ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVII-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne

liczba pojedyncza

M.		bankiet
D.		bankietu
B.	uż. nżyw.	bankiet
N.		bankietem
Ms.		bankiecie

liczba mnoga

M.	uż. nosob.	bankiety
D.		bankietów
B.	uż. nosob.	bankiety
N.		bankietami
Ms.		bankietach \|\| bankieciech

Etymologia

fr. banquet
niem. Bankett, z wł.

Znaczenia

1. »przyjęcie, zwykle wystawne i uroczyste; biesiada, uczta«

– Zawarszy już zgodę statecznie z Sobą [...] P. Hetman 29 Aug. Boiarow z Stolice wszystkich celnieyszych do siebie do obozu na bankiet [zaprosił]. MasDiar 53v.
– Ná biesiádách y ná bánkieciech ktoby sie opicia vstrzedz chciał/ ten [...] przed iedzeniem wszystkim czerwoną Brzoskiew [...] ma pożywáć. SyrZiel 1113-1114.
– Bánkiét/ vcztá/ biesiádá/ kołácyá. Conuiuium [...] Compotatio, concaenatio [...] Epulum [...] Coena pollucibilis [...] Coena popularis [...] Saliares dapes [...] Cerealis pompa [...] Daps [...] Dapes [...] Geniales epulae. Kn 14.
– Biesiádá/ Biesiádowánie powszéchnié/ lédá iákich pérson/ posiédzenie wésołe przy trunku ábo przy potráwách. Compotatio [...] Concoenatio [...] Accubatio epularis amicorum. Symposium [...] Bánkiét splendidiorem apparatum significat. [...] Polluctum [...] Polluctura [...] Dominium. Kn 29.
– Skromne życie. Skromny bánkiet/ obiad/ wiéczerza. KnAd 1039.
– Otóż tobie cześć/ Bánkiet. Da hast du die Ehre/ das Panquet. DobrGram 533.
– Rzadkie [...] bywáją bánkiety (Biesiády, Uczty, Wesela, Krzciny, Pogrzeby) gdzieby śmiertelne grzechy nie były popełniáne. GdacPan 91.
– Słuchaycie tego piiánicy, słuchaycie żárłokowie. Siedzicie ná bánkietach, weselicie się, śmieiecie, śpiewacie, piiecie, czymże się to wszystko kończy. MłodzKaz I, 221.
– Krol Szpártański Cleomenes názwány/ nigdy przy Bánkietách zámarszcżoney niepokázywał twarzi/ ale co raz ucieszne á przystoyne przy stole zárzucał żarty. DobrPol I, 72.
– Szláchtá w stroiách, w bankietách [...] chce rownać z Pany. PotPocz 14.
– [O Wenus] Członki bielsze nad papier, zasłony nie miały, Szyję mleczną kosztowne perły otaczały, Jakie kiedyś krolestwy płacił Egipt dawny, Które wsławił ow bankiet Kleopatry sławny. TrembWierszeWir II 252.
– Miłości fundament [...] u mnie jest sławniejszy Nad drogi Kleopatry bankiet i nad owe Buczne niekiedy w Rzymie stoły Lukullowe. TrembWierszeWir II 263.
– Gdy tedy iuz czas był do Bankietu zeszli się wszyscy zaproszeni do Zamku. HistŚwież 132.
– Xiąże Primas Radziejowski [...] nie taił się, że apertissime Szwedom favet, oddawali sobie wzaiemnie z królem Szwedzkim wizyty, i bankiety sprawowali. OtwFDzieje 97.
– Po obiedzie alias Bankiecie odiechałem do Siebie unikaiąc Pianstwa. SapADiar 128.
– Kiedy ná porátowánie bliźniego [...] dáć potrzebá [...] niemász z kąd; á ná zbytnie y niepotrzebne ássystencye, ná myślistwá, ná kárty, ná stroie, Bánkiety, ná Collácye, [...] iest y bydź musi. DanOstSwada V, 19.
– Sprawił Bankiet Absalon, prosił wszystkich Braci, Trzymá Sekret, że Amon tey uczty przypłaci. DrużZbiór 108.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

bankiet szumny (sz. zm.):

– Ná co te szumne bánkiety? ná co te rzędy ná konie od złotá/ od srebrá? BirkNiedz 62.
– Post haec [mowie Wołowicza] zaprowadziliśmy go do kamienicy [...] Sapiehy [...], gdzie był bankiet szumny po wetach. ChrapDiar II 451.

bankiet zawołany:

– Tyktá w Perskim ięzyku rozumie się bánkiet záwołany. StarKaz II, 58.
– Trąbić każ na Ziemiány Stroiąc Bánkiet záwołány. KochProżnLir 190.
– Po [...] Koronácyi [...] Z. Kościoła Koronáta wiodą ná Pokoie, Gdzie Bankiet záwołany y hoyne nápoie. ChmielAteny1755 I II, 372.

solenny bankiet (sz. zm.):

– Nic niewskurawszy Ienosię wina dobrego nasolennym bankiecie VIe[g]o M[o]sciPana Hetmana napiwszy asprawionym Iak dlanowego Tak dlastarego ZAciągu odiechałem zwilna [...] kudomowi. PoczOdlPam 118.
– Król [...] pułkownikom, rotmistrzom przy boku swoim, towarzystwu zaś od chorągwi w ratuszu toruńskim, bankiet solenny sprawił. JemPam 355.

bankiet nocny (sz. zm.):

– Nowochrzczeńcy y Adámitowie/ [...] záprowádziwszy się ná bánkiet nocny/ świece zgásiwszy/ kázirodztwá płodzicie. BirkEgz 15.
– Kurwy, Precz z domu! [...] Dano wam wszytko, bodaj was zabito, I popłacono aż po wczoraj myto, I na rozprawie przy nocnym bankiecie Położono was. MorszAUtwKuk 335.
– Sprawuje Kupido Ten bankiet nocny z twą wolą, Filido. MorszAUtwKuk 338.

bankiet pański I:

– Bánkietow też páńskich poddáni y niewolnicy więcey máią záżyć niźli rękodáyni słudzy y wolni. PetrSEk 10.

bankiet walny (sz. zm.):

– Walny Bankiet w piatek [!] rybami szumnemi odprawiłem. OpalKListy 59.
– M[iesią]ca Iuliy 7 Przysięgę WyKonywał Krol [...] pokturey przysiędzę [!] Iechał Krol Ie[g]o M[o]sc nabankiet walny do Xiązęcia Ie[g]o M[o]sci Radziwiła. PoczOdlPam 98.

bankiet weselny:

– Niespokoynie się záchowáli [centaurowie] ná bánkiecie weselnym: bowiem się zágrzáwszy, srogą zwádę záczęli. OvOtwWPrzem 479.

wieczny bankiet:

– PodŹcie z ochotą! Prosi krol wysoki Ná wieczny bánkiet, podźcie bez odwłoki! Stawcie się przed niem! Zbáwi wszech trudności, Lekki-ć ma ciężar w járzmie swej słodkości. JurkPieś E3.
– Piiánice/ y obżercy niepowściągliwi dla márnych drozdzy/ ktoremi się zálewáć náuczyli/ trácą wieczny on bánkiet w niebie. StarKaz II, 567.

bankiet elearski:

– Jana Rozdrażewskiego bankiet Elearski, wetami zacny nad wszystko wdzięczniejszy. DembPrzew 44.

bankiet godowny:

– Spráwiedliwością ostrożony, Uboższy możnych kroci grozy, Wiąże swych zdrajcow w ich powrozy. Przyjętą wiárę zbor umowny Nád wdzięczny bánkiet ma godowny. JurkPieś A2.

bankiet Mahometów:

– Spodziewałeś się bánkietow po śmierci przepysznych/ [marg.] Bánkiety Mahometow. [-] fázyanow/ y ptakow innych smácznych/ fruktow wszelákich/ ktoreś miał zbieráć/ leżąc pod pięknymi drzewy. BirkOboz 37.

bankiety Olimpu:

– Uboga białogłowa jednę gąskę na śniadanie upiekszy, więcej ich [Jupitera i Merkurego] przy swobodnej myśli ubogą ludzkością niż gdzieś bankiety wyśmienitego Olimpu ukontentowała. LubSArtDąb XII, 840.

bankiet publiczny:

– Wybijali tę melankoliczną apprehensię Królowi J. M. Panowie Senatorowie różni, z powinnemi aktu weselnego gratulacyami przychodzący, [...] dobrą myśl przy tak wesołym akcie perswadując, której jednak wmówić w niego niemogli, bo i nabożeństwo kościelne i bankiet publiczny niewesoło odprawił. DiarPogKoniec 295.

bankiet sąsiedzki:

– Być ná Bánkiecie sąsieckim Complere convivium vicinorum. DasHünDict Ooiij.

bankiet studencki:

– Ten Penał, wpisawszy się w natię, idzie na Convent to iest bankiet studencki, gdzie oni piją; tam powinien Access im dać, to iest według którego conditiey, kilka Talerów, dlatego że go przyięli do swey companiey. GollPam 12-13.

bankiet wieczorny:

– Chrystus Pan [...] ná ostátniey wieczerzy swoiey/ podał nam zá pokarm sámego siebie [...]. Do ktorego to pokármu y bánkietu wieczornego/ áby był rownie wszytkich pociągnął ták Zydow iáko y Pogan [...] szedł srzodkiem gránic Sámáryiskich [...] y gránic Gálileyskich. StarKaz II, 344.

cudzoziemski bankiet:

– Weźmy Cudzoziemski bánkiet, weźmy Polski, prawda że Cudzoziemcy więcey cukrow i konfitow poiedzą, niż my. MłodzKaz II, 348.

dworski bankiet:

– W tych dworskich Bankietach sczery luxus. Nie masz na Zołnierza A iest na kuropatwy Łosie y Jelenie Muzyka gra. OpalKListy 105.

dzienny bankiet:

– Nędzá śmiechowisko z wielu tákich [utracjuszy] stroi, Dzienny stroj, dzienny bánkiet, tám moj siłá broi. JurkPos A3v.

miejski bankiet:

– Mieyskich bánkietow y Chłopskie stypy dla uczciwości gościom y wygody dostáteczney ucżynienia nie gánię. HercBan 4.

osobliwy bankiet:

– Zaprosił [Christian] Samych Senatorow y naypierwsze głowy Szwedzkie na osobliwy bankiet. HistŚwież 131.

polski [bankiet]:

– Weźmy Cudzoziemski bánkiet, weźmy Polski [bankiet], prawda że Cudzoziemcy więcey cukrow i konfitor poiedzą, niż my, ále gdyby ráchowáć przyszło, coby u niech kosztowáły mięsa, zwierzyny, i gdyby ták opłácáli zapráwy i wina, iako my ich płaciemy, pewnie by na to więcey wyszło, niż tám ná cukry. MłodzKaz II, 348.

sekretarz bankietu:

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

(wariant I):
– Wierny Towárzysz Myśl bespiecżna Sąsiad życżliwy Bánkiet doskonáły. ŻabPol A2.
(wariant II):
– Dobrego/ cnotliwego bánkiet/ krotofilá nié zepsuié. KnAd 168.
(wariant III):
– Gość na bánkiet niéproszony/ nié bárzo bywa uczczony. KnAd 266.
(wariant IV):
– Jédnem bánkiétem dwoié wéséle odpráwić. KnAd 313.
(wariant V):
– O táki bánkiet nié dbam/ gdzié społsiédzących nié znam. KnAd 800.
(wariant VI):
– Wszyscy głód cierpią/ a on bánkiety stroi. KnAd 1128.
(wariant VII):
– Komusz nie Smakuie bankiet y liey rozliey. OpalKSat 15v.

od przysł.:

– Trudny bánkiet [...] bez bogátego. MłodzKaz II, 93.

Przenośnie

Kto zápomni tak rychło głodow Moskiewskich/ [...] gdy żołnierz Polski [...] zábiiał więŹnie/ drugdy swoie sługi/ te zwłaszczá ktorzy się odiąć iáko nie mieli/ bánkiety z nich stroił.BirkNiedz 13
Ten [Wołoszyn] pytany porządnie Hetmanom przełozy Ze iusz Osman w Multaniech, ze [...] iego Hospodar Skoro z Zołnierzow wszytkie swe Fortece odar Poszedł przeciwko niemu; atym czasem w Jassiech, Nabankiet się gotuie, to ludzie naPasiech Osadzeni znac daią, zgoła co godzina.PotWoj 53
Wyńdzie [szlachcic mający w herbie lisa] do nieśmiertelney ná on Bánkiet pásze, Gdzie się mu dla posługi, Syn Boży przepasze.PotPocz 107

2. przen. »wielka przyjemność, rozkosz, radość; sytuacja umożliwiająca doznanie takich uczuć«

– Tam [w niebie] bankietu zazyiesz patrząc w Seraphiny Tam się uroskoszuiesz widząc Herubiny. KodKon 98.
– Śmiech mu się miesza z płaczem i bankiet z gorzkością, i przy muzyce przecię on myśli o biédzie; Te męki cierpi, kto w bractwie z miłością. MorszAUtwKuk 22.
– Całą noc przed oczyma te pociechy stały, Które mię za jej [dziewczyny] zbiegiem potkać rano miały Chłopcze, siodłaj. W skok portki. Godzina wybija. Niechaj mię dla lenistwa ten bankiet nie mija. MorszAUtwKuk 326.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

boski bankiet:

– Pan pokázał iz to prawie Boski bankiet ná ktorym ludzie do miłości Boskiey wzbudzáią się/ y nawyższego bánkietownika Ducha ś. gotuią się. BanHist 86-87.

3. ekspr. »niespodziewany kłopot, przykrości, tarapaty, trudności«

– Turcy] Ztamtąd naLisowczyki, zwykłem swoiem Trybem Minąwszy Zaporowcow przypadaią Szybem Tym szkodniey, imsię owi takiego bankietu Mniey spodzieią. PotWoj 158.
– Posłał Woiewoda Ruski podiazdy potęzne nate mieysca gdzie Słyszeli o kozakach [...] alec iuz byli uzkrobali widząc Bankiet Dunckoronskiego [Dołgorukiego] niechcieli takiego czekac. PasPam 109.
– Od kłopotów, bankietów, gryzienia się ustawicznego ode dnia do nocy, do szczególnej przychodzę melankolii, która już mi tak cale sen odjęła, że nigdy godzin trzech przespać nie mogę. SobJListy 201.
– Który to ojciec [ks. Sanguszki], wstręt czyniąc synowi do podobnych faworytów, chcąc go nakłonić do mięszkania z żoną, taki bankiet sprawił Chylińskiemu [wtrącił na 12 lat do więzienia]. KitPam 64.

Znaczenia niepewne

:

Związki nieprzyporządkowane do znaczeń

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

bankiet pański II:

– Dwá rázy o godziech y známięnitym bánkiecie Páńskim w Ewángeliey świętey czytamy. StarKaz II, 472.

Użycia metajęzykowe

- Voces linguae Polonicae cum Teutonica communes, item quae sunt à lingua Teutonica derivatae. […] Substantiva […] Banckert Bękárt Bancket Bánkiet Baron Báron. WojnaInst 165-166

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: BANKIECIK, BANKIETOWANIE, *BANKIETOWANIE SIĘ.

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

BANKIET I

BANKIET II