Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

ANIOŁ

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: ANIOŁ, ANJOŁ, ANGIOŁ, JANIOŁ, JENIOŁ, AMNIOŁ, ANNIOŁ, JAMIOŁ
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   anioł ||   angioł ||   jenioł ||   jamioł ||   amnioł ||   anjoł
D.   anioła ||   anjoła ||   angioła ||   jenioła
C.   aniołowi ||   anjołowi
B. uż. żyw.   annioła ||   janioła ||   anjoła ||   anioła
N.   angiołem ||   anjołem ||   aniołem
Ms.   aniele
W.   aniele ||   anjele
liczba mnoga
M. uż. osob.   anieli ||   anjołowie ||   janieli ||   angeli ||   anjeli ||   aniołowie
uż. nosob.   anjoły
D.   anjołów ||   aniołów ||   angiołów
C.   aniołom ||   anjołom ||   angiołom
B. uż. osob.   anjołów ||   aniołów ||   angiołów ||   jamiołów
uż. nosob.   anjoły ||   anioły
N.   anjołami ||   angiołami ||   anioły ||   anjoły ||   angioły ||   aniołmi ||   aniołami
Ms.   aniołach
Etymologia
łac. angelus, z gr.
Znaczenia
1.  relig.  »istota duchowa, stworzona, zajmująca miejsce miedzy Bogiem a ludźmi, wysłannik Boga na ziemię; wizerunek anioła, figura, rysunek, godło«
  • Niech krzykną pieniem weselnym kościoły, wtórząc głos słodki z lotnymi anioły. MiasKZbiór 223.
  • Dzieciezmy przysli witac Amnioł kazał z nieba. KodKon 127.
  • Oto Ia posyłam Anjoła mego/ ktory zgotuje drogę przed obliczem mojim. BG Mt 3, 1.
  • A Onych siedm Anjołow ktorzy mieli siedm trąb/ nagotowało się aby trąbili. BG Ap 8, 6.
  • Duch dobry/ [...] Anioł. Kn 152.
  • To chciał Anyoł Gabryel wyrazić przy zwiastowaniu swoim, onemi słowy mowiąc do Panny. KorRoz 76.
  • Gdy Pan Bog słowem swoim stworzył z niszczego świat/ [...] Na niebie chciał mieć szczyre duchy/ które my Anyołami zowiemy/ aby mu na wieki chwałę oddawali. StarKaz II, 84.
  • Głos, kiedy śpiewasz, tak wdzięczny, że zgoła Serafickiego przewyższasz anioła. MorszAUtwKuk 174.
  • Nieobralismy na krolestwo Anioła Tylko Człowieka. PasPam 190v.
  • Owi bieli w postaci białych gołebiow Anyeli Na gay padaią z nieba wysokiego. OblJasGór 149.
  • Pułki wiodł Burkady Kommendor [...] Gdzie był znak Anioł biały na polu czerwonym. DrobOpow 103.
  • Widziałem ja pieknego w niebiesiech janioła. PasOkoń 220.
  • Przy modlitwie rozumieią się ofiary święte, y inne nabożeństwa Chrześciańskie złączone z iałmużną, iako Raphal Anioł powiedział Tobiaszowi. WisCzar 116.
  • Człowieka urodziwego nazywaią Polacy, człowiek ni Anioł. MłodzKaz I, 395.
  • Budynek zaś cały znać, że gościnny, bo widać przed wroty Stoł umajony, a wisi nad stołem Deszczka z napisem: PodZłotym Aniołem. LubSTobPol 106.
  • Obraz [...] ozdobił [Maciej Kantorowski] [...] A po tym dał dwu Angiołow Srebrnych pozłocistych wybiianey roboty ktorzi trzymaią Korone Naswietszey Pannie na głowie będącey [!]. KomonDziej 139v.
  • Te obroty [ciał niebieskich]/ przez Intelligencye, to iest Aniołow się dzieią. BystrzInfCosm C2v.
  • Iużci to Pan Bog wysyła Anyoły swoie. BirkRus 33.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • Anioł Stróż (sz. zm.):
    • Stróż Anyoł żalem poruszony/ Vrwał Dyptamu na Wysokiey Idzie. TasKochGoff 294.
    • Anyoła Stroża każdy człowiek ma. KnAd 6.
    • Niebieską manną żyli, wszakci o nię nie trudno, cnotliwie kozdy Anioł stróż, dla swoiego Apostoła nagotuie, a wcześnie manny. MłodzKaz IV, 176.
    • Nie tylko ludzie ale y Państwa, y inne maią swoich strożow Anyołow iako nas wiara uczy. TylkRoz 328.
    • Wyjechał w dzień wtorkowy Aniołów Stróżów die 25 Maii. ZawiszaPam 167.
    • Viator z Angiołem [...] miał swe rozmowy Ku Ktorym Swiat y Czart przybył, ale to Angioł Stroz rozpłoszył, y Viatora na drogę Zbawienną nawiodł. KomonDziej 209v.
    • Annioła Stroża do siebie mowiącego usłyszał. NiesKor II 91.
    • Ja biegłem do niego [Smogorzewskiego] z wyniesioną ręką, chcąc mu dać w rękę, ale mnie Wojciech Paszkowski wpół porwał i nie puścił. Stał mi się wtenczas prawdziwie aniołem stróżem. MatDiar I, 598.
  • anioł święty (sz. zm.):
    • Anioł S takąz o Iezu drogą swieci Aniołowie Radzi dosyc Uczyniem pozyteczney mowie. KodKon 147.
    • Twoy Święty Anioł niechay będzie ze mną/ aby Diabeł zadnego prawa a mocy na mię nie znalazł. PolPar 259.
    • Aniołowie święci mają straż nad nami. DobrGram .
    • Aniołowie S. z nieba na nas wołają: My jesteśmy niezliczoni, jest nas bez liczby wiele tysięcy, a oto wszyscy żyjemy w pokoju. GdacPan M1.
    • Ktoż upstrzył oną skorkę piękną, że się ledwie anieli święci nieprzelękną? PotFraszBrück II 385.
    • Tegoż Roku [...] koscioł Milowski Nowozbudowany na Czesc y Chwałe P Bogu y Wniebowziecia Naswietszej panny Mariey także S Michałowi y Angiołom SS od tegoż IMX Suffragana poswieczony iest. KomonDziej 132.
  • anioł dobry (sz. zm.):
    • A ten poczet wybranych dwoiako się dzieli [...] tak iest od dobrych Aniołow czystością obdarzony. SpInZąbMłot 11.
    • Lucifer rowney iest mocy z Angiołami dobremi. SpInZąbMłot 60 marg..
  • anioł pański:
    • Tedy Stanął Anjoł Pański na ścieszce w winnice/ miedzy dwiema płoty. BG Lb 22, 25.
    • Anioł Pański stanął przy Pietrze y światłość rozświeciła się w mieszkaniu. TylkStrom 97.
    • Anyoł Pański sam ogłosił te dziwy [...] ktorych oni nie słyszeli iak żywi. ŻabSymf E4.
  • anioł boży (sz. zm.):
    • Trzeci są ludzie/ ktorych Aniołowie Boży w obronie swey [...] maią. SpInZąbMłot 1.
    • Tedy mi rzekł Anjoł Boży we snie: Jakobie: A jam odpowiedział/ owom ja. BG Rdz 31, 11.
    • Zstąpił tu był na ziemię jenioł Boży z nieba. DialPańOkoń 248.
    • Rozumiałem, że się Bóg z wysokości spuścił. Lec to był jamioł Boży i posłaniec z nieba. PasPam 211.
    • Nie hayduk y nie dragon, zapaliwszy knoty, Ale Boży wartuie, Anioł przede wroty. PotPocz 124.
  • aniot światłości (sz. zm.):
    • Nie iest to dziw [...] że się Angioł ciemności/ w światłości Anioła przemienia. MorochPar 2.
    • Szatan y w Anioła światłości przemienić się może. GdacPrzyd 22.
  • anioł alkoranicki:
    • Ktorym [winem] gdy sobie PP. Aniołowie Alkoraniccy dobrze podpili [...] będąc zajęci urodą onej białej głowy poczęli zaloty stroić do niej. CzyżAlf 82.
  • anioł przymierza:
    • Anioł przymierza/ ktorego wy żądacie: oto przyidzie/ mówi PAN zastępów. BG Mt 3, 1.
Przenośnie
  • Ia się męczę, ty śpiewasz moy śliczny Aniele [ojciec o zmarłym synu].PotPer 19
  • Porwimysz się na trąbe Bożą: wszyscy wcześnie Iemu duchem, nie światu żyimy tu cieleśnie, kto chce żeby Aniołem iego była dusza, Raczey, a nie podszewką, diabłu do kontusza.PotPocz 108
  • Do Kupidyna [tytuł] Sliczny aniele, w człowieczym ciele, Duchu przewybrany, Ciałem nadobnym jako ozdobnym Płaszczem przyodziany.ZimSRoks 36
2.  przen.  »o człowieku dobrym, idealnym, doskonałym«
  • Tym ogniem poczynał gorzeć on Anyoł nie człowiek Stanisław Kostka/ perła Korony Polskiey. BirkSkar 10.
  • Gładki to anioł nie zła dziewka zgoła. MorszAUtwKuk 57.
  • Pod Niebiossa tedy wynosili mowiąc że to Pana Czarneckiego Zołnierze Anieli, a Litwa Dyiabli [...]. PasPam 82.
  • Te słowa mowił, do niey [panny] takim kształtem. Kto mi nie przyzna że wzmyslonym ciele Na cię patrząmy prawdziwy Anyele. OblJasGór 78v.
  • Wiatrem kto panny nazwał? Aniołami są skrzydlastymi, są i boginiami. BoczHirBad 196.
  • Dopieroz głupstwa moiego się wstydać Zaczynam, kiedy mięszkam z Aniołami [o zakonnicach]. DrużZbiór 157.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • ziemski anioł:
    • Z tey tedy Angele/ abo raczey Ziemskiego Anyoła wziąwszy przykład do pogardy świata [...] dostąpimy łaski od Boga. OkolNiebo 45.
  • anioł w ciele ludzkim (sz. zm.):
    • Bądź pewna, moja śliczna duszo, mój aniele w ciele ludzkim, że nigdy Celadron tak nie kochał swojej Astrei [...] jako się teraz kocha. SobJListy 210.
  • anioł polski:
    • Błogosławiony Stanisław Kostka Kasztelana Zakroczymskiego Syn, życiem y śmiercią, ba y po śmierci strażą nad nami Anioł Polski. DanOstSwada II, 82.
3.  relig.  »zły duch, szatan«
  • Y zrzucony iest Smok wielki/ wąż on Starodawny; ktorego zowią Dyabłem y Szatanem [...] y Anjołowie jego z nim są zrzuceni. BG Ap 12, 7.
  • Cięniu Siostrzenca mego wstań zpopiołow, A tam z Abissow gdzie siła Aniołow Mieszka, co walczą przeciw Boskiey mocy Przyprowadz z sobą ku moiey pomocy. OblJasGór 86.
  • Idźcie przeklęci w ogień wieczny/ ktory zgotowany jest Dyjabłu y Aniołom jego. GdacPan R2.
  • Kray vstawicznem płaczem y threnmi zapchany Szatanu, y Aniołom iego zgotowany. DamKuligKról 104.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • zły anioł (sz. zm.):
    • Puścił ognie swoie w Pogany Tureckie/ ktore donich zaniesli źli Anyołowie/ y zapalił serce przeciwko panu sług własnych. BirkOboz 34.
    • Przyiął na się naturę naszę ludzką/ użaliwszy się/ iż człowiek zgrzeszył/ przez zdradę złego Anyoła/ ktory go do tego namowił/ aby był pożywał owocu zakazanego. StarKaz II, 86-87.
    • Anioł zły iest oycem wszelkiego Kłamstwa. TylkRoz 340.
    • Po ktorey utarczce Swięci Aniołowie zaczęli tryumf wieczny [...] Zli zaś Aniołowie niewolą wieczną wtarasach piekielnych. BystrzInfCosm B2.
  • anioł niedobry:
    • Ta maść dla oddalenia nie może przyrodzonym sposobem leczyć, gdy iey zażywa, zużywa sposobu przyrodzonego, y sił Anyoła niedobrego. TylkRoz 8.
  • anioł ciemności:
    • Co to zacz iest ktora do nas w tym płaczu żałosnym przychodzi/ nie tenlito Anioł ciemności przemiotny? MorochPar 2.
  • ciemny anioł:
    • A z takim szumem szli ciemni Anyeli/ Iako gdy wicher zawieruchy ruszy. TasKochGoff 82.
  • anioł przepaści:
    • Miały nad sobą [szarańczę] krola anjoła przepaści ktoremu imię po żydowsku Abbadon/ a po Grecku ma imię Apollyon. BG Ap 9, 11.
Przenośnie
  • Hetman wasz y regimentarz iest Anyoł z piekła/ to iest dyabeł.BirkEgz 4
4.  wojsk.  »rodzaj pocisku artyleryjskiego«
  • O łańcuchach, aniołach, latarniach, których używaią pospolicie w okręcie. AquaPrax 156.
  • Każ urobić aniołka [...] i każ uczynić 7 dziur i nabijaj je kulami ołowianymi albo żelaznymi małymi. Mówię żelaznymi, bo będą lżejsze, aby anioł nie ważył więcej nad noszenie działa, z którego mają strzelać temi rurami albo skrzydłami. AquaPrax 358.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • anioł Boży:
Użycia metajęzykowe
  • - Engel Angioł. KusWeg C6
  • - Anjoł der Engel/ Anjeli und Anjołowie die Engel. DobrGram 139
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: KS
Data ostatniej modyfikacji: 17.04.2023