Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

GARNIEC

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Warianty fonetyczne: GARNIEC, GARNEC
Notowanie w słownikach
Słowniki notują
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   garniec ||   garnec
D.   garnca ||   garca
C.   garcowi
B. uż. nżyw.   garniec
N.   garcem
Ms.   garcu ||   garncu
liczba mnoga
M.   garce ||   garnce
D.   garncy ||   garcy
  garnców
B. uż. nosob.   garnce ||   garce
N.   garncy
Ms.   garncach ||   garcach
liczba podwójna
M.   garnca ||   garca
Znaczenia
1. »duży garnek, gar«
  • Wykopać dół w ziemi, wstawić weń garnek mały, któryby dziurą obłapił dno u wielkiego garnca, i oblepić glinę z paczesiami wszystek wielki garniec i pokrywkę. OstrorMyślTur 22.
  • Abowiem obyczaj Kápłanow ten był około ludu: ktokolwiek spráwował Ofiáry/ przychodził sługá Kápłáński gdy wárzono mięso/ májąc widełki o trzech zębách w ręce swojey. Y wrażał je w státek álbo w kocieł/ álbo w panew álbo w gárniec á coklowiek wyjął widełkámi/ to sobie brał Kápłan. Ták czynili wszystkim Izráelczykom ktorzy tám do Sylo przychodzili. BG 1Sm 2, 13-14.
  • A jedzą mięso ludu moje[g]o/ á skorę jich z nich zdzieráją/ y kości ich łamią/ y rąbią je jáko do gárncá/ á jáko mięso do kotłá. BG Mi 3, 3.
  • Przetoż wyszedł jeden ná pole áby zbierał ziołá/ y ználazł mácicę polną/ á názbierał z niey owocow polnych pełen płaszcz swoj/ á przyszedszy nákrájał ich w gárniec kásze; bo tego nie ználi. Y wylali mężom onym áby jedli. A gdy jedli onę kászę/ záwołáli/ y rzekli: Śmierć w gárncu/ mężu Boży! y niemogli jeść. Y rzekł: Przynieście sami mąki: á wsypawszy ją w gárniec rzekł: Náliey ludowi/ y jedli: y nie było nic więcej złego w gárncu. BG 2Krl 4, 39-41.
  • A mowili do nich Synowie Izráelscy: Obysmy byli pomárli od ręki Páńskiey w ziemi Egipskiey gdysmy siadáli nád gárncy mięsá: gdysmy się nájadáli chlebá do sytości: bo teraz wywiedliście nas ná tę puszczą/ ábyście pomorzyli to wszystko mnostwo głodem. BG Wj 16, 3.
  • Albowiem ták powiedział PAN Bog Izráelski: Mąká z gárncá tego nie będzie strawiona; áni oliwy z tey bánki ubędzie/ áż do dnia/ gdy PAN spuści deszcz ná ziemię. BG 1Krl 17, 14.
  • Przetoż ták mowi pánujący PAN: Biádá temu miástu krwáwemu/ gárncowi w ktorym zostawa przywárá jego/ z ktorego/ mowię/ przywárá jego nie wychodzi: po sztukách/ po sztukách wyciągaj z niego, nie pádnieć nań los. BG Ez 22, 28.
  • Y piekli báránki Wielkonocne ogniem/ według zwyczáju: á inne rzeczy poświęcone warzyli w gárncách/ y w kotłách/ y w panwiách: y rozdawáli spieszno wszystkiemu pospolstwu. BG 2Krn 35, 13.
  • Gárnéc/ vel Gárniéc/ garnék wszéláki gliniány. Olla [...]. Kn 186.
  • Wszákże y Philomellá/ skoczywszy zárázem/ Wyostrzonym/ gardziel mu/ przeżnęłá/ żelázem; Y członki porąbáłá/ ná poły żyiące/ Y ieszcze w sobie duszę potrosze máiące: Ktorych część/ zaraz w gárcách miedziánych wárzono/ Część przy ogniu ná rożnách żeláznych pieczono: Y gmách wszystek zsiniáłą krwią był splugáwiony. OvOtwWPrzem 247.
  • Hałła Tatarskie, iaki wrzące garce Bełkot czynią. PotWoj 82.
  • Kazałem spory garniec miodu wystawic bo tam wina Złe nasypałęm gwozdzikow Imbieru tomtak pił Iakęm kąsek otrzezwiał iuż mi się tez iesc poczęno zachciwać. PasPam 67.
  • A o Ręku co mówić? To: że pożyczane V Praczek/ v Kucharek: bo pozawiane. Jakby garce/ abo więc/ iachtele myć miały. ŁączZwier D4v.
  • Garce robotnika żup bocheńskich z woli najj. k. j mci abrogantur, aby żaden nie ważył się onych z dołu wynosić, ale na dole one na miejscu od żupy naznaczonym nabijać mają, a za to zapłatę z żupy co tydzień odbiorą. InsGór 1714 80.
  • Garnec, g. garnca. Garniec, g. garca. 1) grosser Topf zu unterschiedenem Gebrauch. [...] grand pot, un vaisseau à divers usage. [...] garniec gliniany, miedziany. T III 364.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • garniec na nogach:
    • Gárnéc ná nogách/ Chytropus [...] Tripes olla. Kn 186.
    • garniec na nogach. Koch-Topf mit Füssen. marmite. T III 364.
  • garniec żelazny:
    • garniec żelazny. eiserner Topf. houle. T III 364.
  • garniec miedziany:
    • Gárnéc miédziány/ ábo kociéł do wárzenia. Cacabus stanneus. [...] Cacabus argenteus [...] Cucuma. [...]. Kn 186.
  • garniec trzewiowy:
    • Garnéc trzéwowy/ stálowy/ do drobék bydlęcych. Zema, ae. Trebellio, Seruio i. cacabus [...]. Aula ahenea [...]. Kn 186.
  • garniec gorzałczany:
    • W kuchni garniec gorzałczany z pokrywką, rurnicą [...] alembik z rurniczką o jednej rurce. InwKal I I, 198-199.
  • garniec stalowy:
    • Garnéc trzéwowy/ stálowy/ do drobék bydlęcych. Zema, ae. Trebellio, Seruio i. cacabus [...]. Aula ahenea [...]. Kn 186.
Związki frazeologiczne

  • jako w garcu:
    • »zamęt, zamieszanie«
    • A tu iako w garcu iuz się samo Corpus potyka. Litwa na lewym skrzydle tak że nieproznuią. PasPam 95.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • (wariant I):
    Vderz w gárnéc dźwięk go wyda. KnAd 1161.
  • (wariant II):
    Uderz w garniec dźwięk go wyda. an der Rede erkennet man einen Narren. on connoit les foux aux paroles & les ânes aux oreilles; au parler le bon cerveau. T III 364.
  • Kocioł gárncowi przygania. KnAd 1031.
od przysł.: Przyganiał kocioł garncowi, a sam smoli.
  • (wariant I):
    Tak kocioł garcowi Przygania i dojmuje, balbierz – balbierzowi. ŻałRokLub 159.
  • (wariant II):
    Zaczym Mośći Pánowie życzyłbym, zeby koćieł gárcowi, w tey mierze nie przygániał, gdy obáy smolą. BystrzPol N2v.
Przenośnie
  • Cóż jest głowa? gęstego pełen garniec błota [...] Oczy? bańki łez, które rzewnym płaczem cedzą, Ledwie się o frasunku od serca dowiedzą.PotFrasz4Kuk I 407
2. »miara objętości płynów i ciał sypkich równa czterem  → kwartom; ok. 3,77 litra«
  • Na same pany [dano] po cztery czarecki zgorzałki, garnec miodu cadzonego, garnec piwa, dwa kołacza, dwa chleby półgroszkowe, dwie kokoszy, sztukę jałowiczyny, sztukę baraniny, masła za grosz, 10 jajec, a na sól, na ocet, na krupy i na śmietanę i na wsiakoje miałkoje 3 grosze. NiemPam 292.
  • Pęcek z iabłek Cytrynowych, zlekka przetłuczonych, kwiatow Miodunkowych, ábo wołowego Języka, kwiecia Gwoździkow polnych, káźdego po łocie. To wszystko co nadrobniey posiekać, w worek płotná wietchego wsypać, y do báryły, ktoraby czternaście, ábo piętnaście gárcy winá w się wzięłá, we śrzodku zawiesić. SyrZiel 354.
  • Béczká/ áchtél/ kłodá/ Béczká piwna/ in constit: Regni anni 1565. gárncy 72. anni 1598. gárncy 62. Tina. [...] Dolium [...] Orca. Kn 19.
  • Gárnéc/ miárá mokrych rzéczy/ czterykwartowa miárá. Congius. Kn 186.
  • Gárnéc winá/ oliwy/ etc. Congiarium. Kn 186.
  • Pan Simon Kopjtinskj powiedział ze był v JP Daniłowica Woiewodj Ruskiego na wigilią j iadł sczukę tak wielką co się w xieniec wlało szteri garce wina [...] przeto Rzeczypospolita babinska dała mu vrząd Bankietnyk Babjnsky. AktaBab 28.
  • Wstawili na Sanie barełkę gorzałki w 6 garcy. PasPam 154.
  • Nuz pić upił się tak owym Garcem miodu że tylko na ramionach czeladzi wisiał idąc odemnie. Iam tez Sobie folgował a on tez się temu nie przeciwił. PasPam 163.
  • Ładownica została [...] pełna gorzałki zacney ze dwa Garca wniey. PasPam 238v.
  • Halembików 2; w jednym garcy 18, a w drugim 6, z rurkami. InwKal I I, 654.
  • Każ zrobić baryłkę cynową albo ołowną [...] pękatą na pół łokcia [...] która by do połowice brała wody ze 4 garnce. Wewnątrz [...] niech ma przegrodę [...] subtelnym kurkiem na wierzchu baryłki widomym snadniej pomiarkować miarę dziurki wodę przepuszczającej nad przegrodą. SolArchB 363.
  • Wychodzą, słyszę, nienależytem prawem beczkowym i ładarzom nadgórnym garnce, więc aby krom jednego beczkowego, co góry pilnuje, 2 garnca szły w tydzień, bo na myto z osobna, ordynuję. InsGór 1708 75.
  • Pozwoli się robotnikom dolnym w kwartał dwa razy soli garniec, którego dystrybuta nad górą uczyni się, a to na własną potrzebę domową. InsGór 1714 79.
  • Insuper na osolenie pro usu domestico 2 razy w kwartał każdy robotnik dolny tylko mieć będzie po garcu soli nie wierzchowatym, ale tylko pełnym; aby się jednak i pod ten czas nie obierał solą pod utratą takowegoż skopku i oddaleniem od osady. InsGór 1714 81.
  • Ci zaś rotni, którzy pakują beczki albo je podają na górę, za każdą szychtę po gr 29 mieć powinni. Cieśle dolni i górni: Z tych ma jeden za miarki i garce na tydzień po fl. 3 gr 15. myta zaś na szychtę po gr 10. Na szychtę teraz po złotemu mieć będą. InsGór 1725 87.
  • Trybarze dolni. In commissione 1725 sonat. "Bez miarek i garnców po 4 gr 15 mieć będą". InsGór 1743 116.
  • Baryła ma 24 garcy baryła węgierska ma 74 garcy temi czasy zaś 65 garcy. T III 26.
  • Garnec, g. garnca. Garniec, g. garca. [...] 2) Topf, Mass zu Geträncken ohngefehr 3. Kannen; ein Stübchen. [...] pot, quart, mésure pour les liqueurs qui tient presque un pot françois. [...] garniec ma kwarty cztery [...]. T III 364.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • garniec francuski:
    • garniec wody waży funtow 7¼, a garniec Francuski albo poł 8. funtow. T III 364.
  • pół garnca:
    • poł garca. halber Topf. pinte. T III 364.
  • półtora garnca:
    • »miara objętości«
    • Półtorá gárncá/ miárá. [...] Sesquicongius. At semodius [...] Półtorágárncá máiący kołacz. Kn 768.
3. »doniczka«
  • Garnec, g. garnca. Garniec, g. garca. [...] 3) Blumen-Topf. [...] pot à fleurs. [...] garce z kwiatami rozstawione. T III 364.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Ustabilizowane połączenia wyrazowe

  • wrzący garniec (sz. zm.):
    • Rozgá tedy świeża y kwitnąca znáczyłá/ pokaránie Boże przez nieprzyiaćielá rącze y gotowe. gárniec záśię dobrze ogniem obłożony y wrzący/ pokázował gniew Boży bárzo rospalony/ ktory ná kształt gárncá wrzącego y kipiącego/ rozmáite plagi y karánia ná lud on niebáczny wylać miał. BemKom 8.
    • A już hałła tatarskie, jaki wrzące garce Bełkot czynią, zagłusza; już poczyna harce, Już się błyśnie po płaskim bystry bułat błoniu. PotWoj1924 135.
    • 11. Znozdrzy iego wychodźi dym, iáko gárncá podpalonégo y wrzącégo. BW Hi 41, 11.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: WG
Data ostatniej modyfikacji: 04.08.2023