Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

IŚĆ

czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1610
Formy gramatyczne
bezokolicznik
  iść
czas teraźniejszy
lp 1. os.   idę
3. os.   idzie
lm 1. os.   idziemy
3. os.   idą
czas przeszły
lm mos 1. os.   szliśmy
3. os.   szli
nmos 3. os.   szły
imiesłów współczesny
  idąc
Znaczenia
1. »przemieszczać się stawiając naprzemiennie nogi«
Związki frazeologiczne

  • iść gdzie noga nie postała:
    • »iść, gdzie dotąd nikogo nie było«
    • Alterowało to nieiednego ze to [...] iść tam gdzie noga Polska niepostała. PasPam 53v.
  • za czym jako bydło iść:
    • Zá pożądliwością tylko iáko bydło idą/ co miło to czyniąc/ á wierzgáiąc ná to co boli. StarPopr 30.
  • iść w kompaniją:
    • »udać się na wyprawę wojenną«
    • Deklarowali znami ze by iść w kompaniią co kolwiek wytknąwszy y sporządziwszy się. PasPam 118v.
    • Idę wkompaniią choc przykrey zimy nie uwazaiąc injurias [srogości]. PasPam 134.
  • iść w tropie:
2. »zdążać, udawać się gdzieś«
  • [...] kiedy czás przydzie naprzod do szturmu isdź máią: á iesliby tym czásem chorągiew odiskáli/ ábo co znácznego vczynili/ wolni zostáną. BielDiar Biij.
  • Idę do Warszawy Na ów czas elekcyji, aż tam pełno wrzawy. SatStesBar II 725.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • oślep iść:
    • Nic nie uwazaiąc na owo ich gęste strzelanie oślep (iako mowią) idą do Szturmu. PasPam 269.
  • na dno iść:
    • »tonąć«
    • Pogrążam się/ grążę się/ zánurzam się/ ná dno idę/ tonę. Sido absolute. Sido in aqua: sido ad ima. Pars arboris ab radice validiùs sidit. [...] Desido [...]. Kn 753.
3. »o wojsku: uderzać«
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • iść batalią (sz. zm.):
    • Czambułów jeszcze żadnych nie rozpuszczali, tylko idą bataliją. Owa zgoła coś dziwnego ten nieprzyjaciel intendit. ZałRelSar 369.
    • Po dwie mili na dzień bataliją szli [Tatarzy]. ZałRelSar 372.
Związki frazeologiczne

  • iść szykiem:
    • »posuwać się w porządku bojowym«
    • Slismy tedy szykięm. PasPam 93v.
4. »o pojazdach: jechać«
5. »odbywać się łatwo«
6. »o rzece: płynąć«
7. »być przekazywanym, przedstawionym«
  • Gdy zas w kole Ieneralnym kazali Porucznikom deklarować Nomine swoiey kozdemu kompaniiey ktory chciał Sąm ore proprio [własnymi ustami] deklarował komu zas trudno było o Słowa to per Deputatos szły deklaracyie. PasPam 116.
8. »być przeznaczonym«
  • Piecow wdomach niemaią chyba wielcy Panowie bo od nich wielki podatek na krola idzie. PasPam 56.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • iść wolnym krokiem:
    • [...] wnet z gory bydło pospądzáne/ Wolnym krokiem ná brzegi idzie roskazáne. OvOtwWPrzem 99.
    • Owiec y bierek trzody nie zmierzone okiem Razem pasły, razem szły, ale wolnem krokiem [...]. PotWoj 73.
    • Wolny, wolen [...] wolnym, nieprętkim szli krokiem [...]. T III 2601-2602.
  • coś niesporo idzie:
    • [...] gdy zásie kto sam się prętko pánoszy/ y rychło bogácieie/ á máiętność Páńska/ y dobro pospolite ginie y rzeczy nie sporo idą/ tám iuż znáć że go miłość do pożytkow własnych/ więcey niż do Páńskich/ y dobrá pospol: przeciąga. StarPopr 147.
    • [...] im bárziey skępiec prácuie około gospodárstwá swego/ tym mu wszytko nie sporzey idzie. StarKaz II, 154.
  • iść na potrzebę wielką:
    • Iść ná potrzebę wielką [...] na wielki [...] stolec [...]. DanKolaDyk II, 294.
  • iść na potrzebę mniejszą:
    • Iść [...] ná potrzebę mnieyszą [...] ná mały stolec [...]. DanKolaDyk II, 294.
  • wszystko smarowno idzie (sz. zm.):
    • Táki zbior/ błogosławi Bog/ prozen chćiwośći/ Táki nie vkłopoce/ áni łbá vłomie Owszem wszystko smárownie idźie iák po iaiu. OpalKSat1650 26.
    • Łacno porozumieć, że łáská i łáskáwość oliwá to, smárowno wszystko idźie, gdy kto łáskę ma, á gdy niechęći nástąmpią, wszystko skrzypiąc poydźie. MłodzKaz I, 454.
  • rzecz idzie smarowno (sz. zm.):
    • Bo gdyby iednym nie dał zmiękczyć swey osoby/ Zmiękczyłyby go wszystkie, ále też podowno[!] Y sługá winien/ że tá rzecz nie szła smárowno [...]. OvOtwWPrzem 377.
    • Poprostu smarowno rzeczy idą kiedy się to dway zmowią na iednego. PasPam 278.
    • My sam dotąd w niemałej po straconym wojsku melankolii, bo już nam rzeczy tak smarowno iść nie mogą, straciwszy tak dobrej ledwo nie połowę kawalerii. SobJListy 69.
    • Nie idą, jak o winie, rzeczy mu smarowno, Nigdy tego, co Tokaj, nie dokaże Kowno. PotFrasz1Kuk II 54.
    • Smarownie [...] wszystkie mu smarownie idą rzeczy. alles gelinget ihm. tout lui réüssit; les choses lui viennent à souhait; tout lui rit. T III 2084.
Związki frazeologiczne

  • idzie wzgórę cena (sz. zm.):
    • »coś drożeje«
    • Cená wzgorę idzié/ [...] Crescit pretium rerum venalium. Kn 61.
    • Idzié wzgorę cená/ zboże. v. Drożéié. Kn 240.
  • pod listem iść:
    • »udawać się gdzieś mając list polecający«
    • Pod tem tedy moim Listem szli, ktory mąm y teraz. PasPam 151v.
  • do buntów iść:
    • »buntować się, występować przeciwko władzy«
    • Wsiów także i Miasteczek októrych była Suspicya że chcieli do buntów iść wycinano - i gdyby była przezorność i odwaga Potockich i Lubomirskich temu nie zabiegła, w wielki pozar wyrosłaby była ta swywola Kozakow. OtwFDzieje 86.
  • iść do biesa:
    • »iść na marne, marnować (się)«
    • Bo tak Bog chce Abys niedługo zażył czegoś marnie nabył Tak sprawiedliwosc każe wydarłeś niech drugi Tobie wydrze, Albo więc smierć wszytko odejmie A drugiemu zaś odda, Komubyś nie życzył Dla tego Xięze zbiory do biesa więc idą Bo z Koscioła zbieraią y cnych fundatorow Zawodzą. OpalKSat 19v-20.
  • w chłopy iść:
    • »o szlachcie: zamieniać się w chłopów, degradować się społecznie«
    • Bolesna y nieznosná człowiekowi/ gdy słuszne do iákich dobr práwo máiąc/ niemylney Krolewskiey obietnicy pewnym będąc/ y iuż iuż práwie máiętność w niechybną possessyią biorąc/ że się tam dlá iednego z márną iáką przekupką o wiązkę siáná zátargowáwszy omieszkániá/ gdy do sprawy przywołano zpoźnił/ nie stánął/ wyzuty w káleki y chłopy iść musi. BujnDroga 157-158.
  • iść jako zmyty || pójść jakby zmyty || pójść jako zmyty:
    • »wycofać się ze wstydem lub upokorzeniem«
    • Idzie tedy iáko zmyty od Pisárzow skárbowych, iże nie ma nic w trzośie [...]. BirkOboz 5 nlb.
    • A w tym Szátan iáko zmyty/ Poszedł zwyczáynymi Tryty/ Aniołow ćmy przystąpili/ Pánu iák winni służyli. ModlNaboż 35.
    • 13 Ledwie drugi raz ujźrzy kij pies bity, chociaż on kręty ogon dźwiga w górę, wnet go schowawszy, idzie jako zmyty; nie dziwować się, chodzi mu o skórę. PotMuzaKarp 16.
    • Ojczystą Muzą śpiewać tu zamyślam o tym. Niechaj się starożytność, jako chce, sędziwa Z grubego zapomnienia dźwigając dobywa, Niechaj sobie pochlebną wróżką obiecuje, Że swym nowym widokiem świat ukontentuje. Ja rozumiem, że każda pójdzie jakby zmyta, Gdy polskiej starożytność tu stanie odkryta. SkorKotLechBar II 505.
    • Tylko co uyzrzy kij pies iuż raz bity, Zámruczáwszy náń ná stronę ućieká, Y ogon tuląc poydźie iáko zmyty, Ażeby mogł bydz beśpiecznym zdáleká, Ták z Seráskierem Hán pátrząc iák wryty, Nie náćierá dźiś áni też wyćieká, Iák by im Woysko Polskie rowne było, Gdy ná iednego sto się ich liczyło. JabłSWUprow Nv.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • Idąc do woytá/ obá się boytá. RysProv C2.
  • oliwa w wodzie do gory idzie. das Oel steiget im Wasser in die Höhe. quand l'huile est mêlée avec de l'eau, l'huile surmonte toujours. T III 401.
  • Boiąc się Wilká do lásá nie iść. RysProv A2.
  • Lépiey się wrócić/ niż dáley w błąd iść. KnAd 443.
  • Cená w mieszek nie idzie. RysProv II, 5.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 20.01.2023