1.
»człowiek zajmujący się doświadczeniami w dziedzinie przetwarzania zwykłych metali na szlachetne, głównie w celu uzyskania złota; mistrz w zakresie dawnej wiedzy chemicznej«
– Alchimistá/ Chimicus (vulgo Alchimista) Chimisticae facultatis magister [...]. Kn5.
– Golinski nazwałsię mieyski synek zwieliczki poiąłbel tamze A. 1626 mieyską dziewkę Kmiciąnkę: o ktorey oycu Alhimiscie pod K. TrepNekLib104.
– [...] Alchymistow często zawod y praca choć dowcipna/ w vrobieniu złotáálbo srebrá zdradza [...]. PetrJWod3.
– Agdÿ za wynalezieniem prochu y strzelbÿ przez wielkie[g]o Filozopha y Alchimistę mnicha iedne[g]o [...] wyszły działa. NarArch3.
– W Skarbcu Xiązęcia Florencyi iest Dyament extraordynaryiney wielkości, Pereł cztery, iedna iak iaie; Miecz Karola Wielkiego, Rubin wielkości osobliwey, Rog Jednorozca, Goźdź wielki, do połowy w złoto od Alchimisty Thurneissera arte chimica obrocony; Stol zkosztownego kamienia ná 15. tysięcy Dukatow taxowány, Statua Ludwika XIV. Krola Fráncuskiego złocista, siedząca ná koniu. ChmielAteny II176.
– Leonowi X. Papieżowi Alchimista Księgę przypisał o Alchimii, alias o robieniu złota, pretenduiąc znacznego pieniężnego honorárium; a Papież workow wiele kazał mu naszyć, powiedaiąc Ty Złoto robisz, to tylko workow potrzebuiesz, nie złota[.] ChmielAteny1755 I135.
– Blisko Miasta tego [Pekinu], znayduią się gory kryształowe, a z tego kryształu Alchimistowie wywodzą essencye, sól robią, y cukier na kamień y rzerzączkę pomocny. ChmielAteny IV536.
– [...] tákże náráżenie się ná dym iáki záráźliwy, iáko się przytrafia Złotnikom, Alchimistom, tákże Mulárzom, Kámieniarzom [jest przyczyną suchot]. CompMed132.
2.
»lekarz stosujący w leczeniu substancje mineralne, postrzegany czasem jako szalbierz«
– Iednák w tym nie mamy náśladowáć Alchimistow doświadczálnikow/ ktorzy Antimonium z rożą, ábo Mercurium calcinatum daią. Bo te rzeczy są náturze ludzkiey bárzo przeciwne y szkodliwe. PetrSInst C4v-D1.
– [...] ták rátuy zdrowia ludzkiego/ ábyś rátuiąc czego drugiego nie popsował: iáko teraz czynią Alchimistowie. SykstCiepl164.
– Alchymistá/ Rzecznik/ (fr. Boucher) Lekarz PolPar141.
3.
»znawca ziół i sposobów sporządzania z nich ekstraktów leczniczych;«
– Dystylowaná rzécz v Alchymistow/ vulgo quinta essentia [...] vide Ekstrakt [...]. Kn159.
– Ktory Alchimista znaydzie táką wodkę, ktoraby tylko dwá rázy álbo tyleż ciężáłá rościągniona w gorę w rurze, ile zebrana w naczyniu szerokim niskim. SolArch137.
– Alchimistowie dystylluią z Biedrzeńcowego korzeniá [...] Oleiek. SyrZiel74.
– Robią vczeni Alchimistowie/ y ćwiczeni Chyrurgowie/ z tego ziela Bálsam/ tym sposobem. SyrZiel152.
Przenośnie
Nie dostawáło piątey essentiey tego męstwá, ktore Saturnus moy ordynáryiny Alchimistá w sercu [...] dystilluie moim.AndPiekBoh154
Znaczenia niepewne
1, 2 a. 3:
– Alchymik, Alchymista. Alchymist. un alchimiste. T III4.
– Alchimistá/ Alchimista, ae g. m. die solche Kunst treiben/ vulgò, Alchymisten. DasHünDict Ooij.
2 a. 3:
– [Śmierć:] Słuchać mnie muszą, kogo tylko wołam Do marszu záraz iść każdy gotowy, Záwiłe spráwy uspokoić zdołam, Nie pytam oto, kto chory, kto zdrowy, Często wesołych, częstuiących zmykam, Z melancholikiem grassanta zámykam, Pełnam litości nád ludzką chorobą, Drwię z Aptekarzow, Felczerow, Doktora, Y z Alchimisty: ktorzy swoią probą, Jáko dla bydląt zażyią topora, Já tych ięczących kálectw znieść nie mogę, Skrácam ich bole biorąc z sobą, w drogę. DrużZbiór434.
