ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

	M.				apertura
	D.				apertury
	B.				apertorę \|\| aperturę

liczba mnoga

	M.				apertury
	D.				apertur
	B.				apertory \|\| apertury
	N.				aperturami
	Ms.				aperturach

liczba podwójna

Ms.

aperturze

Etymologia

łac. apertura

Znaczenia

1. med. »nacięcie, rana na ciele człowieka lub zwierzęcia zrobiona w celach leczniczych albo doświadczalnych, poznawczych«

– Apertur, prysczow y lekarstw przeciwko iadom używać mamy. PetrSInst E1v.
– Medycy [...] na tymże miejscu [ciemieniu] zwykli więc palenia czynić y aperturę żelazem rospalonym. SykstCiepl 184-185.
– Kiedy pies ma parch takowy [...] na to trzeba mu wyciągnąć skórę nad łopatkami co najbardziej wzgórę, i żegadłem rozpalonym przepalić, że mu się dwie aperturze uczynią. OstrorMyślTur 23.
– Kauterium/ apertura czyniona/ dziura w skórze przepalona/ na odbyt wilgotności [...]. Kn 271.
– Dla przeiazdu do domu prędszego ledwie z wielkiey pociechy nie wyskoczą z skory [Polacy] Gdy by im kto na Czołach zrobieł Apertory. PotWoj 203.
– Na częste bolenie Głowy dobra rzecz aperturę mieć w ręce, albo brać często purgans głowny. PromMed. 19. Położ plasterek z dziurką, tam gdzie ma bydz Apertura. CompMed 191.
– W Anglii iest zwyczay, że Szczupaká kupuiąc, brzuch rozrzynáią, pátrząc ieżeli tłusty, potym ieżeli nie będzie do upodobania Kupcowi, názad w wodę puszczáią między Liny, apertura zrasta się [...]. ChmielAteny1755 I 528.
– Apertura. Ein Fontanel. un cautère, fonticùle. § apertura do ściągnien[i]a wilgotności. T III 9.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

apertura samorodna:

– Apérturá sámorodna/ vide Ciéczénie 2& 6. Kn 8.
– apertura samorodna. Ein Fistel. fistule. T III 9.

Związki frazeologiczne

uczynić w sercu aperturę:

– Żal [...] Teraz uczynił w sercu aperturę. ChrośTreny 65.
– Nałogi [...] Ktore się cale zmieniły w naturę Krwawą zrobiwszy w sercu aperturę. ChrośZbiór D3v.

Przenośnie

Tak też białagłowa, ledwie na niej dopytasz, poki dziewką, słowa; Niechaj jedno odnowi mąż jej aperturę, Jakby nigdy nie ona, odmieni naturę.PotFraszBrück II II, 204
Jako tam Adamowi śpiącemu przy drzewie, takteż tu otwierają aperturę Ewie. U Adama się zgoi, chociaż bez balwierza, A tej opak, im dalej, barziej się rozszerza.PotFraszBrück II II, 91

2. »skaleczenie, rana na ciele człowieka lub zwierzęcia«

– Na aperturę [lek]. Ta najczęsciej w pęcinie przypada, zwłaszcza gdy się koń tratuje, aboteż w strzelicy. DorHipTur 259.
– Tak na apertury abo rany y sadzele [...] przykładać ziele. SyrZiel 742.

3. »dziura, szczelina w ziemi«

– [Daulet strzelił] z procy a uczyniwszy srogą w ziemi dziorę, osypał nagłe całą wyspę piaskiem, ktory przez owe wypadł apertorę. PotSyl 94.
– Powiadaią, iż się lęka ziemskich apertur Pluto, y trzęsienia ziemie. AndPiekBoh 132.

4. »otwór w budynku«

– Zbytecznia liczba okien, drzwi, y innych Apertur osłabia strukturę. BystrzInfArch A4.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

APERTURA