1.
»pleciony sznur, rzemień służący do chłostania; rodzaj bata«
– Pęgi krwáwe/ z osieczenia rozgámi/ ábo biczem/ rospądza y goi [maść z kopru]. SyrZiel424.
– Nic inszego widáć nie było ná ten czás/ iedno kátowanie/ bicze/ rozgi/ wygnánia/ śmierći/ żelázá/ ognie/ łańcuchy/ okowy/ kordy/ szubienice/ krzyże. BirkNiedz16.
– Sam Pan splotszy sobie bicz z powrozá wybił przedáiących/ áby domu Bożego/ domu modlitwy/ domem targowym y szemránia nie czynili kupcy. KalCuda113.
– A że im kredensował w potrzebie gniew boski, sam im serca dodawał, a straszne przegróżki Puszczał na wojska polskie: nie ich broń, nie oni, Ręka boska wygrała, która przy ich broni Wtenczas biła, która ich biczami chłostała, Syny zapamiętałe; [...] przed straszną ręką uchodzili Pańską, [...] Na sercach tylko mając sztychy nie odbite. ZimBSiel163.
– Flagellum de funiculis, bicz z powrozow należy do szkoł, do karánia młodzi, nie zaraz po Pánu IEzusie, iuż práwie in fine seculorum, ná końcu świátá, Zakon nász, w-piętnastym iák wierszu, ták wieku po Pánu IEzusie, ná ćwiczenie młodzi przyszedł. MłodzKazIV, 153.
– On sam [Bóg] Erynny dobrze biczem chłosta Wam nie doyrzany; bo nad nim mieszkacie Zadne mu prawo; zadna moc nie sprosta. LucChrośPhar199.
– Tam CHRYSTUS w przysionku od żołnierzow do słupa przywiązány, okrutnie biczami sieczony, w płaszcz purpurowy odziany, Cierniem koronowány, zá berło trzciny do rąk podániem despektowány. ChmielAteny II538.
– Byli ludzie z długimi biczami , od nich zwani bicznikami, którzy przed godziną dystrybucji chleba zganiali ubóstwo do owych miejsc, zajmując wspomnianymi biczami i pędząc jak bydło. KitPam39.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
bicz drutowy:
– Tám były wszystkie od Heleny święty/ Zbáwicielowe pochowáne sprzęty: Słup porfirowy/ Krwią świętą skropiony/ Włocznia ktorą bok Pánski przebodziony: Gwozdzie/ drabiná/ postronki surowe/ Młot/ kliszcze/ gębká/ y bicze drotowe: Tytułn Krolewski/ y insza ármatá/ Y Mágdaleny wonne Aromatá. TwarKPoch D2.
– Pan wprzod widząc kto ma y iák wiele grzeszyć/ onego chlusta iáko biczem ciáłá chorobą. KalCuda157.
jako biczem siec:
– Tak iáko biczem Sárrácen zuchwáły Siecze po sercu nászychtem łáiániem. TasKochGoff185.
jak z bicza odpowiadzieć:
»odpowiadzieć natychmiast, bez zastanowienia«
– Ale młodego tego Teologá chciał zágádnąć stáry, i pyta go: co sięnigdy nie zprzykrzy? odpowie iák z-bicza! spáć: sny zmorzą i ufatyguią człowieká, spánie nigdy! nie zágádnionemu młodemu Teologowi odpowie stáry: wiosná, choć záwsze w zieloney bárwie do nas przyidzie, nigdy się nam nie zprzykrzy. MłodzKazI, 289.
jak biczem ciąć:
być biczem na kogo, co:
– To pewna ze monete tak rozdzielono, i samem na oko kilka sztuk takowych widział, wczem populus detrimentum nie odniesie poniewasz znowu do skarbu odbieraią, alie pono bicz to iest na cudzoziemskie Woysko, zeby s Panstwa nie wyiezdzało, i pieniądze niewywoziło. VorLetSkarb275.
– Stáry furman rad słucha/ kiedy kto biczem trzáska. RysProvXV, 2.
2.
w lm
»chłosta; bicie rzemieniem, plecionym sznurem; ślady na ciele po takim biciu«
– Nic inszego widáć nie było ná ten czás/ iedno kátowanie/ bicze/ rozgi/ wygnánia/ śmierci/ żelaza/ ognie/ łáńcuchy. BirkNiedz16.
– A nam słup, od biczów krwawy, Jest przewodnikiem do niebieskiej włości I skaże gościniec prawy, Gdzie zastarzałe mamy złożyć złości, Stopy dusze obłędliwej Do ścieżki wiary prostując prawdziwej. MorszAUtwKuk216.
– Niewinny Jezu tak sromotnej grozy: Tram na ramieniu na szyjej powrozy Dźwigasz znamiona swojej śmierci bliskiej Między bezbożnych katow pośmiewiski. Krwiąś wszytek spłynął od stopy do głowy, Od biczow i od korony cierniowej. PotFraszBrück II381.
– Kazimierz Korsak nie raz na pańszczyznę do Dworu chodził, gdzie nie poznany bicze y guzy nie raz [...] od Dworskich wynosił. NiesKor II618.
3.
»plaga, kara, cierpienie«
– Strászny bicz ná złego ma sumnienie/ ktorym go ustáwicznie kátuie. BirkNiedz119.
– Dobrze stworzone [rzeczy] w bicze nam [Bóg] przetwarza/ ktorzy złe czynimy/ áby snadź te sáme przez bol/ ktory[m] chłoszczą/ grzeszącym złe były. KalCuda231.
– O iak tak czesta trwoga iaki tam niepokoy Gdy drugi cienia swego boi sie mniemaiąc Ze to iuz wie wszytek swiat co gdzie cicho zrobieł Stanie sumienie za bicz za hak zakatownią Niewiem iaką za rozgi zaproby y wszytkie Meki. OpalKSat49.
– Bicz, Arkan, rzuca ná kark iuż człowieczy [miłość]. DrużZbiór366.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
bicz Boży:
– Coz kiedy tak Bog dysponował, że nasi za niemi ruszyc się nie chcieli, aby ieszcze bicz Boży nad sobą mieli. Trupa na ten czas padło mało, bo się nawet y pobić szczerze nie dostało. HistBun23v.
– Przez to tak wielką wzbudził bojaźń Ze go Swiat Cały flagellum DEI, albo biczem Bozym być sądził. IntrHist94.
bicz karania:
– Zasłużyły to były grzechy nasze, aby nas WszechmocnośćBoska pod tym biczem karania swego trzymała. AktaKrak III83.
kłopotów bicz:
– Pan Bog [...] nieposłusznych y krnąbrnych roznemi chłości kłopotów biczámi. KalCuda208.
bicz surowości:
– [...] oto plecy y cáłe Ciało násze pod bicze surowości Twoiey poddáiemy [...]. DanOstSwadaV, 23.
Związki frazeologiczne
sam sobie bicz nagotować:
– Rupta potém in apertum evasit amicitia odium, któa im była większa, tym potém cięższa królowi, bo ich w honory i w bogactwo spanoszywszy sam sobie bicz nagotował.PotWojVI.
bicz języka:
– Przed biczem języká ukryty będziesz: á nie ulękniesz się w spustoszeniu/ gdy przydzie. BGHi5, 21.
