– Wykopać dół w ziemi, wstawić weń garnek mały, któryby dziurą obłapił dno u wielkiego garnca, i oblepić glinę z paczesiami wszystek wielki garniec i pokrywkę. OstrorMyślTur22.
– Gárnéc/ velGárniéc/ garnék wszéláki gliniány. Olla [...]. Kn186.
– Abowiem obyczaj Kápłanow ten był około ludu: ktokolwiek spráwował Ofiáry/ przychodził sługá Kápłáński gdy wárzono mięso/ májąc widełki o trzech zębách w ręce swojey. Y wrażał je w státek álbo w kocieł/ álbo w panew álbo w gárniec á coklowiek wyjął widełkámi/ to sobie brał Kápłan. Ták czynili wszystkim Izráelczykom ktorzy tám do Sylo przychodzili. BG1Sm2, 13-14.
– A jedzą mięso ludu moje[g]o/ á skorę jich z nich zdzieráją/ y kości ich łamią/ y rąbią je jáko do gárncá/ á jáko mięso do kotłá. BGMi3, 3.
– Przetoż wyszedł jeden ná pole áby zbierał ziołá/ y ználazł mácicę polną/ á názbierał z niey owocow polnych pełen płaszcz swoj/ á przyszedszy nákrájał ich w gárniec kásze; bo tego nie ználi. Y wylali mężom onym áby jedli. A gdy jedli onę kászę/ záwołáli/ y rzekli: Śmierć w gárncu/ mężu Boży! y niemogli jeść. Y rzekł: Przynieście sami mąki: á wsypawszy ją w gárniec rzekł: Náliey ludowi/ y jedli: y nie było nic więcej złego w gárncu. BG2Krl4, 39-41.
– A mowili do nich Synowie Izráelscy: Obysmy byli pomárli od ręki Páńskiey w ziemi Egipskiey gdysmy siadáli nád gárncy mięsá: gdysmy się nájadáli chlebá do sytości: bo teraz wywiedliście nas ná tę puszczą/ ábyście pomorzyli to wszystko mnostwo głodem. BGWj16, 3.
– Albowiem ták powiedział PAN Bog Izráelski: Mąká z gárncá tego nie będzie strawiona; áni oliwy z tey bánki ubędzie/ áż do dnia/ gdy PAN spuści deszcz ná ziemię. BG1Krl17, 14.
– Przetoż ták mowi pánujący PAN: Biádá temu miástu krwáwemu/
gárncowi w ktorym zostawa przywárá jego/ z ktorego/ mowię/ przywárá jego nie wychodzi: po sztukách/ po sztukách wyciągaj z niego, nie pádnieć nań los. BGEz22, 28.
– Y piekli báránki Wielkonocne ogniem/ według zwyczáju: á inne rzeczy poświęcone warzyli w gárncách/ y w kotłách/ y w panwiách: y rozdawáli spieszno wszystkiemu pospolstwu. BG2Krn35, 13.
– Wszákże y Philomellá/ skoczywszy zárázem/ Wyostrzonym/ gardziel mu/ przeżnęłá/ żelázem; Y członki porąbáłá/ ná poły żyiące/ Y ieszcze w sobie duszę potrosze máiące: Ktorych część/ zaraz w gárcách miedziánych wárzono/ Część przy ogniu ná rożnách żeláznych pieczono: Y gmách wszystek zsiniáłą krwią był splugáwiony. OvOtwWPrzem247.
– Kazałem spory garniec miodu wystawic bo tam wina Złe nasypałęm gwozdzikow Imbieru tomtak pił Iakęm kąsek otrzezwiał iuż mi się tez iesc poczęno zachciwać. PasPam67.
– A o Ręku co mówić? To: że pożyczane V Praczek/ v Kucharek: bo pozawiane. Jakby garce/ abo więc/ iachtele myć miały. ŁączZwier D4v.
– Garce robotnika żup bocheńskich z woli najj. k. j mci abrogantur, aby żaden nie ważył się onych z dołu wynosić, ale na dole one na miejscu od żupy naznaczonym nabijać mają, a za to zapłatę z żupy co tydzień odbiorą. InsGór171480.
– Garnec, g.garnca. Garniec, g.garca. 1) grosser Topf zu unterschiedenem Gebrauch. [...] grand pot, un vaisseau à divers usage. [...] garniec gliniany, miedziany. T III364.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
garniec na nogach:
– Gárnéc ná nogách/ Chytropus [...] Tripes olla. Kn186.
– garniec na nogach. Koch-Topf mit Füssen. marmite.T III364.
– Garnéc trzéwowy/ stálowy/ do drobék bydlęcych. Zema, ae. Trebellio, Seruio i. cacabus [...]. Aula ahenea [...]. Kn186.
garniec gorzałczany:
– W kuchni garniec gorzałczany z pokrywką, rurnicą [...] alembik z rurniczką o jednej rurce. InwKal II, 198-199.
garniec stalowy:
– Garnéc trzéwowy/ stálowy/ do drobék bydlęcych. Zema, ae. Trebellio, Seruio i. cacabus [...]. Aula ahenea [...]. Kn186.
Związki frazeologiczne
jako w garcu:
»zamęt, zamieszanie«
– A tu iako w garcu iuz się samo Corpus potyka. Litwa na lewym skrzydle tak że nieproznuią. PasPam95.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa
(wariant I): – Uderz w garniec dźwięk go wyda.an der Rede erkennet man einen Narren. on connoit les foux aux paroles & les ânes aux oreilles; au parler le bon cerveau.T III364.
(wariant II): – Vderz w gárnéc dźwięk go wyda.KnAd1161.
od przysł.: Przyganiał kocioł garncowi, a sam smoli.
(wariant I): – Tak kocioł garcowi Przygania i dojmuje, balbierz – balbierzowi. ŻałRokLub159.
(wariant II): – [...] życzyłbym, żeby kocieł gárcowi w tey mierze nie przygániał, gdy obay smolą. BystrzPolM br.
Przenośnie
Cóż jest głowa? gęstego pełen garniec błota [...] Oczy? bańki łez, które rzewnym płaczem cedzą, Ledwie się o frasunku od serca dowiedzą.PotFrasz4Kuk I407
2.
»miara objętości«
– Na same pany [dano] po cztery czarecki zgorzałki, garnec miodu cadzonego, garnec piwa, dwa kołacza, dwa chleby półgroszkowe, dwie kokoszy, sztukę jałowiczyny, sztukę baraniny, masła za grosz, 10 jajec, a na sól, na ocet, na krupy i na śmietanę i na wsiakoje miałkoje 3 grosze. NiemPam292.
– Béczká/ áchtél/ kłodá/ Béczká piwna/ in constit: Regni anni 1565. gárncy 72. anni 1598. gárncy 62. Tina. [...] Dolium [...] Orca. Kn19.
– Pan Simon Kopjtinskj powiedział ze był v JP Daniłowica Woiewodj Ruskiego na wigilią j iadł sczukę tak wielką co się w xieniec wlało szteri garce wina [...] przeto Rzeczypospolita babinska dała mu vrząd Bankietnyk Babjnsky. AktaBab28.
– Wstawili na Sanie barełkę gorzałki w 6 garcy. PasPam154.
– Nuz pić upił się tak owym Garcem miodu że tylko na ramionach czeladzi wisiał idąc odemnie. Iam tez Sobie folgował a on tez się temu nie przeciwił. PasPam163.
– Ładownica została [...] pełna gorzałki zacney ze dwa Garca wniey. PasPam238v.
– Halembików 2; w jednym garcy 18, a w drugim 6, z rurkami. InwKal II, 654.
– Każ zrobić baryłkę cynową albo ołowną [...] pękatą na pół łokcia [...] która by do połowice brała wody ze 4 garnce. Wewnątrz [...] niech ma przegrodę [...] subtelnym kurkiem na wierzchu baryłki widomym snadniej pomiarkować miarę dziurki wodę przepuszczającej nad przegrodą. SolArchB363.
– Wychodzą, słyszę, nienależytem prawem beczkowym i ładarzom nadgórnym garnce, więc aby krom jednego beczkowego, co góry pilnuje, 2 garnca szły w tydzień, bo na myto z osobna, ordynuję. InsGór170875.
– Pozwoli się robotnikom dolnym w kwartał dwa razy soli garniec, którego dystrybuta nad górą uczyni się, a to na własną
potrzebę domową. InsGór171479.
– Insuper na osolenie pro usu domestico 2 razy w kwartał
każdy robotnik dolny tylko mieć będzie po garcu soli nie wierzchowatym, ale tylko pełnym; aby się jednak i pod ten czas nie obierał solą pod utratą takowegoż skopku i oddaleniem od
osady. InsGór171481.
– Ci zaś rotni, którzy pakują beczki
albo je podają na górę, za każdą szychtę po gr 29 mieć powinni.
Cieśle dolni i górni: Z tych ma jeden za miarki i garce na
tydzień po fl. 3 gr 15. myta zaś na szychtę po gr 10. Na szychtę
teraz po złotemu mieć będą. InsGór172587.
– Trybarze dolni. In commissione 1725 sonat. "Bez miarek i garnców po 4 gr 15 mieć będą". InsGór1743116.
– Baryła ma 24 garcy baryła węgierska ma 74 garcy temi czasy zaś 65 garcy. T III26.
– Garnec, g.garnca. Garniec, g.garca. [...] 2) Topf, Mass zu Geträncken ohngefehr 3. Kannen; ein Stübchen. [...] pot, quart, mésure pour les liqueurs qui tient presque un pot françois. [...] garniec ma kwarty cztery [...]. T III364.
– Pęcek z iabłek Cytrynowych, zlekka przetłuczonych, kwiatow Miodunkowych, ábo wołowego Języka, kwiecia Gwoździkow polnych, káźdego po łocie. To wszystko co nadrobniey posiekać, w worek płotná wietchego wsypać, y do báryły, ktoraby czternaście, ábo piętnaście gárcy winá w się wzięłá, we śrzodku zawiesić. SyrZiel354.
Ustabilizowane połączenia wyrazowe
garniec francuski:
– garniec wody waży funtow 7¼, a garniec Francuski albo poł 8. funtow. T III364.
