Pobieranie
PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

IŚĆ

czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1618
Formy gramatyczne
iść  
lp 1. os. idę  
3. os. idzie  
lm 1. os. idziemy  
3. os. idą  
lm mos 1. os. szliśmy  
3. os. szli  
nmos 3. os. szły  
idąc  
Znaczenia
1. »przemieszczać się stawiając naprzemiennie nogi«
Związki frazeologiczne

  • iść gdzie noga nie postała:
    • »iść, gdzie dotąd nikogo nie było«
    • ~ Alterowało to nieiednego ze to [...] iść tam gdzie noga Polska niepostała. PasPam 53v.
  • za czym jako bydło iść:
    • ~ Zá pożądliwością tylko iáko bydło idą/ co miło to czyniąc/ á wierzgáiąc ná to co boli. StarPopr 30.
  • iść w kompaniją:
    • »udać się na wyprawę wojenną«
    • ~ Deklarowali znami ze by iść w kompaniią co kolwiek wytknąwszy y sporządziwszy się. PasPam 118v.
    • ~ Idę wkompaniią choc przykrey zimy nie uwazaiąc injurias [srogości]. PasPam 134.
  • iść w tropie:
2. »zdążać, udawać się gdzieś«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • oślep iść:
    • ~ Nic nie uwazaiąc na owo ich gęste strzelanie oślep (iako mowią) idą do Szturmu. PasPam 269.
  • na dno iść:
    • »tonąć«
    • – Pogrążam się/ grążę się/ zánurzam się/ ná dno idę/ tonę. Sido absolute. Sido in aqua: sido ad ima. Pars arboris ab radice validiùs sidit. [...] Desido [...]. Kn 753.
3. »o wojsku: uderzać«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • iść bataliją (sz. zm.):
    • ~ Czambułów jeszcze żadnych nie rozpuszczali, tylko idą bataliją. Owa zgoła coś dziwnego ten nieprzyjaciel intendit. ZałRelSar 369.
    • ~ Po dwie mili na dzień bataliją szli [Tatarzy]. ZałRelSar 372.
Związki frazeologiczne

  • iść szykiem:
    • »posuwać się w porządku bojowym«
    • ~ Slismy tedy szykięm. PasPam 93v.
4. »o pojazdach: jechać«
5. »odbywać się łatwo«
6. »o rzece: płynąć«
7. »być przekazywanym, przedstawionym«
  • – Gdy zas w kole Ieneralnym kazali Porucznikom deklarować Nomine swoiey kozdemu kompaniiey ktory chciał Sąm ore proprio [własnymi ustami] deklarował komu zas trudno było o Słowa to per Deputatos szły deklaracyie. PasPam 116.
8. »być przeznaczonym«
  • – Piecow wdomach niemaią chyba wielcy Panowie bo od nich wielki podatek na krola idzie. PasPam 56.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • iść wolnym krokiem:
    • – [...] wnet z gory bydło pospądzáne/ Wolnym krokiem ná brzegi idzie roskazáne. OvOtwWPrzem 99.
    • – Owiec y bierek trzody nie zmierzone okiem Razem pasły, razem szły, ale wolnem krokiem [...]. PotWoj 73.
    • – Wolny, wolen [...] wolnym, nieprętkim szli krokiem [...]. T III 2601-2602.
  • coś niesporo idzie:
    • ~ [...] gdy zásie kto sam się prętko pánoszy/ y rychło bogácieie/ á máiętność Páńska/ y dobro pospolite ginie y rzeczy nie sporo idą/ tám iuż znáć że go miłość do pożytkow własnych/ więcey niż do Páńskich/ y dobrá pospol: przeciąga. StarPopr 147.
    • ~ [...] im bárziey skępiec prácuie około gospodárstwá swego/ tym mu wszytko nie sporzey idzie. StarKaz II, 154.
  • iść na potrzebę wielką:
    • ~ Iść ná potrzebę wielką [...] na wielki [...] stolec [...]. DanKolaDyk II, 294.
  • iść na potrzebę mniejszą:
    • – Iść [...] ná potrzebę mnieyszą [...] ná mały stolec [...]. DanKolaDyk II, 294.
  • iść galop:
Związki frazeologiczne

  • idzie wzgórę cena (sz. zm.):
    • »coś drożeje«
    • – Idzié wzgorę cená/ zboże. v. Drożéié. Kn 240.
    • – Cená wzgorę idzié/ [...] Crescit pretium rerum venalium. Kn 61.
  • pod listem iść:
    • »udawać się gdzieś mając list polecający«
    • ~ Pod tem tedy moim Listem szli, ktory mąm y teraz. PasPam 151v.
  • do buntów iść:
    • »buntować się, występować przeciwko władzy«
    • – Wsiów także i Miasteczek októrych była Suspicya że chcieli do buntów iść wycinano - i gdyby była przezorność i odwaga Potockich i Lubomirskich temu nie zabiegła, w wielki pozar wyrosłaby była ta swywola Kozakow. OtwEDzieje 86.
  • iść do biesa:
    • »iść na marne, marnować (się)«
    • – Bo tak Bog chce Abys niedługo zażył czegoś marnie nabył Tak sprawiedliwosc każe wydarłeś niech drugi Tobie wydrze, Albo więc smierć wszytko odejmie A drugiemu zaś odda, Komubyś nie życzył Dla tego Xięze zbiory do biesa więc idą Bo z Koscioła zbieraią y cnych fundatorow Zawodzą. OpalKSat 19v-20.
  • w chłopy iść:
    • »o szlachcie: zamieniać się w chłopów, degradować się społecznie«
    • – Bolesna y nieznosná człowiekowi/ gdy słuszne do iákich dobr práwo máiąc/ niemylney Krolewskiey obietnicy pewnym będąc/ y iuż iuż práwie máiętność w niechybną possessyią biorąc/ że się tam dlá iednego z márną iáką przekupką o wiązkę siáná zátargowáwszy omieszkániá/ gdy do sprawy przywołano zpoźnił/ nie stánął/ wyzuty w káleki y chłopy iść musi. BujnDroga 157-158.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Idąc do woytá/ obá się boytá. RysProv C2.
  • – oliwa w wodzie do gory idzie. das Oel steiget im Wasser in die Höhe. quand l'huile est mêlée avec de l'eau, l'huile surmonte toujours. T III 401.
  • – Boiąc się Wilká do lásá nie iść. RysProv A2.
  • – Lépiey się wrócić/ niż dáley w błąd iść. KnAd 443.
  • – Cená w mieszek nie idzie. RysProv II, 5.
  • – Wydárte rzeczy, w sytość nie idą. FredPrzysł C3.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 16.01.2015