Pobieranie

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

PL EN
ELEKTRONICZNY SŁOWNIK JĘZYKA POLSKIEGO XVII I XVIII WIEKU
znajdź hasła
wyszukiwanie zaawansowane
A
B
C
Ć
D
E
F
G
H
I
J
K
L
Ł
M
N
O
Ó
P
R
S
Ś
T
U
V
W
X
Y
Z
Ź
Ż

ŁEB

rzecz.
m
W TRAKCIE OPRACOWANIA
Wersja do druku Jak cytować
Harvard Biuletyn PTJ bibtex CSL-JSON
Notowanie w słownikach
Słowniki nie notują
Najwcześniejsze poświadczenie: 1618
Formy gramatyczne
liczba pojedyncza
M.   łeb
D.   łba
C.   łbu
B. uż. nżyw.   łeb
Ms.   łbie
liczba mnoga
M. uż. nosob.   łby
Znaczenia
1. »głowa zwierzęcia«
  • – Przezwiska iey [ryby] niepamietam bo bardzo dziwnie [zam. dziwne] iako y Sama dziwna Iest to tam łeb y Slepie iako usmoka straszne paszczęka Szeroka a płaska iak u małpy. PasPam 65.
  • – Kiedy iey [ryby] łeb z worku dziorą wytchnie przysiągł by drugi że bociana ma w worku. PasPam 65.
  • – Na łbie [ryby] rogi dwa zakrzywione takie iak ukozy dzikiey Ale tak ostre że się zakole iako igłą. PasPam 65.
  • – Podęmną konia Gniadego postrzelono wpiers cięto berdyszem włeb y drugi raz w kolano. PasPam 94.
2.  ekspr.  »głowa człowieka«
  • – Ktoż lepiey wiedźiał pismá? czy Augustyn miły/ Czy Luderski kálwinski czy Bezy łep zgniły? […] O Babilon brzydliwa/ zamieszánie gęste/ W nawiętszych Artykułách á ták bárzo częste. Vćiékayćie z pośrzodká Bábilonu tego/ By nie przyszło zá czásem ná was co gorszego. TajRad Bv-B2.
  • – Tylko wstąpię na owe ławkę tnie mię Ztyłu w Łeb. PasPam 88v.
  • – Dopiero na mnie natrze iak tez urwę go w łeb iak by nie był na nogach. PasPam 89.
  • – Chowanski Sąm iuz w ucieczce dwa razy w łeb ciety uszedł. PasPam 97-97v.
  • – [...] czasem y po łbu gałąz dała y Suknią rozdarła [...]. PasPam 177.
  • – Moy tez Czeladnik iego Pachołka w łeb ciąn. PasPam 181.
  • – Dopiero Pana Zeleckiego podnosić z ziemie Pana kordowskiego trzezwić wodki w nos lać, zęby rozdzierac apoty[m] y po Cyrulika biegać bo sobie łeb rozciąn o ławę. PasPam 229-229v.
  • – Nie odzywaycie się kondeuszowie bo tu będą kule koło Łba latały. PasPam 230v.
  • – Pisarski czapką tylko ołeb uderzywszy poiechał na Stronę. PasPam 233v.
Związki frazeologiczne

  • pospadać na łeb:
    • »spaść głową w dół«
    • – Iednych wycięto drudzi potonęli Inszych na gnano na Skałę y tam pospadali tak że na łeb, y z konmi. PasPam 245v.
  • na łeb spaść:
    • »spaść głową w dół«
  • na łbie utykając:
    • »spiesząc się«
    • – Nałbie utykaiąc pobiezeli przeklinaiąc Mazepę. PasPam 143.
    • – Iak iuz wyganiano zyzby to ia Marszałkowi tylkom się pokłonił, adrudzy nałbie utykaiąc za drzwi wychodzili. PasPam 201v.
  • wziąć po łbu:
    • »być uderzonym w głowę«
    • – A toz masz Litwoś Gieros [lietuvos geras = litewski baranie] pamietay rabunek Gdys wziął od Polskiey szable po łbu podarunek. PasPam 183v.
  • za łeb pójść:
    • »bić się«
    • – Kto przy mnie załeb, puydzie, piniędzy pożyczy Poradzi, A gdy iechać siła mil nie liczy. To mi prawy przyiaciel. PasPam 250.
  • na łbie nautykawszy:
    • »spiesząc się«
    • – Nadrapawszy się po owych Lassach na łbie naUtykawszy y do tygodnia drugi niemogł przyść doSiebie. PasPam 239.
3.  przen.  »peruka«
  • – Przyszedszy na Pałac do Pokoiow Krolewskich rzatko obaczyc było czuprynę tylko łby iako Pudła naywiększe [...] nie ktorzy sarkali nato bardzo ze się tak Dwor rozmiłował w tym [francuskim] Narodzie. PasPam 190v.
Związki nieprzyporządkowane do znaczeń
Związki frazeologiczne

  • strach komuś zjeżył włosy na łbie:
    • »ktoś się przestraszył«
    • – W bojaźni utopiony sam sztyrnik ubogi, A włosy mu strach zjeżył na łbie skrzydłonogi. ArKochOrlCz III 230.
Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

  • (wariant I):
    – Kiedy Pánowie zá łeb chodzą/ tedy v poddánych włosy trzeszczą. RysProv VI, 3.
  • (wariant II):
    – Dla ládájákiey przyczynki zá łby chodzicie, ná pojedynki się wywabiacie. GdacPan 91.
Więcej cytatów w Korpusie Barokowym 
Autorzy: SPas
Data ostatniej modyfikacji: 02.10.2023