Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

CECH

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: CECH, CZECH
Notowanie w słownikach
Słowniki notują cech
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   czech ||   cech
D.   czechu ||   cechu
C.   cechowi ||   czechowi
  czechu
B. uż. nżyw.   czech
N.   cechem
Ms.   czechu ||   cechu
liczba mnoga
M. uż. osob.   czechowie
uż. nosob.   cechy ||   czechy
D.   cechów ||   czechów
C.   cechom
B. uż. osob.   czechów
N.   cechami
Ms.   cechach
Etymologia
niem. Zeche
Znaczenia
1. »organizacja, stowarzyszenie rzemieślników miejskich jednej lub podobnych specjalności«
  • Przyymuię do céchu/ do rády/ etc. Allego [...] in decurias [...] Cooptare Senatorem, in Collegium, in ordinem [...] Adscribo aliquem ad numerum, in numerum [...] Adscisco [...]. Kn 894.
  • Drugie oszukania y Szalbierstwa, co korzenia wszeliakie bez ustaw sami wczechu [z]szedszysie iako zywnie chcą drogosc ustanowią y przedaią. TrepNekLib 9v.
  • Kilkaliat musi robic y wedrowac po siełu miastach, potym sztuke robic wyborna tosz dopiero do Cechu przymągo. TrepNekLib 12.
  • Zunfft cech tribus. KusWeg O2.
  • Iezli iednak inaczey bydz niemoze paratus iezdem demissis auriculis zastampic go kazawszy starszym Kusnirzom albo raczey całemu cechowi w Warszawie oszacowac go, co się stoi. OpalKListy 399.
  • Czwarty Towarzysz wędrowny dał się wpisac [...] do cechu naszego Towarzyskiego. RegTow 105.
  • Przy drzwiách wschodnich iest Ołtarz śś. Kryspiná y Kryspiniáná Uczennikow/ Mistrzow Cechu rzemięsłá szewskiego/ dziwnie bárzo piękney struktury. PruszczKlejn 17.
  • Z jatek chlebowych cech piekarski według osiadłości teraźniejszej daje fl. 3 gr. 4. OpisKról 186.
  • Káżdemu przytym zołdatowi, ktory rzemiesło iákie vmie, przez te dwanaście Niedziel bez przeszkody wszelkich Cechow rzemiosłá swego záżyć będzie wolno, ku swemu pożytkowi. FredKon 75.
  • Cech szewski daje zł 552, cech sukienników daje zł 110, cech krawiecki daje zł 90, cech kuśnierski [s] daje zł 60. InwKal I 758.
  • Na vpisanie [syna] Do cechu dałem złotych [...] 4. KunReg 66v.
  • A twe Vchwały y Czech Approbowali Ich Mosc PP Krzystof Czarneczki, y Walenty Raczkowski starostowie. KomonDziej 107v.
  • Znac to non obscur ze ten y inne Czechy dla Vtaienia Wiekszey powinnosci niz sie w Inwentarzu pokazuie Praw dawnych nie Vkazały. KomonDziej 113.
  • Tedy tez y My wszytkie te Decreta Commissarskie strony Czechow y Rzemiesnikow y Przywileiow ich Vczynione in toto approbuiemy. KomonDziej 113.
  • Nakazali aby Kazdy Czech mistrz ze dwiema Młodszemi z Czechu Przysiegą tego poparli iako zadnego Przywileiu y powinnosci swey nie Vtaili. KomonDziej 113.
  • Roku tegoz 1627 Dnia 14 February Vcciwy Czech Slosarski Zywiecki odłączywszy sie od Kowalskiego Nastał. KomonDziej 118v.
  • Pąn Na Zywczu Dał Vcciwemu Czechowi Kowalskiemu Zywieckiemu Przywiley. KomonDziej 150.
  • Krol [...] dał Przywiley Vcciwemu Czechu Tkalskiemu Zywieczkiemu Nowo Fundowanemu w Warszawie podpiszany. KomonDziej 169v.
  • Cech. 1) Zunft. [...] 1) corps de métier. [...] . T III 99.
2.  przen.  »zespół ludzi o podobnych cechach, obyczajach, poglądach; towarzystwo, stan«
  • Ucieszna dziewko! Jużeś nam z cechu ubyła, Jużeś panieński wieniec z głowy położyła. SzymSiel 172.
  • Gdy nas do wászey Konfederácyey kácerskiey záciągacie/ chcecie nas wpráwić do cechu onych olbrzymow/ ktorzy potopu przyczyną byli. BirkEgz 9.
  • Atu p. plebeus zaraz wiechawszy pod chorągiew chcialbysie wcechu tem Towarzeszęm Sliachcicowi zwac. TrepNekLib 12.
  • Z tey też to złości/ iáko iednegoż cechu ludzie/ dniá dzisieyszego [...] obwiniwszy go potwarzą swoią/ ná śmierć go osądzili. StarKaz II. 555.
  • Przypadł z słojkami Febus swą osobą I z władzą silną nad każdą chorobą; Dyjana, pannie dziewica, przybyła I swego cechu od szkody broniła. MorszAUtwKuk 264.
  • Herby Szláchty Koronney, y [...] Wielkiego Xięstwá, Litewskiego, gniazdá Cnot, háráktery, męstwá: Chciałbym pisáć, lecz siłá, pieniądzmi do Cechu W kupionych, lezie w pioro. PotPocz 15.
  • Prędzey do piekła Wskoczyć się odwáżę, Niż z szatánámi przystanę do cechu. DrużZbiór 424.
Związki frazeologiczne

  • święty cech:
    • »niebo, zbawienie«
    • Ciało w łaźni wymyją za godzinę ługi, Ale duszę, kto chce wniść do świętego cechu, Dłużej, niż siedm lat trzymać należy na blechu. PotFraszBrück I 461.
  • żydowski cech:
    • »zdziercy, skąpcy, lichwiarze«
    • Drudzy bez regestrow do Zydowskiego cechu wstąpili; drą, łupią bez miłosierdzia. BirkNiedz 224.
  • z kimś trzymać cech (sz. zm.):
    • »sprzyjać, pomagać komuś«
    • SA też iácyś duchowie dziwni/ ktorzy z ziemi Pospolicie bywáią/ więc między kruszcámi/ Ci z gorniki przy kruszcách iákby cech trzymáią. RoźOff H3v.
    • [Bachus] Przeto z námi trzyma Cech á záwżdy nam w znoiu/ Vpalonym podawa chłodnego napoiu. RoźOff M.
  • marsowem bawić się cechem:
    • Sam to przyznał Chodkiewicz Ktory iak się Marsowem począł bawic Cechem Nigdy tak wielkich, nigdy z tak ogromnem Echem sztuk ognistych, nie widział. PotWoj 73.
3. »członkowie cechów, towarzysze cechowi«
  • Cechy zmiasta wychodziły z Chorągwiami. MasDiar 136v-137.
  • A Cechom dáli zá to insze pospolite, ktore były około Gymnasium, ábo rynku, ábo portu morskiego: tákże też targowe mieyscá. PetrSEk 31.
  • Cechy supplikowáli/ áby Rzemieślnikom Cudzoziemskim zákazano Rzemiesłá tu y po wszytkiey Angliey robić. MerkPol 26.
  • Ognie rozne były y na wodach gorzały y Litery exprymowały ieno ze Wiatr troche przeszkadzał z Dział ustawicznie bito y Cechy dawały ognia. SobTDzien 3v.
  • Postanowili [...[ aby [...] wezwawszy do siebie Miesczan Czechow y kazdego pospolitego Człowieka surowo przykazał iako by wedle taxy tey y Ceny rzeczy wszytkie przedawane były. KomonDziej 114.
  • Tych Ktorych Starszyzna ich y Czechowie wszysczy przez Vota za Kandydatow podadzą, to iest na Radziecztwo szesci z Ktorych Czterech Na Woytowstwo Dwu z Ktorych iednego maią Panowie [...] approbować. KomonDziej 230-230v.
  • Cechy Wszytkie byli dawali Ognia. SapADiar 128.
4. »siedziba cechu«
  • Cech/ miéysce/ ábo schadzká/ [...] Conuentus opificū: vel domus conuentui opificum habendo destinata. Kn 59.
  • Curia Rathusz, Cech. SłowPolŁac 42.
  • Cech [...] 2. das Zechhauss. WojnaLust 60.
  • Kilofy y Łopaty z Marami w Czechach chowano. KomonDziej 16v.
  • Cech. [...] 2) Herberge der Handwercker. [...] 2) auberge de métier. T III 99.
5. »zajęcie, zawód«
  • Inszych sie rzeczy imie iako piwowarstwa Rybołostwa y inszych cechow tym podobnych. OpalKSat 95.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

CECHAMI

w funkcji przysłówka
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
  cechami [leksykalizowana forma N. lp]
Najwcześniejsze poświadczenie:
1621-1643
Znaczenia
»według kolejności reprezentacji poszczególnych cechów«
  • Céchámi. Tributim [...] per tribus. Kn 59.
  • Tákże pod czás látá, ćwiczenie co Miesiąc, raz będzie skłádał z strzelbą, w bęben kazawszy vderzyć, áby do tarcze strzeláli Cechámi. FredKon 57.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 22.05.2025
Autorzy: KS , WM
Data ostatniej modyfikacji: 22.05.2025