Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BRUK

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BRUK, *BURK
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   bruk
D.   burku
B. uż. nżyw.   bruk
N.   burkiem
Ms.   burku ||   bruku
liczba mnoga
M. uż. nosob.   bruki
D.   burków
B. uż. nosob.   burki
Etymologia
niem. Brücke 'most'
Znaczenia
»kamienna nawierzchnia ulicy, drogi, placu; powierzchnia pokryta kamieniem, np. podłoga w budynku, zabudowaniach gospodarczych itp.«
  • – Pomost przed końmi najlepszy jest bruk z drobnych polnych kamieni abo ceglany. DorHipTur 80.
  • – Ale y Ormianie we Lwowie maią kościelne pieniądze [...] ktoremi do Turek kupczą y na potrzeby swe pospolite, iako na prawa, na burki, na ochędostwo ulic swoich [...] wydawaią. PetrSEk 30.
  • – Bruk/ Lithostrotum [...] Strata viarum [...] Via strata [...] Statumen pauimentorum [...]. Kn .
  • – A Żydzi, którzy mostów i burków zarówno zażywają, aby do restaurowania takich ruin i budowania takich mostów znacznie się przyłożyli. AktaKrak II/1 17.
  • – Złe mury y złe bruki złe mosty ratusze I gdziekolwiek publicum bonum residuie. OpalKSat 97.
  • – Gdy po bruku w Miescie idą [Dunki] to taki uczynią kołat co nie słychać Kiedy człowiek do Człowieka mowi. PasPam 55.
  • – Nie od burku burká/ Leć bywá od Turká. KochProżnLir 214.
  • – Przystępując dalej przez bruk kamienny do pałacu, przed którym gradus dębowy in quadro, klamrami żelaznemi na rogach spajane [części gradusa]. InwKal I 519.
  • – Bruk w tej oborze z polnych kamieni. InwKal I 533.
  • – A w domach - śmierci prawdziwe obrazy, Leżały w mieście z burkiem na przemiany Ledwie nie gęściej głowy - niźli głazy. LubSTobPol 64.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • na bruku:
    • – Ja tylko pisząc, żywię się, gazety, Chybabym z dziećmi głodem na bruku przymierał [mówi Włoch, który otrzymał polskie szlachectwo i nie chce walczyć za pieniądze z Turkami]. PotFraszBrück I 507.
Związki frazeologiczne

  • wyrzucić kogo lub co na bruk:
    • »wyrzucić kogo lub co z domu«
    • ~ CARREAU [...] POSADZKA się też mowi o Bruku, y o ziemi za domem ná ulicy, iáko: wyrzucić ruchomości ná bruk, wyrzucić ie z domu [...] Wyrzucił go ná bruk ná dwor. DanKolaDyk I, 260.
  • utracić co na burku:
    • »stracić co na hulankach«
    • – Mowią potym o nim [młodym szlachcicu, prowadzącym hulaszczy tryb życia]: miał się kiedyś dobrze/ utrácił wszytko ná burku. BirkEgz 30.
  • krzesać po bruku (sz. zm.):
    • »urządzać nocne awantury uliczne, zwłaszcza po pijanemu«
    • ~ Krzeszę po bruku/ [...] Lithostrota feriens scintillare facio [...] per plate as vmbraticam pugnam cieo. Kn 325.
    • ~ Po nocy się Pan młody włoczył, choć nie krzesał po bruku, choć háłásow nie czynił, pod wártę go bráno. MłodzKaz III, 391.
    • ~ Ktoby w nocy po zawiedzioney straży po bruku krzesał, y na dobrowolney drodze nie spokoynym był, taki palcatami po szeręgach karany być ma. ArtWoj 50.
  • co na bruku stracić:
    • »stracić co na hulankach«
    • ~ Márnotrawnisiu, nie pleć ládáczego, lepiey wyznay, żeś to ná bruku ztracił. MłodzKaz I, 48.
  • na bruku mieszkać || na burku mieszkać:
    • »często zmieniać miejsce pobytu, nie mieć stałego miejsca zamieszkania«
    • – Poczołem sobie mierzić tę służbę [u pana Albrychta, polegającą na towarzyszeniu mu w licznych podróżach] i zkosztu Wielkiego ktory własnie na bruku mieszkając, być musi, i z pracy, a barziey z niewdzięczności. MasDiar 134.
    • – Izaż nie to jest dzisia u nas Szláchcic niestetyż w Polscze, ktoremu wszystko wolno, zábić, rozbić, nájecháć, gwałtem pánienkę wziąć, ná burku mieszkáć y Oyczyznę utrácić. GdacPan 119.
  • na burku co dostawać:
    • »zdobywać, dostawać co na hulankach lub może rozbojach«
    • ~ Szlachectwo utracáją [polscy szlachcice]/ ktorego Przodkowie ich nie ná burku/ ále ná rzeczách Rycerskich/ nie zá pieniądze/ ále száblą dostawáli. GdacPan 119.
  • siedzieć na bruku:
    • »spędzać czas bezczynnie, nie mając co robić, marnować czas«
    • ~ Czekałbym y posła, ale go nie tylko nie obiecowano ale ani o nim słyszano, a Krol tesz na łowy odiachał. Siedziec mnie tedy na bruku ni przecz ni zacziako indignum było sąm WMć uwasz Mianowicie ze sieKrol nie chciał wtym asz za przyiazdem Posła resolwować. OpalKListy 184.
  • się włóczyć po bruku:
    • »włóczyć się, wałęsać się, zwłaszcza nocą«
    • ~ Noc niech będzie nocą, czás odpoczynku odpoczynkiem; bo iák się Pánowie młodzi włoczyć po bruku będziecie, sukienki ztrácicie, obedrą was. MłodzKaz III, 391.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • (wariant I):
    – Ná bruku mężny/ śmiáły/ dokázuié. KnAd 524.
  • (wariant II):
    – Smiáły ná bruku. KnAd 1061.
Użycia metajęzykowe
  • - Bruk budynek cekauz cel chmiel cienkusz [...] in u genitivum terminant. WojnaInst 29-30
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WM
Data ostatniej modyfikacji: 22.04.2013