– Ieżeli zaś chcą [rzemieślnicy w Rzymie] áby było Mat albo nie polerowno, to za trzecim razem iuż nie krwawnikiem ale bawełną płaty [złota] przytykaią [do pozłacanej rzeczy]. SekrWyj93.
– Na głuchotę wetrzyi Pizmo w báwełnę y włoż w ucho, niech tám záwsze będzie. PromMed100.
– Scutum rozumie się Materáczyk to iest Worek płaski nápełniony rożnemi ingrediencyámi báwełną po przekłádánemi y po przeszywánemi. VadeMed331.
– Pręt ná łokieć wzwysz obli/ prosty/ rumiány/ á zleká kosmáty/ máło nie od śrzodku do wierzchu włosokłosowaty. kwiatki iako báwełná miękie/ iásnorusáwe. SyrZiel1129.
Związki frazeologiczne
uwijać bawełną coś || w bawełnę uwijać (coś);
w bawełnę obwijać;
chować w bawełny coś:
»mówić (o czymś) nie wprost, posługiwać się aluzjami; mówić (o czymś) nie wprost, posługiwać się aluzjami; mówić (o czymś) nie wprost, posługiwać się aluzjami«
– Rozgniewany Krol rzecze: nie trzeba w Bawełnę Uwiiać, taki excess karanie zupełne Mieć powinien ná życiu. DrużZbiór .
– Zwykłać to grzechu przywara y wada Zrobiwszy co zle, w bawełnę obwiia. ChrośJóz1745 B6v.
– Życzę nie chowáć w bawełny Defektow, kto chce mieć odpust zupełny. DrużZbiór409.
w bawełnę coś uwinąć;
bawełną coś obwinąć;
w bawełnę uwiniony:
»powiedzieć (o czymś) nie wprost, posłużyć się aluzją; powiedzieć (o czymś) nie wprost, posłużyć się aluzją; o czymś powiedzianym nie wprost, aluzyjnie«
– Bawełna. Baun-Wolle. coton.W bawełnę co uwinąć. T III27.
– Bawełna. Baun-Wolle. coton. [...] bawełną co obwinąć. T III27.
– Prawdá w báwełnę uwiniona; przymowi, ále nie kożdy wie na kogo. MłodzKazIV, 546.
Kogoś w bawełnę zawijać;
Kogoś bawełną powijać:
»chronić kogoś przed niebezpieczeństwami, trudnościami, wysiłkiem, dążyć do zapewnienia komuś łatwego życia; chronić kogoś przed niebezpieczeństwami, trudnościami, wysiłkiem, dążyć do zapewnienia komuś łatwego życia«
– Człowieká iuż ták długo záchowáć nie możesz/ byś go też y w báwełnę záwiiał. StarKazII, 391.
– Wychowanki Mársowe siercią y pancerzem Nie bawełną nie miekkim powijały pierzem [mamki]. KellGram247.
uwijać się bawełną:
»chronić siebie przed niebezpieczeństwami, trudnościami, wysiłkiem, dążyć do zapewnienia sobie łatwego życia«
– Niech się uwiia ktoś báwełną/ Niech hándlem báwi/ lubo pełną Niech go trzymáią miękkie bety/ Lub skoczne tańce/ lub bánkiety. KochProżnLir49.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa
– W káwftan słomá/ á iedwab z báwełną w chomąto/ Figi krukom/ pieprz wieprzom/ ludziom párzą młoto. JurkScil D3/28.
– W káftan Báwełnę/ á w chomąto słomę. RysProvXVI, 6.
Przenośnie
Tym się bawełną ściele wszędzie droga A owi żadney niemaią estymy.ChrośJóz1745 A2v
[Bóg] Karząc y trudności przepuszczaiąc/ a większą cięgę dać mogąc/ ták wiele zasłużonego kárániá uymuie/ wybácza [...] sam (iż ták rzeknę) korbacz w bawełnę obwiia.BujnDroga375
3.
»nici bawełniane, przędza bawełniana«
– Z miękkiey báwełny zawoy wity wkoło zdobił mu [królowi] skronie y wesołe czoło. TasKochGoff422.
– Áni my báwełny Pieszczoney záżywamy, ále ostre z wełny włosiennice nosimy, tákże vrobiony Zgrubego habit sukná. DamKuligKról129.
– Zelmanowi Zapotrzeby do Sukien dla Bielskiego, y Wolskiego Basisty bawełny Jedwabiu ettc Odesłałem gotowemi Tynfow 37 Złotych y groszy 4. SapADiar72.
Użycia metajęzykowe
- Báwełná/ Linum xylinum, linum gossipinum, linum e gossipio seu xylo frutice [...] Lana lignea [...] vide Iédwab. Kn17
