ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (niedźwiedź, niedźwidź (indeks), miedźwiedź), SXVI (niedźwiedź, miedźwiedź), Kn, L, SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
T (?)

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

liczba mnoga

M.

niedźwiedzie

Znaczenia

1. »herb szlachecki z wyobrażeniem niedźwiedzia«

– Niedzwiedz Macierzynskiego Domu coz ten znaczy. PasPam 270.
– Lew y Niedzwiedz DOMOWI temu kredensuią. PasPam 270.
– Mocnym Lwem y Niedzwiedziem kto się pieczętuię Nie zamruzone oko wbitwie pokazuie. PasPam 270v.

2. »drapieżny ssak z rodziny o tej samej nazwie«

– Passuię się tedy zowemi myslami iako zNiedzwiędzięm. PasPam 73v.
– Był tam niedzwiadek [...] ktorego [...] niedzwiedzie srogo bronili osobliwie iedna wielka Niedzwiedzica. PasPam 176.
– Był wszysthek długimi tak iak niedzwiedz obrosły włosami. PasPam 176.

3. »jeden z dwunastu gwiazdozbiorów w zodiaku«

– Lwa Niedzwiedz[i]a Pannę przyznac to musięmy In Signis Zodiaci [pomiędzy znakami zodiaku] w kathalog liczemy. PasPam 271v.

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

(wariant I):
– Kiedy Niedźwiedziá vderzy gáłąź/ tedy ryknie/ á kiedy go drzewo przywáli/ tedy milczy. RysProv V, 5.
(wariant II):
– Niedźwiedź srogo ná żołądź ryka: gdy gáłąź spádnié/ milczkiem umyka. KnAd 593.