1.
med.
»nacięcie, rana na ciele człowieka lub zwierzęcia zrobiona w celach leczniczych albo doświadczalnych, poznawczych«
– Apertur, prysczow y lekarstw przeciwko iadom używać mamy. PetrSInst E1v.
– Medycy [...] na tymże miejscu [ciemieniu] zwykli więc palenia czynić y aperturę żelazem rospalonym. SykstCiepl184-185.
– Kiedy pies ma parch takowy [...] na to trzeba mu wyciągnąć skórę nad łopatkami co najbardziej wzgórę, i żegadłem rozpalonym przepalić, że mu się dwie aperturze uczynią. OstrorMyślTur23.
– Kauterium/ apertura czyniona/ dziura w skórze przepalona/ na odbyt wilgotności [...]. Kn271.
– Dla przeiazdu do domu prędszego ledwie z wielkiey pociechy nie wyskoczą z skory [Polacy] Gdy by im kto na Czołach zrobieł Apertory. PotWoj203.
– W Anglii iest zwyczay, że Szczupaká kupuiąc, brzuch rozrzynáią, pátrząc ieżeli tłusty, potym ieżeli nie będzie do upodobania Kupcowi, názad w wodę puszczáią między Liny, apertura zrasta się [...]. ChmielAteny1755 I528.
– Apertura. Ein Fontanel. un cautère, fonticùle. § apertura do ściągnien[i]a wilgotności. T III9.
– Na częste bolenie Głowy dobra rzecz aperturę mieć w ręce, albo brać często purgans głowny. PromMed. 19. Położ plasterek z dziurką, tam gdzie ma bydz Apertura. CompMed191.
– Nałogi [...] Ktore się cale zmieniły w naturę Krwawą zrobiwszy w sercu aperturę. ChrośZbiór D3v.
– Żal [...] Teraz uczynił w sercuaperturę. ChrośTreny65.
Przenośnie
Tak też białagłowa, ledwie na niej dopytasz, poki dziewką, słowa; Niechaj jedno odnowi mąż jej aperturę, Jakby nigdy nie ona, odmieni naturę.PotFraszBrück IIII, 204
Jako tam Adamowi śpiącemu przy drzewie, takteż tu otwierają aperturę Ewie. U Adama się zgoi, chociaż bez balwierza, A tej opak, im dalej, barziej się rozszerza.PotFraszBrück IIII, 91
2.
»skaleczenie, rana na ciele człowieka lub zwierzęcia«
– Na aperturę [lek]. Ta najczęsciej w pęcinie przypada, zwłaszcza gdy się koń tratuje, aboteż w strzelicy. DorHipTur259.
– Tak na apertury abo rany y sadzele [...] przykładać ziele. SyrZiel742.
3.
»dziura, szczelina w ziemi«
– Powiadaią, iż się lęka ziemskich apertur Pluto, y trzęsienia ziemie. AndPiekBoh132.
– [Daulet strzelił] z procy a uczyniwszy srogą w ziemi dziorę, osypał nagłe całą wyspę piaskiem, ktory przez owe wypadł apertorę. PotSyl94.
4.
»otwór w budynku«
– Zbytecznia liczba okien, drzwi, y innych Apertur osłabia strukturę. BystrzInfArch A4.
