ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SStp (beronica), SXVI (supl. betunika), SWil, SW

Nienotowany w słownikach:
Kn, T, L, SJP

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

Etymologia

śr. łac. betonica

Znaczenia

bot. »roślina z rodziny wargowych, ziele o przypisywanych właściwościach leczniczych i magicznych, bukwica zwyczajna; Betonica officinalis«

– BETOINE (Herbe céphalique) [...] BETONIKA bukwica Ziele głowne od tego że liście ma ząbkowane. DanKolaDyk I, 193.
– Weźmi: Ziela bukwicowego lub lepeczniku po łacinie Farfara nazwanego. Ziela płucniku, albo Pulmonaria. Weroniki każdego garść iednę. Betoniki puł garści. Lukrecyi pułłota. BeimJelMed 107.
– Weźmi: Korzenia fiołkowego dwa łoty Betoniki. Szałwi ogrodney. BeimJelMed 126.
– Zamiast iey [herbaty] weźmi garść Weroniki y Betoniki; przygotowawszy ią piy ciepło. BeimJelMed 194.
– Weźmi: Betoniki, Weroniki, Zywiczkowego ziela chamoedrios nazwanego każdego garść iednę. BeimJelMed 214.
– Albo wezmi: Kwiatu Rumianku polnego, Slazu Polnego, Betoniki, Melissy, Szałwii, Bluszczu, Nasienia lnianego, każdego wrowney części. BeimJelMed 274-275.
– Zamiast Herbaty piy Wodę z Betoniką, Szałwią y Karulkiem gotowaną. BeimJelMed 603.
– Włosi kiedy kogo chcą pochwalić mowią: Masz więcey Cnot, niżeli ma Betoniká. ChmielAteny1755 I 545.
– W Ktorym się Domu znáyduie Betoniká, tám Czary szkodzić nie mogą, według Pliniusza. ChmielAteny1755 I I, 545.
– Wiele o Cnotách Betoniki popisał Musa Attonius Medyk Augusta Cesarza, zowiąc ią Ludzkich Dusz y Ciał strożem. ChmielAteny1755 I I, 545.
– WEś Betoniki Máieranu, Szalwiey [...] warz. CompMed 98.
– Weźmi Betoniki to iest Bukwice, Szałwij, Májeranu, [...] kwiátu Roży polney, káżdego po garści, warz w Winie ná poły z octem, obłoż tym głowę. PromMed 157.