Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

APARAT

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   aparat
D.   aparatu
C.   aparatowi
B. uż. nżyw.   aparat
N.   aparatem
Ms.   aparacie
liczba mnoga
M. uż. nosob.   aparaty
D.   aparatów
C.   aparatom
B. uż. nosob.   aparaty ||   aparata
N.   aparatami ||   aparaty
Ms.   aparatach
Etymologia
łac. apparatus
Znaczenia
1. »wyposażenie, przybory, sprzęt, rynsztunek; strój«
  • Koniom k'woli przemyślne stajnie budują [gospodarze]; dla nich siodła, rzędy wojenne, aparaty kosztowne gotują. DorHipTur 6.
  • Ná táki tedy Tryumph zroskazánia Krolew skiego ná wszelákie áppáráty takiemu czásowi służącę [!]/ z wielkim stárániem gdy się iuż przysposobili/ ziecháli się do Miástá Kśiążętá/ Senatoro wie/ Vrzednycy [!] krolestwá tego/ y inszy Pánowie/ ktorzy ná tey Koronáciej obec ni bydź mieli/ wkosztownych rzędách/ y szátách cwietnieyszych/ niżeli rozum ludzki poiąc może. JudCerem A3v.
  • Nadobywanie Smolenska wielkiegoby apparatu, piechoty y strzelby potrzeba. ŻółkPocz 10.
  • Aparat/ vbior y sprzęt wytworny iaki. Paratus regius, principalis [...] Apparatus. Instructus [...] Ornatus scenae, fori [...]. Kn 8.
  • SVłtan Amurat Cesarz Pogáński/ Ziemie Tureckiey y Tátárskiey Monárchá/ náysroższy wszem Chrześćiánom/ wypráwiwszy przed sobą wprzod die 18. Martij Anno vt supra, wszelákie parafarnalia, Apparat/ y Rynsztunek woienny [poszedł na wojnę]. StarWyp A2.
  • On także w niderlandzkie posłany narody, Żeby świątobliwemi wyprawił swój młody Wiek Muzami, i razem pod umbrą prywaty, Widział tamże przedziwne światu aparaty Wojenne i imprezy. TwarSRytTur 134.
  • Oycom Bernardynom chciałbym ten Aparat zcorrigowac złotogłowowy białły y z Krzyzem haftowanem. OpalKListy 59.
  • Iest tu w tey Kaplicy Relikwiy Swiętych Bożych dosyć/ Apparaty kosztowne/ dostatecznie sprawione od teyże Krolowey. PruszczKlejn 4.
  • Prowadzono tedy naprzód przed nim [posłem moskiewskim] koni 31 Podwodnych w aparacie bardzo kosztownym przystroionych. GollPam 25.
  • Materyą kupiła mi [matka] bogatą, białą, w kwiaty rożne, za siedmset tynfów - na apparat prymicialny; bom się deklarował cale być księdzem. WierzbKon 202.
  • I sam nieborak władyka od swego Ubioru ledwo uciekł kapłańskiego, Porzucił wszystkie w szańcach aparaty, Dzwonki i ryzy, i kościelne szaty. BorzNaw 129.
  • NieSpodziewany Apparat, y z nim wielkie Karawany Daley [!] się widziec z Krakowa idące. OblJasGór 130.
  • Iusz Syloreta wielkiem apparatem, Gotowa wPorcie czekała galera. PotSyl 23.
  • A wktorą kolwiek stronę się udadzą [bracia Syloreta], Wszędy ich z pompą, wszędy z apparaty, Ochotnie z Flotty na Swoy Ląnd wysadzą, Krolowie. PotSyl 114.
  • Potym go do niektorych Kapłanow posyła [...] aby przyniosł Apparata Do Mszy przynależyte. DamKuligKról 288.
  • Tedy się w wielkim ruszą [wojska] apparacie Pułkow, okrętow, maiąc podostatku. ChrośKon .
  • [...] W. I. P. Podskarbi Nadworny Koronny, rzućił inter Populum adstantem podług zwyczáiu pieniądze, á Krol I. M. po skończonym tym ták Solennym Akćie, szedł in codem Regali apparatu, do Pałácu swego Krolewskiego ná gorę, ktorego praecedebant Ichmość PP. wzwyż pomienioni signiferi I. W. Imść Xiądz Biskup Kujáwski deposito apparatu suo Episcopali y insi Iáśnie WIelmoźni Ichmość X.X. Biskupi, gdźie przyszedszy do Gábinetu swego ordynaryjnego złożywszy Krolewski swoy apparat, w zwyczayny się przybrawszy, poszedł do Izby, gdzie solennissime I.O. Xiążęćia I. M. Sacri Romani Imperii. Biskupa Pásawskiego Posła Wielkiego Cesarskiego, ná ten Akt Deputowánego, iáko też iáśnie WIelmożnego I. M. P. Owemberka Ambafratorá, Xiążęćia I. M. Elektora Brandeburskiego, ad Regalem suam wezwał Mensam [...]. RelWjazdKról A4v.
  • Często widziemy w iednych kościołach zbyteczne apparaty, a w drugich cenowe kielichy. LeszczStGłos 21.
  • Łożko z axamitu złotem tkanego [...] plendecą przybrane, zgoła cały pokoy iednakowym apparatem adornowane widziane były. GazPol .
  • [...] była to Páni ná Kościoły y ubogich nieskąpa, tamte w bogaty apparat stroiła, tych nie wymuszoną iáłmużną prowidowáła [...]. NiesKor II 15.
  • Powierzchu płociennym odziani apparatem, y przepasani, na głowach bisiorową piastowali Mitrę [kapłani świątyni Salomona]. ChmielAteny II 551.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • kościelny aparat (sz. zm.):
    • Wpadszy [pospólstwo], zaraz aparaty kościelne rozszarpali. NiemPam 85.
    • Wielki tám żal był z poćiechą zmieszány/ gdy ći ludzie znowu ná świát porodzeni/ z prostoty swoiey krzyżem przed námi pádáiąc/ rożne błogosłáwieństwá dawáli/ z sprzętámi záś domowemi nie tylko ludzi vbogich/ ále Slácheckimi/ á náwet áppáratámi Kośćielnymi/ cokolwiek ieno ná koniu zánieść mogł nieprzyiaćiel/ usłány był wszystek ślák. Pogrom B2v.
    • Bywał na Plebaniey [...] y tam przeglądaiąc sie w Koscielnym Apparacie y Skarbie tameczney Plebaniey przeczytał w Srebnym Pacifikale Karteczke Drukowaną. KomonDziej 231.
    • Czy skrupulizuią Duchowni mieć wspanialsze pałace, niż kościoły, sprzęty bogatsze niż kościelne apparaty. LeszczStGłos 17.
  • aparat wojenny (sz. zm.):
    • Na wojnę [...] z działmi i aparatem woiennyn, jeżdżą [Polacy]. NiemPam 104.
    • Kazał [Eneasz] [...] zabite[go] trupem bez wszystkie[go] rinstunku y Woienne[go] apparatu armatury Same[go] tylko wiesc. HerbOr 406.
    • Rozumieią iednák niektorzy/ że apparáty Woienne Kufirsztowskie zmierzáią do odebránia Rymberge z rąk Holenderskich. MerkPol 279.
    • Brzmią bębny po miasteczkach; szeleszczą Warstaty Co zywe się w Woienne sobi Apparaty. PotWoj 34.
  • aparaty ogniste:
    • Wiec miec kaze; do szturmu; wszytkie Apparaty Ogniste na przod kule. Petardy, drabiny. PotWoj 171.
  • rycerskie aparaty:
    • Rycerskie wszytkie aparaty/ Ktore służą do boiu y krwawey roboty. Napierwey wynaleŹli [Izraelici]. RoźOff B3.
  • wojskowy aparat:
    • Nátychmiast o woynie y áppáraćie woyskowym vcżynił pilne zaćiągi/ oddawszy woysko/ pod rząd trzemá Hetmánom z rowną władzą [...]. PastRel A2v.
    • Lecz tamten [Antoniusz] będąc na Panstwo łakomy Woyskowego się trzymał apparatu. ChrośKon 442.
  • aparat komedialny:
    • Aparat komedyalny/ Choragium [...]. Kn 8.
  • komedyjny aparat (sz. zm.):
    • Komedyyny/ Komedyyny aparat vide Aparat Komedyyny. Kn 293.
  • aparat pogrzebny (sz. zm.):
    • Pogrzebny aparat/ v. Aparat pogrzebny. Kn 754.
  • aparat funebralny:
    • Y muteta requialna/ y aparat funebralny/ niepozornie oku ludzkiemu wystawuie spectaculum. WojszOr 120.
  • żałobny aparat:
    • Gdy go [zmarłego] Nąm na tym placu Smiertelnosci Miedzi żałobnemi pochodniami Smutnemi Spalerami Żałobnym apparatem płacliwą aszistentią Znasze[m] Cieskiem Zalem Wystawieły [śmierci dekrety]. HerbOr 308.
2. »przygotowania, zachody; zapał do czego«
  • Tak wielkiem apparatem y ledwie ku wierze Podobną gorliwością, gdy się Osman bierze Poczesny przednim Moffty nad wsze starszy Hodzdzie Stanął. PotWoj 25.
  • Ten [człowiek w życiu doczesnym] krwie pragnący, całem trzęsie Swiatem, Gotuiąc Woynę, z strasznem apparatem. PotPer 18.
  • Iuż się pokazowały Semina Tureckiey woyny, iuz o aparatach niezmiernych tego praedonis orbis przeciwko nam przychodziły wieści. PisMów II 50.
  • Pospieszać każe [Marek Antoniusz] w Brundusium Bratu Co zaraz czyni pełen apparatu. ChrośKon 83.
3. »ceremonia, uroczystość; okazałość, przepych«
  • Odprawieło się wesele w Stanisławowie [w] dzierżawie iei [panny miodej] bez wielkiego apparatu. OssJŻyw 8.
  • Wszytko było pięknie i do ukontentowania, samo to opóŹnienie wszytkiemu apparatowi i przygotowaniu splendoru znacznie ujęło. MarkZap 67.
Przenośnie
  • Nie ieden podobno poyŹrzawszy na płużącą światowym apparatom fortunę [...] śmiele rzec może.WojszOr 62
4. »metoda, sposób«
  • Geometra chcąc Scianę wyciągać Kwadratu, Vżywa na tę trudność, tego apparatu. Od prawej ręki dzieli po dwa charaktery. SolGeom III 150.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Odsyłacze
Patrz: *PARAT, PARATA.
Autorzy: KS
Data ostatniej modyfikacji: 12.06.2024