzu nie omyło. ArKochOrlCz III 296.
  • – A cóżem ja za kucharka? — Smolić się w kuchni od garka, Wody przynieść, statki pomyć, Uprzątnąć i stoły omyć? JarzGośc 17.
  • – Pluskwy iáko wygnáć [ze] śćian. Wźiąć piiawek/ y vsuszyć ie/ á potym zápaliwszy/ kurzyć nimi śćiany/ wszytkie pozdycháią/ albo lákiem śledźiowym śćiány omyć/ zwárzywszy go doświadczone/ drudzy pomázuią żołćią wołową. LubiecSpiż C.
  • – Ná przykład trzykroć plunąc/ vsty prztikáiąc/ dziećię zkąpieli podnosząc/ tosz powiwszy zá nosek tákże przytykáiąc poćiągnąć/ á ieśli vmrze/ wodę wylać zá temi/ ktorzy ćiáło ná pogrzeb niosą/ w ktorey zmárłe omyto. WisCzar 4.
  • – Jeżeli mi BOG powie: że DAWIDZIE, iużci Dobroć moia záległy kápitał przepuści, Y gdy mi miłosierdzie tę piosnkę zánoci, Ze Dawid ná Krolestwo znowu prętko wroci. W ten czas dopiero będę koło Arki skakał, Łzy otrę, twárz omyię, zápomnę żem płakał. DrużZbiór 113.
  • – Omywam co, v. m. F. omyję. abwaschen. laver, nettéïer avec de l'eau; § omyy mu, sobie twarz, dźiećię z brudu. T III 1238.
  • – 68. Powroćmy się do Szafianow paryskich, ktore były pofarbowane czerwono, i w kadź włożone (54); iak tylko wyidą z galasu Szafiany, powinny być płokane w czystey wodzie, ktoraby omyła pozostały galas, tak iako były płokane po farbowaniu. LalMałachJSpos 26.
  • – Ordynarny napoj przy tym choroby gatunku niech będzie następujący: Weźmi 2. garśći jęczmienia, y omywszy go wprzod, warz w 4. kwartach wody tak długo ażby śię jęczmien popękał. WolfTrakt 75.
  • – Tym sposobem i po dwu leciech do wylężenia zdatne będą, tłustość pierwey omywszy letnią wodą: ten sposob zażywa się na wylężenie w Europie rożnego Ptastwa z Kraiow dalekich Zamorskich. KlukZwierz 126.
Związki frazeologiczne

  • we krwi czyjejś omyć ręce:
  • »zabić kogoś, spowodować rozlew krwi«
    • – Jeżeli z inkwizycyi okazuie się, iż obce intrygi i przekupstwo nie powodowały ludźmi na dniu 28. Czerwca obłąkanemi, trzeba, aby zapalczywość ich przeciw zdraycóm oyczyzny, zwróconą dziś została na nieprzyjacioł naszych; trzeba aby we krwi ich omyli ręce skalane praw zgwałceniem. GazNarWil 1794 28 4.
  • omyć od czegoś ręce (sz. zm.):
  • »nie zaangażować się w coś«
    • – Gdyby kto znowu na świat wskrzesił Amfijona, nie byłaby aońską kostką lutnia tkniona, gdyż względem Orfeusza, gdyby lutnie dobył, pewnie by Eurydykus od stron ręce omył; zaraz by instrumenta z rąk powypadały i wdzięcznych skrzypic strony rwać by się musiały. HugLacPrag 123.
    • – Piał [...] w Sądzie sprośnie zbłądził; Omywszy zwierzchnie Ręce/ Niewinność pokazał/ á przecię niewinnego/ Páná ná śmierć skazał. KancPol 143.
Przenośnie
  • Przyidźćie do wod cżworotocżnych Ewánielskich potokow/ á omyićie błoto prostoty rozumu wászego.SmotLam 15
  • Gdybym był nie miał syna, á godnego syna, Zebyś w nim, Krolu kochał y Iá, y Kráina: On mi ręki pożycyył[!], iego serce żywe, Hańbe moię omywszy wroćiło poczćiwe [...].CorMorszACyd 142
2. »w religiach: symbolicznie oczyścić z win przez polanie wodą«
Rekcja: z czego

  • – Sławnieysze zá Gángesem Krolestwá są Bengála, należy teraz do Wielkiego Mogola, obywatelow ma wszytkiemi niecnotámi zeszpeconych, ktorzy rozumieią: [...] żę z tego wszytkiego omyią, kąpiąc się w rzece Gángiesie, ktorego początek z kráiu bydź powiádáią. Niepozwalaią záś się im myć, poki pewney kwoty nie dadzą Krolowi. DrewsWybór C4v.
a)  przen.  »w religii chrześcijańskiej: symbolicznie oczyścić z win«
Rekcja: od czego ‖ z czego; kogo, co; czym ‖ w czym

  • – A gdźież to Pan Krystus obiecał/ iż ták nas krwią y Duchem swoim omyć/ á prawdźiwie oczyśćić chce/ iáko przy Krzćie wodą omyći bywamy? RybMKat 31.
  • – Y ieszcze tenźe támże/ á ci są ktorzy przyszli z vćisku wielkie[g]o y omyli száty swoie y wybielili ie we krwi Báránkowey. SmotApol 33.
  • – 11. Uwiąże u winney máćice oślę swe/ á u wyborney máćice winney oślątko oślice swey. Omyje w winie szátę swoję/ á we krwi jágod winnych odźienie swoje. BG Rdz 49, 11.
  • – Dusza y z ciáłem ma nie máło boiu/ Iesli się niechce w tym pomázać gnoiu/ Aż się w oręże trzeba przybrać Boże/ Gnoy Cię grzechowy toż zmázać niemoże/ A bez oręża kiedy przydziesz goły/ Osiędą ćebie grzechi iako pszczoły/ Od tego gnoiu omyi násze ćiáła/ Omyiesz/ twárz nám iak snieg będźie biáła. BaranLut 360.
  • – Tym y ia iestem ślubem wiecznie skrępowány Chrystusowi ná ten czás, kiedym Chrztu fontány Był vczestnikiem, ktorą omyłem swe złości, Y zbrodnie popełnione w źieloney młodości. DamKuligKról 228.
  • – Znowu ták przez Proroka drugiego do ludu Izraelskiego mowi: Omyyćie swe z brudu Dusze, á mieyćie czyste swe sercá. DamKuligKról 248.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • omyć grzech I (sz. zm.) || omyć od grzechu II (sz. zm.) || omyć z grzechu III:
    • Omyjże nas od grzechow nászych. ModlPub 110.
    • – Mowi w osobie iego Duch ś. ktora Oblubienicá iuż nie przez wiárę przyszłego/ ále przez wiárę obecnego Chrystusá/ ktory ią przez śmierć swoię/ y przez wylanie krwie swoiey omył z grzechu/ sstáłá się iemu Oblubienicą. KorRoz 17.
    • – Z którego jeśli już oswobodzenia Nie masz i tylko męki grzech omyją, Proszę, niech na tym krzyżu ja pasyją I krucyfiksem będę do wytchnienia. MorszAUtwKuk 106.
    • – ZEm wszytek w grzechu/ z tego wstydzę srodze/ Ni czym od grzechu Pánie nie swobodzę/ Tyś mię Krwią włásną wszák omył od grzechu? BaranLut 363.
    • – Sstáło śię iuż słuszne Nágrodźenie/ á wszelákie násze Przewininie/ Krew święta iego/ omyłá Grzech Człowieká wszelkiego. ModlNaboż 67.
    • – Jezus Krystus jest mu Jmię/ Ten was z wszego Złego wyrwie/ Zbáwićielem wászym chce bydź y od wszech Grźechów was omyć. KancPol 49.
    • – Już go był dźiś trzeći dźień opłakáł, y tuszy Ze temiż łzami, y grzech omył z swoiey duszy; Już sie był uspokoił: więc znowu mozg psuie; Poliarch żyw, Likogen pewnie instyguie. BarPotArg1697 83.
    • – Zakon Duchá Zywotá, Ewánjelia twoja obżywiájąca[!], y do Zywota wiecżnego wiedząca, ten zakon mię uwolnił od zakonu grzechu y śmierći, ktorzy dwa nieprzyjaćiele, grzech á śmierć, rękę sobie podawáją, á y w moru niejednego wielce strászą, wszákże nie mnie, boś ty grzechy moje omył, á y piekielne męki, t. j. wieczną śmierć wyćierpiał, śmierć ále doczesną tylko w Sen obroćił. MuthWier 61-62.
    • – Ktorego łáski możesz śię záwsze stáć uczesnikiem przez używánie Sákrámentu świętego, támći otworzone są święte rány, i zbáwienne zdroie Krystusowe pięć: tu możesz wszytkie grzechy, ktoreśkolwiek po krzćie twoim popełnił. omyć przez mocną wiarę w IEzusa, w prawdziwey skrusze álbo pokućie. ArnKośnMąd 40 nlb.
    • – W wielu Prostaczkow wmowiono to/ Ze im Xiądz ná Spowiedźi Záuszney może Grzechy odpuśćić/ przy Chrzćie może Dźieći ich omyć z Grzechow/ przy Wieczerzy PAńskiey że im Ciáło CHrystusowe w Chlebie zákryte daje. ScultPost 38.
  • omyć krwią (sz. zm.) || omyć we krwi:
    • – Nuż gdźie się náyduie táka sercá czystość / iáko w tym / ktory będąc niewinny ofiárowány / sercá násze krwią swoią nadroższą omył y oczyśćił. BonawŚwPochod 94.
    • – Zgładź y omyj nadroższą krwią Syná twojego/ á Zbáwićielá nászego/ Jezusá Chrystusá wszystkie grzechy násze/ y one w głębokośći wiecżney swey niepámięći cále zátop y ponurż. ModlPub 140.
    • – O Pánie IEzu/ my wielcy grźesznicy wierźymy y wyznawamy/ iź Krew y Smierć twojá jest zupelną ofiárą dostáteczną zapłátą/ zá násze y wszytkiego Swiáta prżyrodzone y zkutkiem popełnione grźechy: á prośimy Cię serdecznie/ [...] Omyi z miłośierdźia Krwią swoją prźenadroższą násze wszytkie grźechy [...]. EckAg 62.
    • – [...] do stołu siadaiąc mow w sercu swoim: a nuż już ten czas bliski, w ktory smierc trupem moim nasycac się będzie, może byc, ze już mnie przydzie więcey, u inszego zasiadać stołu z Abrahamen, z Izaakiem y z Iakobem, y ze wszystkimi błogosławionymi Męczennikami, ktorzy omyli szaty swoie we krwi Barankowey, może byc, że już więcey ieść niebędę, chyba ow chleb Anjelski, y Owoce z drzewa Zywota, y ze iuż więcey pić nie będę, chiba z owego nowego wina w Krolestwie niebieskim, y z wod rzeki roskoszy wiecznych, ktora płynie od Thronu Bożego. DrelPoc 55.
  • omyć łzami (sz. zm.):
  • »płakać«
    • – y dlá tego tenże święty Doktor rozumie że w Lewityku roskazał Bog nogi y trzewá płokáć w wodźie/ ábysmy nikczemne myśli ktore do nas przylnęli[!] z świetckich zabaw łzámi omyli/ áby Boska miłość ofiárę sercá nászego zápaliłá. AlvPakWyk 232.
    • – Y omywszy łzámi sumnienie swoie przedtym/ powtore omywał ręce swoie do ofiárowánia hostyiey przystępuiąc [...]. StarKaz 51.
    • – A my powiáda ná przyięcie sámego Bogá do sercá nászego/ w tym Naświętszym Sákrámenćie nie mamy się poświęcić/ y przygotowáć przez spowiedź y pokutę świętą/ y nie mamy omyć łzámi száty sumnienia nászego? StarKaz 56.
    • – Niebieski Kaladrion, lubo w pazurach będąc złośliwey Synagogi Jástrzębow Chrystus JEZUS, iuż iuż ná schyłku będącego żywota wiecznego Piotrá S: weyrzeniem łáskawym odwrocił od śmierci, pociągnął do siebie, że serdecznemi łzami omył nieprawość swoię. SerZapł F3.
  • omyć nieprawości (sz. zm.) || omyć od nieprawości || omyć z nieprawości:
    • – Prziymi tę to gorącą ofiárę łez krwáwych: A nie odrzucay/ prośim/ od śiebie niepráwych. Ale tą krwią wylaną omyi niepráwośći: A nápiątnuy pámiątkę tey swoiey miłośći. RożAPam 100.
    • – Kiedy już blizki koniec przykrej drogi mieli, Z góry jednej wysokiej z daleka ujźrzeli Świętą ziemię, gdzie Miłość najwyszsza zstąpiła I nasze nieprawości krwią swoją omyła. ArKochOrlCz I 254.
    • – 4 Omyj mię doskonále od niepráwośći mojey: á od grzechu mego ocżyść mię. BG Ps 51, 4.
    • – Kto tedy Konfessyą odpráwiwszy z skruchą serdeczną y z żalem zá popełnione niepráwośći/ do tego stołu Pańskiego przystąpi/ otrzyma wszytkich grzechow swoich oczyszczenie doskonáłe/ ták iákoby się w źrzodle omył z błotá niepráwośći swoich. StarKaz 42.
    • – Przyiął śmiertelne ćiało/ y stał się malućkim Dzieciątkiem/ będąc Bogiem wielkim/ áby w luckim Cierṕiał ćiele/ by ludzkie omył nieprawośći Krwią/ y Smiercią ná Krzyżu swą ku nam z miłośći. BesKuligHer 53.
3. »w medycynie: zwilżyć lub zmoczyć za pomocą czegoś nasączonego leczniczym roztworem«
Rekcja: co; czym

  • – Potym przydáć do tego szumin z Sáletry/ Kádźidło y Mástykę co namieley vtłukszy/ y przez gęste sitko przebiwszy społem zmieszáć/ y to wespoł wszystko z mydłem w możdżerzu vmięszáć y chowáć: a gdy potrzebá ná tákowe krosty lekárstwá/ naprzod ie zdrápáć zlekká/ potym ie tą máśćią námázáć/ á po máłey chwili ćiepłą wodą omyć/ często powtarzáiąc/ y nie przez krotki czás. SyrZiel 218.
  • – Weźmi Lugu/ á włoż weń liśćia ćwikłowego garść iednę/ Szálwiey trzy ábo cztery gárśći/ Mirrhy/ Liśćia bobkowego/ Luszczyn źielonych z Włoskich orzechow/ káżdego z tych coć się zda/ warz to społem/ á miy tym głowę/ nie trąc licá/ áni szyie/ ále wodą wnet omiy/ áby skorá nieszczerniáłá: áczkolwiekći się skory nie ták iako włosow chwyta/ przetoż się záś od wody/ winá/ ábo ługu prostego puśći/ gdy omyiesz. PedSleszTajem 70.
  • – Wyszłe ielito omyi Koźim mlekiem, ćiepłym; potym potrząśni tym proszkiem, O Wyściu Ielitá. CompMed 245.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • omyć ranę:
    • – A on/ żeby tę myśl zwyćiężył/ wźiął wody y omył ránę onę/ y záchował ono omyćie: á ilekroć prágnął/ nápiiał sie wody oney. ZwierPrzykład 99.
Przenośnie
  • Szczęsny Priamicze, mowię, z każdej strony, Żeś mężnie poległ w oczach własnej żony, Ktora płacząc ciebie włos złoty stargała, Rożane lice paznokty zdrapała I rany twe łzami omyła własnymi, Coraz całując usty rożanymi, I żałosny popioł spalonego ciała Należnym grobem smutna darowała.TrembWierszeWir II 225
Podhasła

OMYTY

Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Najwcześniejsze poświadczenie:
1621-1643
Znaczenia
hasło w opracowaniu - nie podano jeszcze definicji
  • – Czysty/ omyty/ chędogi/ czyśćiuchny. Kn .