Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

BEZPIECZNY, BEZPIECZEN

przym.
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: BEZPIECZNY || BEZPIECZEN, BEŚPIECZNY || BEŚPIECZEN, *BIEZPIECZNY
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
stopień równy
lp M. m   beśpieczny ||   bezpieczny
ż   bezpieczna ||   beśpieczna
n   bezpieczne
D. m   bezpiecznego
ż   beśpiecznej ||   bezpiecznej
n   beśpiecznego ||   bezpiecznego
C. ż   bezpiecznej
B. m nżyw   beśpieczny ||   bezpieczny
ż   bezpieczną
n   bezpieczne ||   beśpieczne ||   biezpieczne
N. m   beśpiecznym ||   bezpiecznem ||   bezpiecznym
ż   bezpieczną
n   bezpiecznym
Ms. m   beśpiecznym ||   bezpiecznym
ż   bezpiecznej ||   beśpiecznej
n   bezpiecznym
lm M. mos   beśpieczni ||   bezpieczni ||   bezpieczny
nmos   bezpieczne ||   beśpieczne
D.   beśpiecznych ||   bezpiecznych
C.   bezpiecznym
B. mos   bezpiecznych
nmos   bezpieczne
N.   bezpiecznymi ||   bezpiecznemi
Ms.   bezpiecznych
stopień wyższy
lp M. m   beśpieczniejszy ||   bezpieczniejszy
ż   bezpieczniejsza
n   bezpieczniejsze
D. ż   bezpieczniejszej
n   bezpieczniejszego
B. m nżyw   bezpieczniejszy
ż   beśpieczniejszą
n   bezpieczniejsze
N. m   bezpieczniejszym
ż   bezpieczniejszą
Ms. n   bezpieczniejszym
lm M. mos   bezpieczniejsi
nmos   bezpieczniejsze
C.   bezpieczniejszym
B. nmos   bezpieczniejsze
N.   bezpieczniejszemi
stopień najwyższy
lp M. m   najbezpieczniejszy
ż   najbeśpieczniejsza ||   najbezpieczniejsza
n   najbezpieczniejsze
D. m   najbezpieczniejszego
N. m   najbezpieczniejszym
ż   nabezpieczniejszą ||   najbezpieczniejszą
odmiana niezłożona
lp M. m   bezpieczen ||   beśpieczen
Znaczenia
1. »niezagrożony, nienaruszalny, spokojny o co, pewny czego; nie powodujący zagrożenia«
  • – Pragnął [Astolf] się znowu wrócić do ojczystej strony, Tak, jako mu otuchę była uczyniła Ta, co sprosną Alcynę w boju zwyciężyła, Obiecawszy mu drogą jako nałatwiejszą Odesłać go w jego kraj i nabezpieczniejszą. ArKochOrlCz III 333.
  • – Béspiéczny/ wolny od niébéspiéczeństw/ béz piéczy/ Tutus locus […] Tutus ad omnes ictus […] Tutus aduersus pericula, […] Securus abs, & securus à metu […] Innoxius à curculionibus […] Vacuus periculo. Kn 20.
  • – Oboz swoi abyzmy byli bespiecnieiszemi okopalizmy. MarchŚcibHist 11.
  • – W onych rozmowach nic sie nie sprawiło, tylko ze sie tego ustrzegło ze bespieczny ci co rozmawiali wrocili sie do obozu. MarchŚcibHist 12.
  • – Ludziom słuzebnym i woiennym ma bydz wolne i bezpieczne odeyscie, i nie maią byc zatrzimani. VorLetSkarb 126.
  • – Urodzony Zaleski wziąwszy przestrogę Iz nie mogł zostawac zdrowia swego bespieczen Uciek się do nas. DekrŻmud 217a.
  • – Dziedzictwo od wszech otrzymał [Otwinowski] bezpieczne Najazdów prawnych i wszelkiej dzielnice. MorszAUtwKuk 148.
  • – Te tedy mieysca ostrozny przepłynąwszy Ulisses rozumiał ze iusz bezpieczen będzie. PotPrzyp 8.
  • – A iż kázdego Krolestwá summum stabilimentum iest/ mieć záwsze pieniądze/ áby in casu ingruentis periculi, było się do czego rzucić/ expedit Reipublicae, áby Generálne Czopowe/ od tych Napoiow/ ktore ná szynki idą/ Vchwalone były/ choć iákie nie wielkie, áby perpetuo currat, ktore Quártałámi áby do Skárbu oddawáne było/ y ieden go stroż ten pospolity strzegł/ y pilnował/ náznáczywszy ktore in meditullio Regni mieysce beśpiezne [!] y poufáłe. FredKon 80.
  • – Ieżeli stánie summá rowna liczbie dáney, z ktoreyeś wyciągał Sciánę Kwádratową; bądź bespieczny o dobrym wyráchowániu. SolGeom III 152.
  • – Nawet od samegoż Woyska naszego nie iesteśmy beśpieczni. LeszczStGłos 111.
  • – BASTON […] ON DIT aussi Estre bien assuré de son baston […] MOWIĄ też być bespiecznym pewnym o lasce swoiey, kiedy kto ma dobrych poplecznikow tego co mowi albo czyni, y kiedy kto iest pewny o skutku dobrym imprezy iákiey. DanKolaDyk I, 179.
  • – Kiedy zas drugiego dnia ospa wykwita, y znowu ginie, y znowu się pokazuie, to rzecz nie barzo bezpieczna dla pacyenta. BeimJelMed 62.
  • – BAZYLISZEK […] Náturalne odium ma ten Wąż z Łásicą y Rutą, dla tego te zwierzątká w pysk bierą rutę, iáko oręże nań mocne, á ták od iádu BAZYLISZKA bespiecznemi zostáią. ChmielAteny1755 I I, 498.
  • – Bespieczny, Bezpieczny. [...] 4) sicher als ein Gefängnisz. [...] 4) seur comme une prison, un lieu de secureté. [...] 4) na bezpieczne go wsadzono miejsce. T III 34.
  • – Bo gniew Páński wyrwie się nagle, á gdy będziesz naybespiecznieyszy przydzie ná cię porażká. GdacPan 157.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • na bezpieczne:
    • – W tey porze nápadł DAWID na Amálecyty, Herszt ich śpi ná bespieczne, iako woł zabity. DrużZbiór 71.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Wiele słucháć/ rzecz bespieczna. RysProv XVII, 6.
  • – Gdy się co tráfi wątpliwego/ czyń co iést béspiéczniéyszego. KnAd 233.
  • – Lépiey być béspiécznem/ niż śmiáłem. KnAd 436.
  • – Miéysce społéczne/ ma być béspiéczne. KnAd 492.
  • – Poséł wszędy iést béspiéczny/ wszéch narodow wyrok wiéczny. KnAd 902.
  • – Vbogi wszędy béspiéczny. KnAd 1188.
  • – Dołem lepiey; niskie rzeczy bezpiecznieysze, prov. 1) mit Demuth kommt man überall durch. 2) wer niedrig sitzt/ fällt nicht hoch. 1) l'humilité passe par tout. 2) d'un bas lieu on ne tombe pas haut. T III 243.
Przenośnie
  • Nie niewola w małżeństwie, ale myśl beśpieczna, Ale uciechy miłe, ale zgoda wieczna.SzymSiel 61
2. »taki, na którego można liczyć, na którym można polegać, niezawodny, skuteczny«
  • – RABIN. Ktoraż iednák z tych [religii] ma bydź gruntownieysza y bespiecznieysza? THEOLOG. Ktora od Bogá dána iest. KorRoz 3.
  • – Rolnictwo przecie iak tak lub dochod ma mnieyszy Ale tez bespiecznieyszy. Kupiecki zarobek Lub prostszy lec niepewny. OpalKSat 95v-96.
  • – Dla obrony y ochrony Całosci wszytkiey Rptey nad Fortece dobrze warowną, munitią armatą y ludzmi opatrzoną Niemasz nic pozytecznieysze[g]o y bespiecznieysze[g]o. NarArch 34.
  • – I Chodkiewicz tesz nie był tak nazbyt uporny Woli sposob bespieczny nizeli Pozorny. PotWoj 95.
  • – Na ten czas bowiem poznaią krolowie nasi, że naybespiecznieysza podpora ich Tronu, chwała y szczęśliwe panowanie, nie zawisły, tylko od utrzymania wolności. LeszczStGłos 6-7.
  • – Do osiągnienia tego końca zbawiennego […] Naypewnieyszym y naybespiecznieyszym iest srzodkiem zakonne Powołanie. MikSil 199v.
3. »śmiały, odważny, zuchwały«
  • – Żartów grubych zaniechaj i bezpiecznej mowy. SaadiOtwSGul 38.
  • – Béspiéczny/ niélękliwy/ Securi animi homo […] Otiosus animus. Kn 20. Puścił bespieczny żeglarz swe żagle łákome. Kn 20.
  • – Náćierały sámym wieczorem máło nie do pułnocy z tyłu ná zádnie chorągwie Lisowczykow/ y inny piechoty/ ále nie był ták[...] ogi/ żeby nas vrwáć miał/ á tym czásem iáko się ći zadni z Kántymurowymi vganiáli/ w Taborze sámym/ y w czele Taboru/ co raz to więtsza wrzáwá/ y żaki bespiecznieysze/ że do tego ku pułnocy przyszło/ że się rzućili oczywiśćie ná gwałt y swąwolą/ do czego vkazáłá się im drogá niemáła/ odbieżeniem od woyská niektorych stárszych. SzembRelWej B4v.
  • – Myślę ustawnie, skąd to w pospólstwie szemranie, Skąd wzięli tak biezpieczne niedawno pytanie O królu narodzonym nowo w ty krainie. Jak widzę, ta nowina tem bardzi to słynie: Każdy mówi, iż taki król się miał narodzić, Który ich ma z niewolstwa wszytkich wyswobodzić. DialKrótOkoń 91-92.
  • – Puścił bespieczny żeglarz swe żagle łákome. OvOtwWPrzem 11.
  • – Z Murow pioronámi bili I nieprzyiacioł bespiecznych gromili [obrońcy Jasnej Góry]. OblJasGór 28v.
  • – FRASZKI I ŻARTY ROZMAITE, ALE TROCHĘ BEZPIECZNE Kto nie chce wierszów wszetecznych, Niech nie czyta i statecznych. Albo niech czyta pijany, Nie da poecie nagany, Bo częściej pod dobrą myślą Te się nam błazeństwa kryślą. PotFrasz4Kuk I 343.
  • – Mowę twą dla dawney mey ku tobie miłości Znoszę, y niekarzę twey bespieczney śmiałości. DamKuligKról 13.
  • – Skromnych postępki miałam za prostotę, Bezpiecznym w mowie czyniłam sromotę. Dziś o mój Boże jawnie mi to płacisz, Kiedy mój żywot z srogą troską bracisz [lament panny oszukanej w małżeństwie]. ZbierDrużWir I I, 153.
  • – Taką bespieczną mową poniekąt zalterowany y rozgniewany Iuliusz wkrotce sie sam w sobie usmierzył. SzołHist 19.
  • – Bespieczny, Bezpieczny. [...] 3) frey, vertraut. [...] 3) libre, franc en conversation. [...] 3) bezpiecznym na krola się targnął ięzykiem; bezpieczny to barzo ze mną postępek. T III 34.
  • – Pátrzże tedy, Jáko cię beśpiecznym uczynić może. Umysłu twego mężność. […]. Ják odważnym? LubSŁapAdw 33.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Im kto głupszy/ tym bywa bespiecznieyszy. RysProv V, 4.
4. »lekkomyślny, niedbały«
  • – A to niedawno tu przyiazn nasza z Moskwą, a iuzezmy tak bespieczni ze z obozu naszych wieksza częsć w Moskwie zawsze bywa. MarchŚcibHist 28.
  • – I ciebiez to wczesna Stolicą [!] Bogow […] bespieczną Ucieczką wszytkich postronnych Krolow y Monarchow, barzo marnym strachem opłoszeni […] Rządcowie twoi w tym razie odbiegli? SzołHist 16.
  • – My iákoby żadnego sądu nie miáło być/ tákesmy bespieczni/ áni sumnienia swego rozbieramy. BirkNiedz 16.
  • – Będę teraz záżywał świátá, poki mi służą látá. Y tákci ludzie bespieczni kwiát młodości swojey Dyjabłu ofiárują, á drożdże stárości dopiero Bogu ofiárowáć obiecują. GdacPan 167.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • – Zakonnik w Celli/ Zołnierz we zbroi/ Człek przy prawie. Bespieczni są. ŻabPol B1v.
Użycia metajęzykowe
  • - Béspiéczny iéstem/ [...] Otiosus, [...] Animo iam nunc otioso esse impero [...] In tuto esse, [...] In tranquillo esse. Kn 20
  • - Bespieczny/ Liber […]. Otiosus, Securus, Tutus […]. Frey/ ledig/ muessig/ ohn Sorg/ sorglosz/ ruhig/ sicher/ wol verwahrt. DasHünDict Oo iiij
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Podhasła

BEZPIECZNA

w funkcji predykatywnej
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON

Formy gramatyczne
czas przyszły prosty/czas teraźniejszy
lp 3. os.   bezpieczna
Najwcześniejsze poświadczenie:
Znaczenia
»jest niegroźne, jest niezagrażające«
  • – Poczwarte osobliwie/ áby purguiące lekárstwo było dáne/ gdy rzecz iest wątpliwá/ ábowiem ieśli chorobá przez się śmiertelna iest/ bespiecznieysza iest nie purgowáć ich/ áby potym śmierći ná lekárzá nie złożono. CiachPrzyp Hv.
  • – Coraz kazano z chorągwiami skoczyć, a skakać, ile konnemu, nie zawsze bezpieczna. OpalŁCoś 251.
  • – Nie wiem, jeśli bezpieczna i przystojna między różne wojska jednej się prawie puszczać białejgłowie, bez słusznego sługi i bez statecznej białejgłowy. SobJListy 194.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Data ostatniej modyfikacji: 24.11.2021
Odsyłacze
Patrz: NIEBEZPIECZNY.
Autorzy: BR-K , WM
Data ostatniej modyfikacji: 24.11.2021