ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Słowniki notują

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

liczba mnoga

Znaczenia

1. »płynna, przezroczysta otoczka żółtka w jaju ptasim«

– Wziąć Papawy [...] przydáć [...] Białkow od świeżych iáiec dwá vmieszać co napilniey/ żeby sie białki inkorporowały dobrze. SyrZiel 1156.
– Białék w iáiu. Albumen [...] Album oui: candidum oui. Kn 25.
– Te mury z iaiec białkiem mlekiem, wapnem pobielali [Rzymianie]. WojszDiar 111v.
– Vtłuc ią [sierść psa] w możdzierzu co naydrobniey, zmieszáć z białkiem iáiowym, y vczynić zwitek z pácieszy, á macziąc go w-tym białku przyłożyć ná ránę. HaurEk 25.
– List papierowy białkiem iaia, albo gumią nasmarowawszy, położ na złocie albo srebrze, i przylgnie. SekrWyj 52.
– Item weźmi świeży białek od iáiá, ubiy dobrze, zmieszay z serwetką álbo z wodą z Iáłowcem przewárzoną day wypić. PromMed 65.
– LE BLANC d’un oeus [...] BIAŁEK iaiá. DanKolaDyk I, 200.
– Weźmi białku twardego od kilku ieiec. BeimJelMed 241.
– Białek, g,u *Białko w iayku. Eyweisz. le blanc d’auf. T III 40.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

– Iesli bol będzie, przyłoż lnu zmaczanego w białku iáiowym, abo białek skłociwszy z rożáną wodką. PetrSInst Ev-E2.
– Siemienia uwarzyć w miodzie pitym słodkim, ubić białek jajowych kilka. OstrorMyślTur 24.
– Jestli jáki smák w białku jájowym? BG Hi 6, 6.
– Białek zaś iáiowy chłodzi y wysusza/ oczu zapalenia uśmierza. HercBan 41.
– Poznac było już jawnym widzeniem, że się z źrzenice łuska dobywała I odstawała z oka po kawałku Jak więc skórka z jajowego białku. LubSTobPol 165.

– Białek jájeczny/ Albumen. DasHünDict Ootijj.
– Weźmiy potym Iáiecznych białkow kilka/ wley w ten podsadzony rosoł. CzerComp 88.

2. med. »nieprzejrzysta, biaława błona gałki ocznej, białkówka«

– Białek w oku. Album oculi [...] Albugo oculi. Kn 25.
– Ablugo [...] Bielmo/ ábo białek w oku. GuldOn 63.
– Zmiotą Pole iako Dym, apomknąwszy kroku Pod on tłum: skoro białek iusz obaczą w oku. PotWoj .
– Weyzrzał Pan nász ná ślepego, widzi że są powieki, ále białku, ále zrzenicy, ále oczu nie mász. MłodzKaz II, 82.
– Oko złączá się przez błonkę biáłą, co się zowie biáłek w oku z kościámi podlegáiącymi. KirchFac 82.
– LE BLANC, la blancheur [...] Białek oczu áalbo oká. DanKolaDyk I, 200.
– 1) Wydęta macharzyna. 2) wydęty białek. 3) wydęta robota. T III 2670.

3. »biała plama na paznokciu«

– Páznogiéć/ [...] vide Pázur 2. plámy biáłáwe páznokci. białék páznokci páznokcisty. Kn .
– Białek paznokci. Blüthe auf den Nägeln der Finger. T III 40.

4. »biały osad na ołowiu; cukier ołowiany«

– Zeskrob z Ołowiu tę Białość, lub (ieżeli tak nazwać się może) Białek będziesz miał Cukier ołowiany. BeimJelMed 431.

5. »biel, białość«

6. »imię psa«