ESJP XVII i XVIII wieku

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

Ta strona przetwarza Twoje dane osobowe takie jak adres IP i używa ciasteczek do przechowywania danych na Twoim urządzeniu.

Z jednej strony ciasteczka używane są w celu zapewnienia poprawnego funkcjonowania serwisu (np. zapamiętywania filtrów wyszukiwania zaawansowanego czy ustawień wybranych w tym okienku). Jeśli nie wyrażasz na nie zgody, opuść tę stronę, gdyż bez nich nie jest ona w stanie poprawnie działać.

Drugim celem jest gromadzenia statystyk odwiedzin oraz analiza zachowania użytkowników w serwisie. Masz wybór, czy zezwolić na wykorzystywanie Twoich danych osobowych w tym celu, czy nie. W celu dokonania wyboru kliknij w odpowiedni przycisk poniżej.

Szczegółowe informacje znajdziesz w Polityce Prywatności.

Wyrażam zgodę na "ciasteczka":
Tylko niezbędne do działania serwisu
Wszystkie (także służące gromadzeniu statystyk odwiedzin)

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp, SXVI, Kn, T

Najwcześniejsze poświadczenie: 1667

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		arkan
D.		arkanu \|\| arkana
B.	uż. nżyw.	arkan
N.		arkanem

liczba mnoga

M.	uż. nosob.	arkany
B.	uż. nosob.	arkany
Ms.		arkanach

Etymologia

tat. arkan

Znaczenia

1. »długi sznur z pętlą na końcu do chwytania na odległość zwierząt lub nieprzyjaciół«

– Jednych doganiając, trupem położono, Drugich żywcem do Krymu w arkanach wiedziono. SzlachRokLub 178.
– Wziąwszy [Aleksander Morstyn] harcem, na Arkan, zakark Murzę z Krymu Odda Chodkiewiczowi. PotWoj 82.
– To gdy rzecze, Doda gniewu Carowi, lub go dosyć piecze Chęć do woyny: ták własnie Eleyskie wzbudzáią Ná igrzyskách rumaki gdy wyprowadzáią Chćiwe biegu, arkány mocne targáiące. LucBardzFar 8.

Przenośnie

Do żalu, do skruchy, Mocnego trzeba powrozu, arkana.DrużZbiór 198

2. »żelazna obręcz nakładana przestępcom do szyi za karę«

– ARKAN teraz znaczy karanie Ktore zadaią bankretom y inszym złoczyńcom daiąc im żelazny kołnierz na szyię, y przywięzuiąc ich tak do słupa po ulicach: kuna żelazna. DanKolaDyk I, 257.

3. przen. »więzy, pęta; niewola, jarzmo«

– Rzym się dziś ozdobił I niewolnicze wyzuwszy arkany wskrzesił urzędy, prawa, rządy, stany. ChrośKon 7.
– Składa Priamowi niewolnicze arkany na rę[ce] obłudna Iuno. MikSil 210v.
– Tym niewidomym arkanem [miłości] nie powierzchowna na pozor tylko, ale wnętrzna bez dyssimulacyi słodkie więzy przyimuie wola. DanOstSwada II, 19-20.
– Bicz, Arkan, rzuca [miłość] na kark iuż człowieczy. DrużZbiór 365.

4. »rodzaj ozdobnego kołnierza lub naszyjnika noszonego przez kobiety«

– ŁANCUCH arkan stare słowo znaczące kołnierz albo łańcuch drogiemi kamieńmi przybrany ktory białogłowy nosili na szyi. DanKolaDyk I, 257.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

ARKAN