ESJP XVII i XVIII wieku

Notowanie w słownikach

Notowany w słownikach:
SXVI, Kn, T, L (XVI-XVIII), SWil, SW, SJP

Nienotowany w słownikach:
SStp

Formy gramatyczne

bezokolicznik

bawić się

czas teraźniejszy

lp	1. os.	bawię się
	2. os.	bawisz się
	3. os.	bawi się
lm	1. os.	bawiemy się
	2. os.	bawicie się
	3. os.	bawią się

czas przeszły

lp	m	1. os.	bawiłem się
			bawiłem się
		3. os.	bawieł się \|\| bawił się
	ż	3. os.	bawieła się \|\| bawiła się
	n	3. os.	bawiło się
lm	mos	1. os.	bawieliśmy się
			bawiliśmy się
		2. os.	bawiliście się
		3. os.	bawieli się \|\| bawili się
	nmos	3. os.	bawieły się \|\| bawiły się

czas przyszły złożony

lp	m	1. os.	będę się bawić
			będę się bawił
		3. os.	będzie się bawił
	ż	3. os.	będzie się bawiła
lm	mos	1. os.	będziem się bawić

tryb rozkazujący

lp	2. os.	baw się
lm	1. os.	bawmy się
	2. os.	bawcie się

tryb przypuszczający

lp	m	1. os.	bawiłbym się
		2. os.	bawiłbyś się
		3. os.	bawiłby się
lm	mos	3. os.	bawiliby się

tryb przypuszczający przeszły

3. os.

bawiłby się był

imiesłów współczesny

bawiąc się

imiesłów uprzedni

bawiwszy się

Znaczenia

1. »zajmować sie czym, parać się czym, trudnić się czym, poświęcać czas na co; służyć komu albo gdzie«

Rekcja: czym, kim, w czym, przy kim czym, z kim czym, na czym, po czym, (o)koło czego

– Zabawiasz się proznymi rzeczami. Vide: Nikczemnymi się bawysz rzeczami. ManTobPhr 234.
– Stąd tak [Henryk Ferreus] był nazwany/ Od ludzi pospolitych: iż on officiny Zelazne w swoim Xięstwie niektore wystawił/ Przy ktorych sie iak kuźnik iaki zawżdy bawił. RoźOff .
– Czemu się dworem nie bawisz, i królowi panu tak bacznemu nie służysz. SaadiOtwSGul 69.
– Żywot doskonalszy, iest bogomyślny, duchowny, na naukach zależący, ktorego niektorzy ludzie radzi się chwytali, opuściwszy ten stan społecznego z ludźmi mieszkania, aby mogli snadniey bawić się w rzeczach duchownych. PetrSEk 49.
– Szlachcicowi Polskiemu kupiectwem się bawić rzecz nieprzystoyna. StarPopr 134.
~ Bo ten Kássymbek/ báwiąc się nieco przy inszey ármaćie Tureckiey ná morzu/ kędy wpada Niestr/ dla budowánia Zamku/ z roskazánia Cesárskiego/ przećiwko naiázdom Kozakow/ ludźi wszystkim Turkom bárzo strásznych: á potym ná początku przeszłey źimy wracáiąc się ku domowi/ wźiął ná swoię Gálerę w Konstántynopolu Isuph Kádego/ z żoną/ y z czeládźią; ktory był náznáczonym sędźią od Porty/ do Alexándryey. OpisGal A2v.
– Param się czym/ v. Bawię się tym. Kn 670.
– Benar bauielsie u Zolnierza ktoregos pod choragwia P. Szyskoskie[g]o. TrepNekLib 27.
– Gachowski chlopski syn zewsi, po sluzkach u sliachty bawiełsię. TrepNekLib 91.
~ A król tańcem i kuflem bawił się, biesiadą. ObodzPanBar I 325.
– Szkoda się tą rozmową, boć nie miła, bawić. CorMorszACyd 112.
– Poseł do Polski dawno wyiechał/ ale ten nie co będzie się báwił w Skaniey około spraw pozostáłych Dunskich. MerkPol 174.
– Bo luźni, nie potrzebnie z obozu wychodząc, albo się na łupach bawią, albo przez nieostrożność w ręce nieprzyiacielskie wpadaią. FredKon 9.
– Millerowi zas radził [Wacław Sadowski], aby Swego Na mieyscu swoim wyprawił inszego Officyera, pod Klasztor z potęgą, Ktoryby prace ponosił za niego. Moźe to (prawi) za cię kto odprawi Nie masz się nad czym Kawalerze bawić. OblJasGór 20.
– Gorąco zaś wielkie nie pozwala przejażdżki, chyba ku wieczorowi, i to natenczas spokojnie z myślami się bawić nie pozwolą [okoliczności]. SobJListy 437.
– Przybrał [de Villars] sobie wielkiego hultaja i niecnotę owego, który się bawił przy artylerii. SobJListy 582.
– Iest supozycyja, jakoby ten zagrodnik miał panów wadzić, plotkami sie bawi. InwKal I 510.
– Mateusz [...] bawił się celnictwem. MłodzKaz II, 147.
– Geometrowie, ktorzy się bawią Algebrą, wyciągaią ściany nie tylko kwadratowe y Pełne. SolGeom III 150.
– Wzrok około farby słuch około dźwięku się bawi. TylkRoz 113.
– Kazali [najemni zabójcy] sobie dac obiad po obiedzie poczeli się kostkami bawic. HistŚwież 181.
– Poddani zszedłszy się do karczmy, miasto trunku przystoinego y posiedzenia uczciwego kartami się o piniądze bawią. SprawyCzerUl II, 399.
– Iam w pewnym Woiewodztwie uważał, że żadnego Vrzędnika w nim nie masz z tych, co się arendami y zastawami bawią. JabłSkrup 88.
– Syn zaś jego [księcia perskiego] [...] Ertuales miał sie udworu Aladina w kongi bawić. IntrHist 84.
– Roku 1626. Król w Litwie łowami się bawił. ŁubHist 85.

Ustabilizowane połączenia wyrazowe

bawić się agitacją:

– Rzecz pewna; Weś Pulpae Thamarindorum unc. 1. albo mniej, przydaj stali subtelno piłowanej scrup. 1. Sal. Tamarisei gr. 8. zmieszaj wraz, niech tego chory co dzień zażywa, a przytym po zażyciu, niech się bawi agitacją. CompMed 312.

Związki frazeologiczne

marsowem bawić się cechem:

– Sam to przyznał Chodkiewicz Ktory iak się Marsowem począł bawic Cechem Nigdy tak wielkich, nigdy z tak ogromnem Echem sztuk ognistych, nie widział. PotWoj 73.

domem się bawić:

bawić się cielesnością:

kuflem się bawić:

się bawić obłudą:

marsem się bawić:

– I na tego [niedźwiedzia] przymioty kto się zapatruie Pewnie Szykow zdaleka nigdy nielustruie [...] krew toczy y Marsem się bawi. PasPam 270.

bawić się (z) kim:

– Nie bawią się z niewiastami spolkuiąc z nimi [członkowie konwentów kapłanów Peguinów]. BotŁęczRel IV 136.
– Miała [Brzeska] Spierszym mezem kilka dziewek taktesz bauielysie kto zaplacieł. TrepNekLib 41.
– Zona [...] [Falickiego] bauieła sie roznemi mesczyznami. TrepNekLib 84.
– Iako to te Wdowy na nowinkach wszystkie zwłaszcza co się Iezuitami bawią. OpalKListy 475.
– Gachami sie nie bawic z tego nic nie bedzie. OpalKSat 73v.
– [Venus] dla niego [Adonisa] ogrody barzo kosztowne sadzic wCyprze kazała kędy się znim bawiła. PotPrzyp 13v.

się w domu bawić:

się poduszką bawić:

nieprawdą się bawić:

Przysłowia, sentencje, skrzydlate słowa

– W Maiu się rodził/ Harpakiem się bawi. RysProv XVII, 6.

– Co kto dobrze umie/ tem się rad bawi. KnAd 93.

Przenośnie

Oczy okrutne i nielutościwe, [..] Szkodzicie, Krwawym się mordem bawiąc i zabojem, choć z gniewem, chociaż wejrzycie z pokojem.MorszAUtwKuk 278
Nie ujdziesz skargi Na nic twe śliczne wargi, Że się bawią widomym zabojem; Drugi raz gęby Dawaj jak przez zęby.MorszAUtwKuk 288-289
Ia zaś tym się szczycę od Przodkow moich, że Panu y Oyczyznie, nie fortunie służyli, [...]. Kiedy iuż tedy tak fatis destinatum, żebym się tym Orlim bawił polem, wprzod starać się o to będę, żeby ten Ptak moy dziczyzny swoiey pozbył przez pracowite niespanych nocy na usłudze WKMci trudy.DanOstSwada I, 141
Rybitwow Pan obierał, żeby Bożym słowem, Apostołowie ludzkim bawili się łowem.PotFraszBrück I I, 439

2. »przebywać gdzie albo z kim, przestawać z kim, mieszkać gdzie, zatrzymywać się czasowo gdzie«

Rekcja: kim czym, w czym, z kim, przy kim czym, między kim czym, za czym, po czym, pod czym, nad czym, u kogo, (o)koło kogo czego, wkoło czego

~ Vszedszy/ báwił sie przez dwie lecie/ álbo y dáley/ miedzy obcemi narodámi/ táił sam siebie/ y stánu swoiego Cárskiego [...]. NowinyDymitra Aij.
~ Respons przyniesiono od Woiewody Smolenskiego ná pisánie P. Stárosty Orszánskiego: w ktorym to tylko pisze/ áby Krol I. M. krew chrześciánską viął, z wyprowádzeniem swego/ z ktorym idą/ woyská/ y tego co sie koło Dimitrá báwi [...] BielDiar Aijv.
– Apostołowie [...] ieszcze nie byli doskonali w wierze/ gdy abowiem Pan był na gorze z drugimi trzema/ a uczniowie inszi między ludźmi sie bawili oziębłość iakaś wiary ich nadwątliła była. SpInZąbMłot 260.
– Żeby go [myśliwca] tedy miłowali, ma się doma między niemi bawić, głaskać, karmić. OstrorMyślTur 44.
~ A iżem był otym pewney wiádomości doszedł/ ze w támtych kráiách chćiał się długo báwić [cesarz]/ máiąc táiemne pod praetextem nabożeństwá zamysły/ stárałęm się z pilnośćią oto/ żeby go tu byli Bászowie zátrzymáli do przyiazdu W. X. M. BuntCara B2v.
– Niedługo się bawiąc pod Bolchowem poslismy spieszno ku stolicy Moskiewskiey. MarchŚcibHist 8.
– Ani mowić/ ani myślić o lekkich rzeczach Senatorowi przystoi/ ani się ludźmi lekkimi bawić. StarPopr 83.
– Ta [żona Działowskiego] Kortizanką zawsze bywała, bawielisie koło niey rozni liudzie. TrepNekLib 81.
– Przy Krakowie po różnych miejscach ludzi luźnych zwykło się bawić niemało, którzy sposobne miejsca mając, w nocy na czaty wypadają i rozboje czynią. AktaKrak II/1 219.
– Gdy złą kompaniykę natraficie [...] nie społkuicie z nimi/ bo stracicie y ten żywot doczesny przy nich bawiąc się/ y on wiekuisty. StarKaz II, 387.
~ Ociec ś. báwi się do tych cżas a Castel-Gandolfo, gdzie kazał murowáć Kościoł in honorem ś Thomaszá de Villa noua nie dawno od niego Kánonizowánego/ y poświęcić go chce w przyszłą Niedzielę. MerkPol 249.
– Z tymże jpanem do Bakszt 6 Januarii wyjechałem: bawił się u mnie trzy dni. ZawiszaPam 49.
– Cały tydzien Łoszkiem się bawiłem. SapANot 101.
– Gdy się Szwed około Torunia bawił, tym czasem ziechali się Wielkopolanie do Srzody. OtwFDzieje 109.
– Cały dzien bawiłem się zIPanem Generałem konferuiąc wInteressach Domu naszego. SapADiar 6.
– Beneficio Amnestyi tym, ktorzy ze Stanisławem trzymaiąc, za granicą się bawili, ieżeli we trzech Miesiącach od daty podpisu traktatowego in casu non resipiscentiae salva executio paenarum, przeciwko nim in legibus expressarum, reservatur. KonSRoz 12.
– [...] Hetmán Wielki Koronny, dotych czas w Leżaysku bawi się [...]. GazPol 1736 9 3 nlb.

Związki frazeologiczne

bawić się po kątach:

się osóbkami bawić:

osobkowaniem się bawić:

Przenośnie

Życzył bym ia/ aby y człowiek gdy w grzechowe sidła padnie/ nie bawił się w nich wiele.KalCuda 273

3. »zwlekać, ociągać się, tracić czas, guzdrać się, marudzić, pozostawać gdzie zbyt długo; rozwodzić się nad czym«

Rekcja: na czym, przy kim czym, z kim czym, nad czym, czym, w czym, koło czego

– Porwawszy sztukę mięsa pies, więc się z nią bawił, Znać, że był pierwszych potraw żołądek nie strawił. VerdBłażSet 13.
– Niebawiąc się z niemi [żołnierzami z obozu Samozwańca, którzy przeszli na stronę Hetmana] dłużey Hetman ruszył się sam. MasDiar 42.
– Myśliwiec na spędzone od niego zające coraz zakładać będzie, darmo się bawiąc koło miejsc i paszy już pustych. OstrorMyślTur 30.
– Krotkość czasu mnie y tobie bawić się nie każe. ŻędzKom C2.
– Mudzę/ v. Bawię się nie potrzebnie/ Trawię czas. Kn 436.
~ Więc Graff Altringier nád mniemánie Frydlánczyká pozniey się wracał/ bárzo się vrażał nań. Zoczywszy táki iego disgust Gállás/ przestrzegł Gráffá Altringierá/ opowiedáiąc że rzeczy iego v Wálsteyná w podeyrzeniu są/ y rádźił ieśli mu żywot miły/ żeby do Pilzny nie przyieżdzał/ ále się w drodze báwił zmyśláiąc chorobę/ y ták vczynił. RelWall A2.
– Przyblizyli się [żołnierze moskiewscy] ku karecie, Jch Mc tez umyslnie bawiąc się y nazbyt pomału ieden za drugim wysiadaiąc z karety naprzeciwko ich obyczaiom czyniąc, wysiadszy namniey się od karety nie oddalili. PiasRel 18.
– Prafatią się nie bawiac [...] pszystempuię ad negotia. OpalKListy 23.
– Nie bawiąc się na celu [dział szwedzkich] za Mury Poszli [żołnierze Zamojskiego], y łupy bogate [...] Z sobam na Większy tryumf wprowadzili. OblJasGór 129.
– Tu iusz nie chcę się z cierpkiemi rythmami Cny męzu bawic nad twemi mękami. OblJasGór 134.
– Pan zaś ten Unichowski, aby się w drodze nie chciał bawić, obawiamy się. SobJListy 537.
– Woysko [...] nato sarkało że się darmo bawiło, a chmielnickiego dotąd nie biło. HistBun 29v.
– Poczeli [egzekutorzy testamentu] wołać [do niosących trumnę] postempuycie daley, czas, nie bawmy się. MłodzKaz II, 54.
– WLindziesmy nad swą bawili się wolą, Gdy nam okrętu fala nadwerezy, Nim nowe Ławy wstawią nim usmolą. PotSyl 54.
– Przestrzegam/ żebyś się nigdziey nic nie bawił/ Ani kędy wstępował/ ale cobyś sprawił/ z tym powracał co prędzey. TwarSPas 92.
~ Król imć szwedzki po skończonym traktacie, bawi się przez zimę, lato aż do jesieni w Saxonii, zapatrując sięad Imperium i kolligatów, którym straszna szwedzka potencya zbliżona tak bardzo. ZawiszaPam 252.
– Mając bardzo przeciwne Wiatry musiał się [wódz duński] dwa całe miesiące przy porcie Sztokolmskim bawic nakotwach nieszczesliwie. HistŚwież 128.
– Postanowił [Melitin] w sercu Swoim aby się na daremno nie bawił przy Rozuli, ale się o iaką pocciwą y prawdziwą żonę postarał. HistŚwież 423.
– Odebrałem List od ImCi Dobro. Oyca mego z Bielicy, ktory deklaruie bytność Swoią w Nowogrodku, ieno dla przeprawy Niemna bawicsię musi. SapADiar 149.
– Od aequinoctium wiosnowego do solstitium letniego dłużey się bawi słońce; bo bieg swoy sprawuie przez dni 185. A niżeli od aequinoctium Jesiennego do solstitium zimowego: bo ten bieg sprawuie tylko przez dni 178. BystrzInfAstron L2.

Związki frazeologiczne

rzeczą się nie bawiąc:

nic się nie bawiąc || nie bawiąc się:

– Nie bawiąc się tedy Hrabia / iechał do domu. SpInZąbMłot 35.
– Nic się nie bawiąc ruszył się [wojewodzic wileński] z Maiętnosci swych Litewskich w Kray Ruski. PiasRel 15.
– Doszedł go [wodza floty tureckiej] Emir od Porty áby záraz z Galerámi do Konstántynopolá się wrocił / iákoż / nic się nie báwiąc / vczynił. MerkPol 54.
– Nie bawiąc się wszyscyśmy posnęli, A sen na oczy barzo smaczny wzięli. BorzNaw 102.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Podhasła

Formy gramatyczne

lp	M.	m	się bawiący
		n	bawiące się
	D.	ż	się bawiący \|\| się bawiącej
		n	się bawiącego
	B.	m	się bawiącego
		ż	bawiącą się
	N.	m	się bawiącym
lm	M.	mos	bawiący się
		nmos	się bawiące
	D.		bawiących się
	C.		bawiącym się
	B.	mos	bawiących się

Najwcześniejsze poświadczenie:

1660

Znaczenia

1. »zajmować sie czym, parać się czym, trudnić się czym, poświęcać czas na co; służyć komu albo gdzie«

– Inne affekcye ktore się wiążą przy tey chorobie nie opisuią się dla przedłużenia, albowiem bawiący się kuraciami, wiedzą iako im radzić. PromMed 81.

2. »przebywać gdzie albo z kim, przestawać z kim, mieszkać gdzie, zatrzymywać się czasowo gdzie«

– Prosię dwu Niedzielne/ nie w barłogu y gnoiu/ ale na ochędożnym mieyscu bawiące się iest zdrowe/ y choremu go zażyć nie zawadzi. HercBan 30.
– ZIMORODEK, Alcyon, álbo Alcedo, większy od Wrobla Ptak, z granatowa szafirowy zwierzchu, z podspodu ponsowo białáwy, przy wodách się bawiący [...]. ChmielAteny1755 I 519.

Więcej cytatów w Korpusie Barokowym

Odsyłacze

Patrz: BAWIĆ.

Informacja o "ciasteczkach" i przetwarzaniu danych osobowych

BAWIĆ SIĘ

BAWIĄCY SIĘ