Pobieranie
PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BAWIĆ

czas. ndk
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne
bawić  
lp 1. os. bawię  
2. os. bawisz  
3. os. bawi  
lm 2. os. bawicie  
3. os. bawią  
lp m 1. os. bawiłem  
-m bawił  
3. os. bawieł   || bawił  
ż 3. os. bawiła  
lm mos 1. os. bawiliśmy  
-śmy bawili  
3. os. bawili  
nmos 3. os. bawiły  
lp m 1. os. będę bawił  
zneut 3. os. będzie bawić  
lm zneut 1. os. będziemy bawić  
lp 2. os. baw  
lp m 1. os. bym bawił  
3. os. by bawił  
ż 3. os. by bawiła  
n 3. os. by bawieło  
lm mos 3. os. by bawili  
nmos 3. os. by bawieły  
lm mos 3. os. by byli bawili  
bawiąc  
bawiwszy  
Znaczenia
1. »zajmować się albo kogo czym, poświęcać czas na co, koncentrować się na czym; zatrzymywać, wstrzymywać kogo co, powodować czyją zwłokę, opóźnienie, zabierać komu czas; trwać«
Rekcja: (kogo co) (czym) (sz. zm.); kogo co na czym, około czego, w czym, z kim (sz. zm); w czym, z czym kogo; z kogo komu co; przy kim (sz. zm.), u kogo kogo

  • ~ Gdy to [szaty, srebro i inne rzeczy] pograbiono, nie mając z czem onych [nacierających] bawić, dopiero dali się [dworzanie carowej] przysięgami niektórych zwieść, około całości zdrowia swego obietnicę otrzymawszy. NiemPam 75.
  • ~ Nierychło słów wymawiając, słuchających długo na rzeczy bawił [Biuzurdzimicher]. SaadiOtwSGul 11.
  • ~ Rodzice tego nie maią bawić z siebie dzieciom z gorszenia. PetrSEk 22.
  • ~ Potym małym czasie gorzkosci y cierpliwosci wszytek potym wiek wpociechach bawic będzie [człowiek]. OssŻyw 13v.
  • ~ Ale się onych Grubarzow trzeba strzedz/ ktore niektorzy częstuią/ y przy sobie bawią/ za to że ie chwalą. StarPopr 82.
  • ~ Trzymam kogo słowy/ bawię rozmową. Traho aliquem sermonibus, quousque [...] Teneo aliquem pluribus [...] Remoram facio alicui. Kn 1161.
  • ~ Gdy się człowiek w rzeczy iakiey zakocha/ wszytkie swoie myśli około rzeczy oney bawi/ ninac [sic!] innego nie respektuiąc. StarKaz II, 314.
  • ~ Prosimy tez was iáko Przyiacioł naszych/ ábyście nászych Posłáńcow nie báwiąc/ o wszytkim co się tám dzieie wypisawszy odpráwili. MerkPol 170.
  • ~ Aż mi sen wdzięczny te przysługę sprawił, Żem swą dziewczynę całował bez trwogi I w jej gładkości myśli moje bawił. MorszAUtwKuk 33.
  • ~ Iuppiter [...] rozkazał Calipsie Boginiey przez Merkuryusza żeby go [Ulissesa] dłuzey usiebie niebawiła. PotPrzyp 8V.
  • ~ Prosimy miły Panie/ racz nam błogosławić/ a na twym słowie świętym/ day nam myśl swą bawić. KancPol 652.
  • ~ Pięć dni te wyieżdzania bawiły. HistBun 10.
  • ~ W okrętach Egipt mozny, y wArmacie [...] ani zawierucha Morska ich bawi. PotSyl 118.
  • ~ Gdy już wstawać poczynali, wtym listy z poczty oddali, Które dość długo bawili [francuscy posłowie], niźli ich czytać skończyli. StanTrans 161.
  • ~ Obie oczy/ to iest Imaginacyą y Rozum twoy/ z Bogiem twym [...] bawić [należy]. BujnDroga 195.
  • ~ Pytasz, iako się zowie ta rybka? Remora. Po naszemu zabawa, gdyż bawi Okręty, Y czyni im w żegludze, naypilnieyszey wstręty. PotPocz 87 PotPocz 87.
  • ~ [...] niektorzy Ichmć [...] całą Sessyą kontradykcyami bawili. GazPol 1735/63, 7 nlb..
  • ~ Ia nie bawię lamentem nad straconym czasem. DanOstSwada I, 23.
  • ~ Pasterza wiejskiego nikt robotą żadną bawić nie powinien na ten czas, kiedy bydło wyganiać powinien w pole. SapMWilkKutrz 316.
Przenośnie
  • Duszne mu [Nachorowi] zdrowie tak zostawił [Królewicz], Ze go więcey paroxyzm rospaczy niebawił.DamKuligKról 214
  • Mało tu y Cypriyskie Grácye iuź spráwią/ Poprozno słodkim dźwiękiem głuche uszy báwią.TwarSLeg 74
2. »być obecnym gdzie, przebywać gdzie, zatrzymywać się czasowo gdzie«
Rekcja: w czym (sz. zm.), u kogo czego (sz. zm.), na czym (sz. zm.), przy kim czym; czym

  • ~ Wolał iednak [Hetman] puscic się na odwagę nizli Vsmoleńska bawic. ŻółkPocz 19.
  • ~ Aby relacye Hetmańskie/ Posłow wracaiących sie/ u was nie bawieły, y niebrały wam czasu. OpalŁRoz M1.
  • ~ Przez kilka miesięcy przy tymdworze bawieł. [Daulet]. PotSyl 92.
  • ~ Nazajutrz nie bawiąc kościołem, Wszytkie panny stanęły przed krolową kołem. PotFraszBrück II 358.
  • ~ Po wzięciu Torunia został król Szwedzki z Woyskiem w Jesieni w Prusach gdzie bawił ku Bożemu Narodzeniu. OtwEDzieje 108.
  • ~ [Pleban wileński] dzis [...] na sądach konsistorskich bawic musi. SapADiar 111.
  • ~ Odebrałem List od Im X Theologa, ktory o Przybyciu ImPana Podstolego donosi, iże w Zelwie dwa dni bawił. SapADiar 127.
Przenośnie
  • Wsiadayże Cny Korwinie idźże rowien procy, Tam kędy się magnes twoy, ciągnie na pułnocy: Waruy bawić na ścierwie? wracay do korabia, Niech cię iako tamtego [gołębia]: ledaco, nie zwabia.PotPocz 93
3. »zwlekać, ociągać się, tracić czas, guzdrać się, marudzić, pozostawać gdzie zbyt długo«
Rekcja: w czym; czym

  • ~ O niebawże więcey/ A co takiego powiedz nam co prędzey. TwarSDaf 78.
  • ~ Wiecey niebawiąc boby długo przyszło o tym pisac zostawam po dawnemu WMMPana Bratem ysługą Kr. Opalenski. OpalKListy 311-312.
  • ~ A gdyby iednym dniem dłużey kto bawił, Czwierć iedna z pocztu przepada. FredKon 1.
  • ~ Sam tez nie miał woli [Wojewoda] tak długo bawic w tym mieyscu. PasPam 165V.
  • ~ Nie bawi tedy [Xifil], wsiadszy wokręt [...] Iako nayprosciey tązy [!] do Pergamu. PotSyl 60.
  • ~ Mało co bawiąc po Odiezdzie Im Pana Podkomorzego Wyiechalismy z Dereczyna NaNoc do Wiązowcow. SapADiar 145.
Związki frazeologiczne

  • nic nie bawiąc (sz. zm.) || nie bawiąc:
    • »od razu, natychmiast, nie czekając, nie tracąc czasu, nie zwlekając«
    • – Nie bawiąc zatym bo tesz y papiru nie stawa, zostawam WMP. Bratem ysługą Kr. Opalenski. OpalKListy 513.
    • – Nas cztyry Miliony Miały doysc ySzesckroc stotysięcy darowizny odKrola Ie[g]oMsci kture niebawiąc doszły. PoczOdlPam 49.
    • – Nic tedy nie bawiąc, z hukiem wielkim muzyk, począł z pola nazad schodzić; za którym ruszyłem znowu wojsko i działa. SobJListy 472.
    • – Odebrałem List od ImX Limonta cum denuntiatione iż Xże ImC kanclerz niebawiąc mastanąć w Grodnie. SapADiar 28.
    • – ImP[a]n Ukolski [...] ZiadszyObiad [...] pozegnał nic niebawiąc. SapADiar 87.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

BAWIĄCY


im. przym. czyn.

Formy gramatyczne
lp M. m bawiący  
D. m bawiącego  
B. m bawiący  
lm M. mos bawiący  
Najwcześniejsze poświadczenie:
1644-1660
Znaczenia
1. »zajmować się albo kogo czym, poświęcać czas na co, koncentrować się na czym«
  • – Mieszczanie, kupiectwem bawiący i jakiemikolwiek towarami narabiający, po zł 8 [mają płacić jako podatek]. AktaKrak III 37.
2. »być obecnym gdzie, przebywać gdzie, zatrzymywać się czasowo gdzie«
  • – Ernestus Lettow [...] od confidenta swego przi Mistrzu bawiącego, aby uchodził i na pieczy się miał przestrzezony. VorLetSkarb 66.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 22.02.2016
Odsyłacze
Patrz: BAWIĆ SIĘ.
Autorzy: DL
Data ostatniej modyfikacji: 22.02.2016