ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
L (Apollon, Apollo; XVI-XVIII), SWil (Apollo), SW (Apolo, Apollo; w innym znaczeniu), SJP (Apollo)

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T

Najwcześniejsze poświadczenie: 1614-1626

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		Apollo
D.		Apollina
C.		Apollinowi
B.	uż. żyw.	Apollina
N.		Apollinem
Ms.		Apollinie
W.		Apolle \|\| Apollinie

Etymologia

łac. Apollo, -inis, z gr.

Znaczenia

1. mit. nazwa własna »grecki bóg piękna, sztuk, słońca; rzeźba przedstawiająca tego boga«

– Apollo biesiad, żartów Dyjannna zażywa. Wesoła myśl nie bywa nigdy zazdrośliwa. SzymSiel 75.
– Dwanasta Pánná, VCIECHA. WDzięczne dziewczę VCIECHA w pieszczoney postáwie/ Wszystkich rwie oczy ná się/ y zniewala práwie. Kochánká to swey Pániey/ bez niey nie vmieią/ Nic drugie towárzyszki: ani ná piąć śmieią Jey się puśćić/ oná im gust przyiemny dáie/ Oná lub gdy záchodzi/ lub gdy zorzá wstáie. Ma swe czásy/ y wczásy: Apollo sam táki/ Ktoryby iey wiliczyć[!]/ mogł wszytkie przysmáki. Pioro me nie wydoła/ Atoli rozgłośi To/ że oná nád insze dłuższe rucho nośi. MorszHRoz D-Dv.
– Apollo, gdy ieszcze murowaną swoią lutnią, albo skrzypce, ná onym murze pospolicie kłádał. OvOtwWPrzem 247.
– Niech ią pod ziemię skryie Proserpina/ Nie zniknie Daphnis nigdy Apollina. TwarSDaf 10.
– Argument sceny. Apollo wygnany z Nieba [...] u Admeta Krola Thessaliey dziewięć lat pasł owce. TwarSDaf 44.
– Chwalę żarliwość/ y umysł ten w tobie/ Pociecho piękna Oycowskiego łoná/ Iednák y z drugiey strony myślę sobie/ Nie tenli cię to/ co zábił Pitoná/ Goni Apollo w Pásterza osobie Stárowiecznego Syn Hyperioná/ Iákożem świeżo zásłyszał w tym czásie ze tu gdzieś owce Admetowe pásie. TwarSDaf 114.
– Apollo [...] ow płacz macierzyński [...] tym wdzięczności swey abdánkiem zátámował [zabijając synów]. WojszOr 311.
– Wszytka się ma i ciągnie ku nieśmiertelności, przyść rozkaże Muzyce i stanąć przy stole, gdzie wnet samże Apollo, w niebieskie wijole zarżnie z swymi chłopięty, którym poświadczają tyjorby i skrzypice, a Muzy śpiewają słodkie dziwne sonety. TwarSRytTur 139.
– [...] na ktorem Achatkowym kamieniu 9 mus swemi instrumentami a dziesiąty Apollo Scytrą był wyryszowany. HerbOr 147.
– Był by tam [w domach rzymskich] y Apollo bez łuku y Iowisz bez pioruna y Pallas stracieła by swoie Aegiden Neptun trident drudzy nosy Vszy. OpalKSat 36.
– Trojańskie mury i dardańskie grody Twymi strunami Apollo bezbrody Wiązał i lepił z budowniczej rady Gruzy gromady. MorszAUtwKuk 72.
– Esculapius Bog lekarstw, drugi po Apollinie y iego Syn. PotPrzyp 2v.
– Niechaj się Cybeliną Almon chełpi łaźnią I Veneus Tessalski, gdzie zdjęta bojaźnią I słusznym o panieństwo swoje Daphnis gniewem, Stoi nad nim po dziś dzień laurowem drzewem. Więc Amphrys, kędy z bóstwa Apollo wyzuty Pasł Admetowe stada, na miejscu pokuty; I Lincestis, co równo z winem poi ludzi, Cratis co czarną bieli, Sibaris co brudzi Białą na owcach wełnę. PotWoj 1v.
– Niechaj się Cybeliną Almon chełpi łaźnią I Veneus Tessalski, gdzie zdjęta bojaźnią I słusznym o panieństwo swoje Daphnis gniewem, Stoi nad nim po dziś dzień laurowem drzewem. Więc Amphrys, kędy z bóstwa Apollo wyzuty Pasł Admetowe stada, na miejscu pokuty; I Lincestis, co równo z winem poi ludzi, Cratis co czarną bieli, Sibaris co brudzi Białą na owcach wełnę. PotWoj 1v.
– Osman [...] Wieszczkow, wrożkow, Kuglarzow, Z Czarami y z Gusły Mataczemi nakoło osnuł się Powrusły Ktorym iako Aniołom tak wierzy uprzeymie [...] Nigdy nie miał Apollo tyla w Delphie sławy Co ci ubałamuta zaswoie oszusty Chociasz daleko mędrsze głowy są kapusty. PotWoj 75.
– Nie ten ma być początek, cny Apolle, festu. Nowy do Lawinijum dziś Silwijus we stu, W tysiącu jedzie koni. PotSielKuk I 108.
– Prożno śmierć chcą oszukać, niech nie tylko włosy I skorę łupią, pewnie nie ujdą jej kosy: Tylkoć to Apollina, z Bachusem bezbrodym, Wiecznie czynią pogańscy teolodzy młodym. PotFrasz2Kuk II 393.
– Owdzie pod gáiem smukłym Faunus wygolony z Przybránemi Dryády śpiewa, skacze, kleszcze Rękomá: tu Apollo rythmy składa wieszcze. DamKuligKról 28.
– Zabrzmiecie muzy Apollo wesoło Na Arphijach, a wesołe czoło Pokazcie. MikSil 7v nlb..

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

bałwan Boga Apollina:

– Obaczył ná ołtarzu báłwan Bogá Apolliná z rękoma wyciągnionemi/ á ná pálcach ma pełno pierścionkow drogich/ ktorych mu głupie pospolstwo z nabożenstwá náwdziewáł. StarKaz 166.

kościół Apollina:

– Vates, Starożytność zwała tych, ktorzy z natchnienia, albo instynktu iaką rzecz przepowiadali. Tacy byli w Delfach w Kościele Apollina wydaiąc Proroctwa na proźby. ChmielAteny1755 I 59.

apollin Delficki:

– Czartowską to sprawą y mocą Apollina Delfickiego bałwan odpowiedzi dawał, owszem wszyscy owi pogan Bożkowie, czy rznięci, czy lani z metalu, czy wykuci z kámienia, gadali, y dziwne rzeczy czynili dla zabobonnych pogan, ale záwsze z iakim ich oszukaniem, iak princeps mendacii ie nákierował, przez nie mowił. ChmielAteny III 207.

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

– Rowno puszy Apollo mądre i nieuki, Tylko że rożnym duchem; i u Apollina, Jest natchnienie do wierszow, znajdzie się i bździna. Nie dopiero to umie niecnotliwy bożek. Jednym poetom chucha, drugim pierdzi w rożek [...]. PotFraszBrück II 336.

Przenośnie

Tym zabawom Naturaliter [z natury rzeczy] aemulującemu nay mnieyszego czasu niewidzielismy [zam. nie udzieliwszy] Apollinowi [...] ostrego za Dyrektora obrali sobie Gradywa.PasPam 85v

2. przen. »słońce«

– Gęsty mrok nową czyni bojaźń w niepogodzie, Jako na przyście rane znowu weselszego Apollina ucieka przed promieniem jego. ArKochOrlCz III 344.
– Już też błyszcząc, Apollo postępował złoty I promienie srebrnemi na świat ciskał wroty. ArKochOrlCz III 357.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

APOLLO, *APOLLIN